< hoʻi hope Ka Sila Hawaiʻi Laʻakea Muhlestein 15 ʻOkakopa 2021 Me ke aloha a pumehana mai na kai ewalu, a i na awawa o na moku. E kau ko kakou manao i ka sila Hawaii, oia hoi ka ilioholoikauaua. O keia ilio, he mea ane halapohe no. No laila, ua loaa kekahi mau kanawai no ka malama ana ia lakou. Ua manao paha oe, ae, ua maopopo i na kanaka apau ia mau kanawai, aole nae pela. I ko kekahi paa male hele ana mai i ka moku o Kauai, ua ike ia ka hana hupo ana o laua ma ke kai. Ma ke kahakai o Poipu, ua pai aku ka wahine i ka ilioholoikauaua no ke pai ana i kii no lakou iho. I ka hoea ana mai o na makai o Kauai, olelo lakou, aole i maopopo i na malihini na kanawai e pili ana i na holoholona ma Hawaii. No laila ua kauoha ia laua e uku no ko laua hana hupo i ka sila Hawaii, ma kahi o ka $1,500. “He paamale laua mai Minnesota a ma kahi o 45 ko laua makahiki,” i olelo ai ka makai. Olelo ke kiaaina o David Ige, o na malihini e hele mai ana i anei a i ole e noho ana i anei, e hoomaopopo ia lakou na lula. Nui na kanawai no na holoholona, e like pu me na kanaka i loko o na moku o Hawaii. No laila, ina hoike oe i ke aloha, e loaa ana no ke aloha. O ka sila Hawaii, he holoholona waiwai a koikoi loa no na moku o Hawaii. E aloha aku kakou ia ia. © Laʻakea Muhlestein 2021 na NOAA Fisheries Hawaiian monk seal research program ko mua ko hope

< hoʻi hope Piʻi mai nā Kai o Hawaiʻi Maile Wong 1 Nowemapa 2022 He wahi mea hoihoi kaʻu e waiho ana ma mua ou, e ka mea heluhelu iā Ka Ulu Hoi , ʻo ia hoʻi, ke piʻi nei ke kai o Hawaiʻi. Ua kala kahiko ka nūhou o ka piʻi maoli ʻana o ke kai ma kahakai. Lohe mau kākou pilikia ʻia ke kahakai i ka hana hewa o nā poʻe lehulehu ma ka honua nei i kēia au. E piʻi maoli ana ke kai he hoʻokahi kapuaʻi i ka makahiki iwakālua kūmālima aʻe nei. I kēlā me kēia makahiki ke nui nei ke kai piha a e pihō auaneʻi nā kaona a me nā wahi like ʻole ma kai. Akā, ʻo ka mea hoihoi, ʻaʻole wale nō ma kahakai e piʻi ana ke kai. Piʻi hoʻi ke kai i loko o nā lāʻau e ulu aʻe ma kahakai. Penei e ʻike ʻia ai ka piʻi ʻana o ke kai i loko o nā lāʻau: Inā hele ʻoe i kahakai ma Hawaiʻi, e ʻike ʻoe i ka lilelile o nā lāʻau ma kai i nā kukuna o Kānehoa. Ma uka pono o ka poʻana kai, ʻanapa ka hinahina o ka lau nihoa o ka maʻo lāua ʻo ka ʻilima, lalilali ka lau o ke ʻākulikuli, ka pāʻū o Hiʻiaka, a me ka naupaka. I ka ʻike mua ʻana, me he mea lā, ʻaʻole pilikia iki ʻia lākou. Akā naʻe, e pilikia ʻia nō. I loko nō o ko lākou noho maoli ʻana ma kahakai, e mūkiki wai lākou mai ka wai ʻili ( freshwater lens ) mai i kahakai. ʻO ka wai ʻili ka waihona wai hāiki loa ma lalo o ke one. Inā ʻeliʻeli ʻoe ma ke one ma uka aʻe o ka palena o ke kai nui, e loaʻa koke kekahi kūlana pulu o ke one. Pulu kēia one i ka wai, ʻo ia nō ka wai ʻili a nā lāʻau e mūkiki ai. I ka piʻi ʻana o ke kai, lilo ka wai ʻili i wai kai, ʻo ka piʻi maila nō ia o ke kai i loko o nā lāʻau. Penei e piʻi ai ke kai i loko o nā lāʻau. Inā ʻaʻole pilikia ka lāʻau i ka piʻi ʻana o ke kai i loko ona, a ulu pono aʻe ʻo ia a hoʻopulapula hou e like me ka mea maʻamau, he halophyte ia lāʻau. No kekahi manawa lōʻihi, kainō he mau halophyte ka poʻe lāʻau Hawaiʻi a pau ma kai. Akā i ka ʻimi noiʻi ʻana aku, hoʻomaopopo akula kākou ʻaʻole nō paha pēlā. Ua hana ʻia he hana ʻimi noiʻi ma Lāwaʻi Kai, Kauaʻi a me ka hale hoʻoulu mea kanu ʻo Pope (Pope Greenhouse) ma ke Kulanui o Hawaiʻi i Mānoa. ʻO ka pahu hopu, ʻo ia ka wae ʻana i ka lāʻau i pilikia ʻia i ke kai piʻi (nā glycophytes ) a me nā lāʻau pilikia ʻole (nā halophytes ) i mea e hoʻomaopopo ai i nā papahana hoʻōla lāʻau no ke kanu hou ʻana i kai, a me nā lāʻau e pono ai ke kōkua. Ua kanu ʻia aku kekahi poʻe lāʻau Hawaiʻi i kona wā keiki. ʻOi aku ka weliweli o ka piʻi ʻana o ke kai no nā lāʻau keiki ma mua o nā lāʻau makua. Hiki i nā lāʻau makua ke hoʻomau, akā mae koke kēlā lāʻau keiki. E pilikia auaneʻi ke kahakai ma hope o ka hala ʻana o nā lāʻau makua, ʻaʻohe āna pulapula e hoʻomau ma laila. Penei nō paha e nalo wale ai nā lāʻau i kahakai inā ʻaʻole e kākoʻo ʻia. Ua kanu ʻia ka milo, ka pili, ka maʻo, ka pāʻū o Hiʻiaka, ke kou, ka nanea, ke ʻākulikuli, ka mauʻu ʻakiʻaki, ke ʻaeʻae a me ke ʻaʻaliʻi. He mau lāʻau maʻamau kēia e ulu aʻe i ke one ma uka pono o ka poʻana kai. Ua ninini ʻia ke kai ma nā lāʻau i kanu ʻia i mea e ʻimi ai i ka hopena o ka lāʻau ma muli ka piʻi ʻana o kona kai ( salinification ). Ma waena o nā lāʻau he 12 i hoʻāʻo ʻia, ʻo ka milo a me ke ʻākulikuli wale nō paha nā halophyte . ʻO nā lāʻau he ʻumi i koe, e mae koke ana ke piʻi mai kona kai. Ua kapa ʻia kēia ʻano lāʻau he glycophyte . Ke holomua nei ka ʻimi noiʻi, akā eia ka manaʻo mua i ʻupu aʻe ke ʻike ʻia ka ʻikepili i hōʻiliʻili ʻia mai. Inā i piʻi ke kai me ka mālie ma muli o ka hana ʻino ʻole o ka lehulehu kanaka ma kēia honua nei, inā nō ua lawa ka manawa no ka neʻe mālie maoli ʻana o nā lāʻau mai kai a i uka, inā nō hoʻi ua lawa ka manawa no ko lākou maʻa ʻana aku i ka piʻi mālie o ke kai. Akā naʻe, i kēia manawa weliweli, piʻi wawe ke kai, ʻo ke kōkua ka pono no ke kanaka ma Hawaiʻi nei. ʻO kēia ke kumu o ko mākou ʻimi noiʻi ʻana, i mea e wae ai i nā mea e kanu ai i kahakai a me nā mea e hoʻoneʻe ai i uka. He kuleana ko ka poʻe hana ma ka papahana conservation e alakaʻi ai. Akā naʻe, na kākou e kākoʻo i ka hoʻoneʻe ʻana i nā lāʻau glycophytes mai kai a i uka, a e kanu hou i nā lāʻau halophyte ma kai. ʻAʻole na ka poʻe ʻōiwi kēia pilikia o ke kai piʻi, akā, ua mālama ʻia, ua aloha ʻia, a ua kilo ʻia kēia ʻāina e ka poʻe Hawaiʻi. Kūpono paha ko kākou kakoʻo ʻana i ka hoʻoponopono ʻana i kēia pilikia i kai. ʻO ka mea nui a kākou e hoʻomanaʻo ai, ʻo ia ka pilina maoli e hehei ʻia ai nā mea a pau e ola a e hoʻōla ma Hawaiʻi nei. ʻO nā lāʻau a me nā kānaka kekahi o ia mea e ola, ʻo ke kai a me ka wai kekahi o ia mea e hoʻōla. He pilina ʻohana ko kākou. Like nō ka wai e kahe i ke kino o nā lāʻau Hawaiʻi, like nō ka wai e kahe ana i loko o kākou. E hele paha kākou i kai a kilo kākou i ka loli wawe o ke kai, a pēlā paha e maopopo ai iā kākou ke kiaʻi ʻana i ko kākou ʻāina aloha mai uka a i kai. I loko nō o ko kākou lana mālie ʻana i nā kai ʻewalu, i loko hoʻi o ke kahe ʻana o ka hou i ka lā ʻalaneo, mai poina, ke piʻi mai nei ke kai o Hawaiʻi. Pehea ke kai i loko o kākou, e piʻi anei? © Maile Wong 2022 na Maile Wong ko mua ko hope

< hoʻi hope Wai Kakolina! He Pilikia Nui ma Kapūkakī! Kamehana Taylor 30 Ianuali 2022 Mai hilinaʻi i ka poʻe haole e kākoʻo ana i ka hana hewa o ka pūʻali koa ʻAmelika. Mai hilinaʻi i ka poʻe haole aloha ʻole i ka ʻāina. E hōʻike wale mai nō lākou i kā lākou hana koa a hūnā i ka hana hewa. Mai hilinaʻi i ka Pūʻali Kaua Moana o ʻAmelika e haʻi ʻole ana iā kākou i ka ʻoiaʻiʻo. He lāhui hoʻopunipuni nō lākou. Mai hilinaʻi i ka poʻe e haʻi mai ana ʻaʻohe pilina o kā lākou hana i ke ola pono o kākou āpau. Hiki ke loli ke ʻano o ke ola o nā kānaka ā pau ma muli wale nō o ka hana a ka hoʻokahi. I kēia wā, nui ʻino ka pilikia o ka ʻāina ma muli o ka poʻe aloha ʻole. He mau pule aku nei, ua hanini nā kālani wai kakolina he ʻumikūmāhā kaukani i ka ʻāina mai nā pahu kakolina ma Kapūkakī. He pilikia nui nō ia! Ua ʻōlelo ka Pūʻali Kaua Moana, ʻaʻole i komo ka wai kakolina i loko o ka wai a ka poʻe e inu ai. Akā, ma hope o ke kolokolo ʻana, ʻaʻole naʻe pēlā. Ua hoʻohaumia ʻia nō ka wai ma nā hale a me ke kula ma laila. ʻAʻole lākou e hoʻokō i ko lākou kuleana, ʻo ia hoʻi ka mālama ʻana i ka poʻe Hawaiʻi a me ka ʻāina. No laila, pono iā kākou ke kipaku iā lākou mai kēia ʻāina nei aku. ʻAʻole anei ʻoukou e hoʻomanaʻo i nā pilikia like ʻole ma hope mai o ke kūkulu ʻana i kēia mau pahu? Ua kūkulu ʻia ua mau pahu kakolina lā ma nā makahiki ʻumikūmāiwa kanahā no ke Kaua Puni Honua ʻElua. Ma hope mai, ua kulu nā kālani kakolina he 180,000 ma ka hala ʻana o kanawalu mau makahiki. I kēia mau lā naʻe, aia kekahi mau hui a me ke kaiāulu nō hoʻi e hōʻole ana i kēia hana ʻino i ko Hawaiʻi ʻāina waiwai. ʻO ka hui ʻo Sierra a me ka Hui Hoʻolako Wai kekahi o nā leo e kūʻē nui ana i ka hoʻomau ʻia ʻana o kēia mau pahu. Ma hope o kēia hanini hou ʻana ma ka lā iwakālua o Nowemapa, a ma hope nō hoʻi o ka ʻike ʻana i ke kakolina i loko o ka wai i inu ʻia e nā ʻohana ma ka hale a me nā kula, ua kū aʻe ka poʻe aloha ʻāina me ka ikaika a hoʻokikina akula lākou i ka hoʻoponopono ʻana i kēia pilikia a me ka hoʻopau ʻana i kēia mau pahu ʻino, ʻoiai, mau nō ko ka Pūʻali Kaua Moana hoʻopunipuni ʻana. No laila, e nānā, e noʻonoʻo, e hoʻomanaʻo me ka hilinaʻi ma hope o ka poʻe aloha ʻāina o Hawaiʻi nei, ʻo nā kānaka kiaʻi mua o kēia ʻāina nei. ʻO lākou ka lama kukui e hoʻomālamalama ana i ke ala pono ma kēia wā kūpilikiʻi. ʻO ka poʻe aloha ʻāina ka lama kukui a ʻo ko lākou pilina i ka ʻāina kai pūlama mau ʻia. No laila, e kaua ana lākou no ka pono a me ka hoʻomau loa ʻana i ke kūʻokoʻa o Hawaiʻi nei me nā poʻe āpau i noho ā kupa i ke alo o kēia ʻāina nani nei. E hoʻomau ana lākou e hui ma Kapūkakī a me ka hale aupuni i mea e mālama ai i ka waiwai o Hawaiʻi a hoʻopau ai i ka hana hewa. E kūʻē loa i ka hewa a kū mau nō i ka pono no ke ola pono o ka ʻāina a me nā hanauna e hiki mai ana. E ola ke kūʻokoʻa o Hawaiʻi nei! E ola ka poʻe aloha ʻāina! ʻO ko kākou ka leo o ka ʻāina! E ola ka leo o Hawaiʻi nei a mau loa aku! ​© Kamehana Taylor 2022 ko mua ko hope

< hoʻi hope Nā Nūhou o ka Moku Kāʻili Lā nā Haumāna o ke Kula Kaiapuni ʻo Kawaikini 15 Nowemapa 2021 E ka nūpepa Ka Ulu Hoi ē, aloha nui kāua! Eia nō mākou nā haumāna o ke kula kaiapuni ʻo Kawaikini ke hāʻawi aʻe nei i kēia mau nūhou o ko mākou ʻāina aloha i pā aheahe i ka makani Amu. Penei nō nā ʻanoʻai o ka ʻāina. Nā Hiʻohiʻona: ‘O Anahola kekahi o nā ahupuaʻa nui ma ka moku ‘o Koʻolau, ma ka ‘aoʻao hikina o Kauaʻiomanokalanipō. Lako ihola nō kēia ‘āina i mau moʻolelo pili i ka moʻomeheu o kākou. ‘O nā hiʻohiʻona o Anahola, he kahakai piʻo, he hapa mile ka lōʻihi. Ma ka lae ʻākau loa, hui pū ke one me ke nā pōhaku i loko o ke kai, a he wahi liʻiliʻi a ua palekana nō no nā keiki e pāʻani aku ai. Ma ia māhele o ke kahakai, ua pāpaʻu loa, akā, ma nā ʻāpana ʻē aʻe, ua hohonu hou aʻe. He nuku muliwai ma ia ‘aoʻao i kahe mai Anahola mai a i nā kuahiwi ‘o Namahana, ma ka hulina ʻākau o Kaua’i. I kekahi mau lā, e puka ana ka lā mai ka puka o Kalalea a pa mai i ka honua no ka lā holoʻokoʻa. He mehana a ikiiki, ʻaʻohe mea hou aʻe, koe naʻe kēia wela. I nā lā kākaʻikahi, pā mai ka makani aheahe ‘o Amu. ʻO ia nō ka mea e ʻoluʻolu ai mākou. A i kekahi lā aʻe, ‘aʻole pā mai ka lā. Ua paʻa ihola ka lā i nā ao uliuli. Ma ia mau lā he kapa moe nā aokū ma luna o nā kuahiwi a ua maʻū maila ke ea. He ua nui ma kekahi mau kūʻono o nei Ahupuaʻa. Ka Nohona: Ma muli o ka maʻi Kolona, ua loli nā ʻano mea like ʻole ma ka mokupuni nei ʻo Kauaʻi . I kēia mau lā, ua nui nā kaʻa ma ke alanui no ka mea ke hoʻi nei nā malihini no ka hoʻokuʻu ʻia o kekahi mau lula Kolona a ke Kiaʻāina ʻo Ige. Ua lōʻihi ke kali ʻana i ka Pāki e hoʻea ai i nā mokupuni nei o Hawaiʻi. I ka hele ʻana i ka hale kūʻai, e ʻike ʻia ana ua pipiʻi ke kumukūʻai o nā ʻano meaʻai like ʻole. Ua pipiʻi pū nō hoʻi ke kumukūʻai o ke kākālina a i ka ʻehā kālā no ke kālani hoʻokahi. Auē nō hoʻi ē! ʻO ka heluna maʻa mau o nā kānaka i loaʻa i ka maʻi he 16 kānaka i nā lā a pau ma ke kalana nei ʻo Kauaʻi . He piʻina kēia ma ka 92 pākēneka mai nā hopena pule he ʻelua i hala aku nei. Ma ʻaneʻi, ua mau nō nā lula a ke Kiaʻāina a me ka Meia i kūkala ai. ʻO ia hoʻi, he pono e komo i nā pale maka. E mālama i ke kōwā he ʻeono kapuaʻi ma waena o nā kānaka. ʻAʻole hiki i nā kānaka he nui ke hui i kekahi wahi hoʻokahi. A ke paipai ʻia nei nō nā kānaka e hele a kiʻi i ka lāʻau pale Kolona. No ka puka kaulana a Kawelo: He wahi moʻolelo kēia no ka puka ʻo Aolani e waiho nei i ke kuahiwi palikū ʻo Kalalea me Kuananai, ma ke ahupuaʻa ʻo Anahola. I ke au kahiko, aia ʻo Kawelo e kaua ana me kona hoahānau. Iā lāua e hakakā ana, kiola akula ʻo Kawelo i kāna ihe, a ʻo ke alu koke ihola nō ia o ka hoahānau. Lele akula ka ihe a hoʻopuka i kekahi ʻaoʻao o ke kuahiwi a i kekahi ʻaoʻao aku. Hoʻomanaʻo mākou i kēia mele penei. Kiʻekiʻe Kalalea i ka makani ʻO ka pali kaulana o Anahola Noho iho e ka ʻohu noe i ka nā pali A he maoli nō mai ʻō a ʻō No laila, inā ʻoe e huakaʻi ana i Kauaʻi ma ka mokulele, e huli ke alo i ka ʻākau o ke kuahiwi kū kilakila, a e ʻike auaneʻi ʻoe iā Aolani, ka puka kaulana a Kawelo. Me ke aloha o ka moku kāʻili lā, Nā Haumāna o ke kula kaiapuni ʻo Kawaikini Puhi, Haʻikū, Puna 28 ʻOkakopa 2021 na nā Haumāna o ke Kula Kaiapuni ʻo Kawaikini ko mua ko hope

< hoʻi hope Nani Wale Keʻanae Hakualokualapa Bolacito 15 ʻOkakopa 2021 Aia i ke kuahiwi kū kilakila ʻo Haleakalā, i ka hulina hikina o ka mokupuni ʻo Maui, aia nō kahi kahawai e ʻauana ana ma waena o ke ahupuaʻa ʻo Keʻanae. Ke hoʻomanaʻo nei au i ia ahupuaʻa aʻu i kamaʻāina loa ai i koʻu wā liʻiliʻi. He wahi nō hoʻi kēia e holoholo ai māua ʻo koʻu ʻohana i kēia mau lā. ʻAʻole kēia he ʻāina nui. Ma muli o kona liʻiliʻi, hele mākou a kamaʻāina i kēia ahupuaʻa holoʻokoʻa. Eia kekahi mau haliʻa aloha oʻu no kēia ahupuaʻa. Heleleʻi ka ua Lanihaʻahaʻa mai ka lani mai. I ka piha ʻana o ke awāwa momona i ka wai, e hānai ʻia ana nā mea ola a pau mai uka a ke kai. He mea kupaianaha kēia ʻuluʻulu laʻa ʻana o ka ua, e hānai ana i ke kahawai, nā lāʻau, a me nā kānaka o kēia ahupuaʻa. ʻO Palauhulu ka inoa o ia kahawai kamahaʻo e kahe ana ma ka ulu lāʻau paʻapū i kahi noho o nā puaʻa. I koʻu wā liʻiliʻi ʻo ia kahi e hahai ai mākou no ka hopu ʻana i ka puaʻa nui e hānai ai i koʻu ʻohana no nā pule e hiki mai ana. I ko mākou hahai ʻana a loaʻa he ʻelua mau puaʻa wale nō, ua lawa nā puaʻa e hānai ai iā mākou. Ma hope o ka hahai ʻana ua hoʻomaʻemaʻe mākou i ua kahawai nei. Hiolo ka wai a komo i kekahi luawai ma lalo o ka uapo kahiko. I ka wā e piha nui ai ka luawai, hiki ke lele mai ka uapo i loko o ke kiʻowai i lalo. Ma kahi o ka iwakālua kapuaʻi ka nuʻu mai luna mai o ka uapo a i ka wai ma lalo. E kipa pinepine aku mākou i kēia luawai i koʻu wā kamaliʻi. Leʻaleʻa a waiwai nā mea a ko mākou tūtū wahine i aʻo mai ai e pili ana i ua ʻāina lā. Ua kilo mākou i ka wai, ka lani, a me ka makani. Nānā ʻia ka lele ʻana mai o nā ʻōpae ma kaʻe o ua luawai nei. I ke kilo ʻana i kēia mau hiʻohiʻona o ka ʻāina, hiki ke ʻike i ka wā mua a me ka wā hope o kēia ahupuaʻa. ʻO ka mea nui o kona aʻo ʻana mai i kēia mau mea, i mea e hele ai mākou a kamaʻāina i ke ahupuaʻa ʻo Keʻanae. Wahi a kuʻu tūtū wahine, i ka wā kahiko he puʻuhonua ka luawai no nā kānaka e noho ma laila. Ma hope o ka ʻau ʻana i ka wai kamahaʻo, hele nō a mālie ke kanaka e like me nā mouo i ke kūʻono ʻo Nuaʻailua. E mau ana ka wai a hiki i ka papa loʻi e noho ana i ka ʻanemoku. I ka hōʻea ʻana o ka wai mai uka mai, e ʻauana aku ma waena o ia loʻi. Nui nā kalo ʻē aʻe e kupu wale ana ma kēia mau ʻāina pulu. Kakaʻikahi nā ʻohana e mālama i kēia mau loʻi. Nui ke aloha e hū mai ke noʻonoʻo e pili ana i ko kākou mau ʻāina. ʻO ka mea nui o ka hanohano ʻana o kēia mau wahi, na lākou nō i hānai mai, a hoʻoulu mai i ko kākou mau ʻano ponoʻī. E hoʻi hou kākou i kēia mau piko o ka lāhui e hoʻomanaʻo mai ana i nā mea kupaianaha o ka ʻāina. © Hakualokualapa Bolacito 2021 na Hakualokualapa Bolacito ko mua ko hope

Loina Hawaiʻi E Kaukoe i ka Hoʻopili Kūpuna ʻAna Leleapāoʻo Krug 17 ʻOkakopa 2024 Mai ō kikilo mai ka hoʻomaka ʻana mai o ka pule ʻia o nā pule, ke oli ʻia o nā oli, a me ka hīmeni ʻia o nā mele. Mai ka pō mai ke kumulipo, ke kumukahi, ke ao ʻana hoʻi o ka pō. He pō ia i noʻeau ʻē mai kinohi, i ao hou mai ai ka pō o neia au. Uhola ʻia maila nā haʻawina kuʻuna i loko o nā moʻolelo i mua hoʻi o ke alo, akā paʻakikī ke kūlike ʻana i ke kuanaʻike Hawaiʻi maoli ma muli o ka hoʻolalau ʻia mai e kekahi kuanaʻike. ʻAuana iho ka noʻonoʻo i ka nohona, ke kuanaʻike, a me ke au hoʻi o ka haole. He hewa nō ia ʻoiai ua hahao makaʻalā ʻia mai nā manaʻo haole e nā malihini, akā hiki hoʻi iā kākou ke hoʻoholo i ka hoʻolohe ʻana, ka hahai ʻana, a me ka hoʻopili ʻana i nā kūpuna. e heluhelu ʻAʻohe Hala ʻUla o ka Pō Makana Gomes 4 Kēkēmapa 2023 He leo heahea mai ka poʻe o Puna maka kōkala i ka hikina a hiki aku i ka poʻe kuawehi i ka ulu hala ʻo Kahaʻipū ma ke komohana. Aloha nō kāua e ka hoa makamaka heluhelu i hiki mai nei i mua o kēia wahi nūpepa. Eia hou ka leo o kekahi polohīnano e kūkala ana i mua ou me ka wehewehe hou ʻana i mau mea no ka unala lauhala hoʻi. e heluhelu He Pā Sēdē Hou na ka Hui Hīmeni ʻo Keauhou Puʻuwaihaokila Nakahara 1 Nowemapa 2022 ʻAuhea ʻoukou e ka poʻe makeʻe mele Hawaiʻi! Pōmaikaʻi maoli kākou i ke pā sēdē hou ʻo “I Leʻa” i hoʻopuka ʻia mai nei e ka hui hīmeni ʻo Keauhou. Kaulana nō ua hui hīmeni nei ma muli o ko lākou mau leo nahenahe, ko lākou hana maiau, ko lākou ʻimi naʻauao, a me ko lākou aloha nui i ke mele Hawaiʻi. e heluhelu Ua Haʻaheo Kalāheo i ka Lei Mokihana, Ua Wehi i ka Lanakila Kaimana Kawaha 30 ʻApelila 2022 I ka Mele Manaka o kēia makahiki 2022, ua lawe ka hālau Ka Lei Mokihana o Leināʻala i ka makana ʻoi kelakela o ka hoʻokūkū hula kaulana, ʻo ia hoʻi ka makana no ka hālau helu ʻekahi ma ka hula ʻana. ʻO ka manawa mua nō kēia i eo ai kēia makana lanakila i kekahi hālau mai Kauaʻi mai. A ʻo ka mua nō hoʻi kēia i lilo ai ke eo i kēia mau wāhine keu a ka haʻaheo o Kalāheo. e heluhelu Henehene kō ʻAka Makana Gomes 17 ʻOkakopa 2024 E ʻoni ke kino, e hene kō ʻaka, a e hialaʻai ʻoe e ka hoa makamaka i ka heluhelu ʻana i kēia ʻōlelo kaulana o ka ʻāina a he leʻaleʻa paha mai koe! Aloha ʻoe— I ʻike ʻia ke kanaka ma kāna ʻōlelo a ma loko nō o ka ʻōlelo i ʻike ʻia ai ka maʻalea o ke kanaka. A kū nō hoʻi ka Hawaiʻi i ka maʻalea, ma nā oli, nā mele, nā inoa, nā inoa kapakapa, nā inoa hoʻohalahala, nā inoa kūamaumau, a pēlā wale aku! ʻO ka Hawaiʻi, ua noho nō a kupa i nā inoa e hoʻohenehene a hoʻohalahala aku hoʻi i ke kanaka a me kahi ona e noho ai. e heluhelu Lau o ʻOhiʻohikupua Makana Gomes 5 ʻOkakopa 2023 ʻAuhea ʻoukou e nā muʻo o ʻOhiʻohikupua i noke mau i ka maiau o ka hana, mai kānalua o honi nā kōkala iā ʻoe a palalauhala hoʻi! Eia nō ka leo o kahi polohīnano ke wehewehe nei i ka waiwai o ia moʻolelo o ʻOhiʻohikupua no ka poʻe ulana lauhala. e heluhelu Hoʻi mai ʻo Makanikeoe Keʻalahoʻoipoleimaile Cabanilla 1 Nowemapa 2022 Eia i loko o kēia pepa he moʻolelo no ka ʻohana i pilikia, a hemo ka pilikia i ka hoʻoponopono. E ʻimi ana kāua, e ka mea heluhelu, i kā lākou hoʻomau maoli ʻana i ka hoʻoponopono. E nānā pono kāua i ka hoʻoponopono ʻana o ka ʻohana ʻo Lama. e heluhelu He Hawaiʻi ʻOe Noah Ellis 31 Malaki 2022 I kēia manawa, aia kekahi mau kānaka e noho nei me ka manaʻo, ʻaʻole paha lākou he Hawaiʻi maoli. Pēlā paha kekahi mau kānaka ma muli o ko lākou nele ʻana i ka ʻike Hawaiʻi a me ka ʻōlelo Hawaiʻi, a i ʻole no ko lākou hoʻokaʻawale ʻia ʻana paha mai ka moʻomeheu Hawaiʻi aku. He mea hoʻomanaʻo kēia, ua lawa ʻoe. e heluhelu Kainō, he Aliʻi ka ʻĀina Kamalupāwehi Abad 17 ʻOkakopa 2024 ʻIke ʻia ke kanaka ma kona pilina i ka ʻāina. E like hoʻi me ka ua heleleʻi e kālai mau ana i ka ʻāina a loaʻa mai kona mau hiʻohiona, ʻo ka hoʻomana akua ka mea e kālai iho i ka noʻonoʻo o kānaka a loaʻa mai kona kuanaʻike—a keu hoʻi kona pilina i ka ʻāina. He ʻelua ʻano hoʻomana i laha iā kākou. ʻO kekahi ka hoʻomana a ka poʻe ʻōiwi, pili i nā akua o ka ʻāina. ʻO kekahi ka hoʻomana haole, pili i ke akua hoʻokahi. He mea ka hoʻomana ʻōiwi e pili ai ke kanaka i ka ʻāina a he mea ka hoʻomana akua kahi e pili ai ke kanaka i Ke Akua. Ma ʻaneʻi ka ʻokoʻa o ke kuanaʻike i aʻo ʻia e ua mau hoʻomana nei. Lū lehulehu ʻia nā ʻanoʻano o ka hoʻomana haole ma luna o nā kīhāpai a pau o ka honua nei, a laulaha kona kuanaʻike. ʻAʻohe ala e ʻalo aʻe ai i kona ikaika, ʻoiai ua pā iho nei kākou a pau i kona ʻehu. Eia lā, e kuʻu wahi hoa heluhelu i hōʻea mai i oʻu nei, he aha nā hua i ulu a kupu mai? e heluhelu E Kani ka Pila! Puʻuwaihaokila Nakahara 15 Pepeluali 2023 Ma o ko kākou mālama ʻana i nā mele Hawaiʻi, ma o ka hīmeni ʻana, ma o ka hoʻokani pila ʻana, ma o ke aʻo ana i nā mele i kekahi makamaka, ua ola hou nā mele. E kiʻi ʻia ka pila a e hoʻokani ʻia ʻo ia! e heluhelu He Aloha no ka Miki Aloha Hula Kaimana Kawaha 30 ʻApelila 2022 Mai ka lā 21 a i ka lā 23 o ʻApelila, ua mālama ʻia ka hoʻokūkū hula nui kaulana o ke ao, ka Mele Manaka, ma kahi i mālama mau ʻia ai, ma Hilo hoʻi i ka ua Kanilehua. Ma ia mau lā, e lei ana ʻo Hilo i nā ʻaʻahu o ka ʻāina, ʻo nā lei nani ʻoe, ʻo nā ʻala onaona ʻoe, ʻo nā lole mikiʻoi ʻoe, a ʻo nā helehelena uʻi mai nō hoʻi kau o nā Hawaiʻi. e heluhelu Hoʻi i ka Wai o ka Puna, He Pūnāwai ke Kupuna (hoʻomau ʻia) Kahanu Giron 30 Ianuali 2022 I kēia pukana nei, e wehewehe au i ka like o koʻu kupunahine a me ke kupunahine ʻo Moʻoinanea i ka moʻolelo o Keaomelemele, a me ka like o koʻu kupunahine ʻo Kūlia a me ke kupunahine ʻo Kamaunuaniho i ka moʻolelo o Kamapuaʻa. e heluhelu

ʻŌlelo Kanaka E ʻike auaneʻi ana ʻoe i ka waiwai Kainalu Iaea 17 ʻOkakopa 2024 Na wai lā e hoʻōla i ke aloha e mālama i kā kākou ʻōlelo makuahine i nā ʻohana i pōmaikaʻi ʻole ʻia i ka hānai ʻia ʻana ma ka ʻōlelo Hawaiʻi mai ka puʻā o ka makuahine a puka i kēia ao mālamalama a kākou e ola nei? Ke ʻike nei kākou i ka ʻoi aku o ka nalowale ʻana o ke aloha e aʻo i ka ʻōlelo Hawaiʻi i nā keiki ʻōpio i kēia mau lā. I ka wā i huki ʻia ai ka hae Hawaiʻi i lalo a kau ka hae ʻAmelika ma luna ona, me he mea lā ua hopu pū ʻia ko kākou ʻiʻini a haʻaheo e kūpaʻa ai ma hope o kā kākou ʻōlelo hiwahiwa. e heluhelu I ʻIke ʻia ke Kanaka no Kekahi Lāhui ma Kāna ʻŌlelo Mālamalono Hokama-Paris 28 Pepeluali 2022 Ua ʻane nalowale ka ʻōlelo Hawaiʻi i nā makahiki i hala aku nei, akā ʻo ke emi ʻana o ka ʻiʻini e aʻo a e hoʻopuka i ka ʻōlelo makuahine, ʻo ia kā kākou mea e makaʻala ai i kēia au nei. Inā e mau ana kēia nalowale ʻana o ka ʻiʻini e hoʻōla i ka ʻōlelo makuahine a kākou a me nā hanauna hou, e nalo loa ana nō ka ʻike a me ka naʻauao o ko kākou poʻe kūpuna. e heluhelu Ua Lawa Kākou i ka Wai Paumāʻele? Kaleilehuaohaililani 28 Pepeluali 2022 E like nō me ka wai o Kapūkakī i hoʻopaumāʻele ʻia i ke kākālina o ka pūʻali koa moana o ʻAmelika Hui Pū ʻIa, pēlā nō ka ʻōlelo Hawaiʻi i hoʻopaumāʻele ʻia mai nei i ka ʻōlelo a me ka noʻonoʻo o ka haole. e heluhelu O ke Au o ka Manawa ka Hoike Kahikinaokalā Domingo 10 Iune 2021 E KA ULU HOI:— O ka hua o ka hana, ka liuliu, a me ke kulana o kakou na haumana, he hookahi wale no mea nana e hoike mai i ke kupono, ka makaukau, ka maiau ame ka maemae o ka hana, oia ke Au o ka Manawa. e heluhelu E wehe i ka puka! E hui kākou, o mehameha auaneʻi. Yuko Uchida 5 ʻOkakopa 2023 ʻAuhea ʻoukou, e nā manu i lele mai i ke kulanui o Hawaiʻi, mai nā ʻāina like ʻole mai! Ua hānai ʻia e ko ʻoukou mau mākua a kūpuna paha, ma ko ʻoukou mau pūnana ponoʻī. A ua lele maila i Hawaiʻi nei, me he manu ʻōpio lā e noho ana i pūnana hou i kēia kau. ʻO ka wā kēia e ʻīnana aʻe ai. e heluhelu Lanakila ka Palapala ʻAelike Uniona i kā Kākou ʻŌlelo; Lanakila kā Kākou ʻŌlelo i ka Palapala ʻAelike Uniona Nāihe Paʻaluhi 28 Pepeluali 2022 I kēlā me kēia mahina Pepeluali, hoʻolālā a mālama ʻia kekahi huakaʻi mokulele ʻōlelo Hawaiʻi i nā ʻāina like ʻole e lele ai ʻo Hawaiian Airlines, ka hui mokulele hoʻokahi nāna i hoʻōia kūhelu i ka ʻōlelo Hawaiʻi ma ke ʻano he ʻōlelo e uku keu ʻia ai nā kuene mokulele. e heluhelu ʻO ke Ola o ka Lāhui, Aia i ka ʻŌlelo Kaniaulono Hāpai 28 Pepeluali 2022 ʻAuhea ʻoukou e nā hoa e hoʻōla mau ana i kēia ʻōlelo makamae a kākou. Eia au he kama no ka ua Kanilehua o Hilo. Wahi a ka poʻe makeʻe ʻōlelo o ke au nei, “ʻO ka ʻōlelo ke kaʻā o ka mauli.” Aia ke ola o ko kākou lāhui ma ka ʻōlelo. e heluhelu Aia ke Ola i ka Waha, Aia ka Make i ka Waha Makia deJesus 28 Pepeluali 2021 Ua paʻa ka ʻōlelo Hawaiʻi i kekahi poʻe hoa walaʻau, akā ua paʻa nō hoʻi ko lākou mau waha. No ke aha lā? No ka hilahila paha ona i ia ʻōlelo? Inā paʻa ka waha, e lilo ana ka ʻōlelo i ka nalowale. e heluhelu He Leo Paipai! E Hoʻi i ka ʻŌlelo Makuahine! Nālani Fujihara 28 Pepeluali 2022 ʻO ka ʻōlelo makuahine a nā lāhui a pau, ʻo ia nō ke kaula e hīkiʻi i nā kānaka me ka ʻāina a me nā moʻolelo o lākou. Inā e nalowale ka ʻōlelo, e moku ke kaula i hīkiʻi ʻia e ko lākou mau kūpuna. e heluhelu Mai Poina ka Inoa Kanikapila Chong 28 Pepeluali 2022 “I ka ʻōlelo nō ke ola, I ka ʻōlelo nō ka make.” I ka wā kamaliʻi au i lohe ai i kēia ʻōlelo noʻeau a ʻupu aʻe hoʻi kēia nīnau “He aha ka waiwai o ka ʻōlelo?” Ua ʻōlelo mai koʻu makuahine iaʻu, “Mai poina nā inoa Hawaiʻi o nā wahi pana no ka mea, aia nā moʻolelo i loko o kēia mau inoa. Ma laila e ʻike ai i ke ʻano o kēia mau wahi pana i ka wā kahiko a hiki paha i kēia mau lā.” e heluhelu Ka ʻOni ʻana o ka Lāhui Kahanu Cuban 15 ʻOkakopa 2021 Ma loko o kēia wā kūpilikiʻi, ua paʻakikī maila ke ola ʻana o kā kākou ʻōlelo kamahaʻo ʻoiai ʻaʻole nui ko kākou hui ʻana he alo a he alo me ke komo piha ʻana i ka ʻōlelo Hawaiʻi. Ma muli o ka maʻi ahulau, emi mai nā hanana hoʻōla ʻōlelo a no laila paʻakikī aʻe ka hoʻoulu ʻana i ka ʻōlelo ma loko o nā ʻohana a me nā pōʻai o kākou. He koʻikoʻi a waiwai nō ko kākou ʻoni ʻana i hoʻokō ʻia ka pahuhopu nui a kākou, ʻo ia hoʻi ke ola o ka ʻōlelo Hawaiʻi. e heluhelu He Aha ka Waiwai o ka ʻŌlelo Hawaiʻi? Kamalei Krug 28 Pepeluali 2021 Aia nō ke ola a me ka ʻole o kekahi ʻōlelo i kona lohe a hoʻopuka ʻia ʻana. ʻO ke kuleana o ia mea he ʻōlelo ka holo ʻana o ka manaʻo mai kekahi kanaka mai a hiki aku i kekahi. I mea e kō ai ia kuleana, koi ʻia ka hoʻopuka ʻia ʻana a me ka lohea ʻana o ia ʻōlelo. ʻAʻole he ola maoli ko ka ʻōlelo inā ʻaʻole ʻo ia e hoʻopuka a lohe ʻia. e heluhelu

Nā Lāhui ʻŌiwi Haʻalele ka Poʻe iā Chiapas, Mekiko no Kuakemala Kūlani Hagemann-Frank 17 ʻOkakopa 2024 E nā mamo a Hāloa, e maliu mai. Eia kekahi nūhou kūwaho aʻu e hōʻike aku ai i mua o ʻoukou. Pili kēia nūhou i nā kānaka a me nā lāhui ʻōiwi ma nā ʻāina ʻē. He pilikia nui i ulu ma kekahi kapa aku o ka Moananuiākea. Eia ka nūhou o ka pilikia o nā mamo a ke kūlina, he mau lāhui ʻōiwi nō. e heluhelu No ke Alu Like ʻAna Kamalei Krug 10 Pepeluali 2021 He moʻolelo nūpepa kēia e hoʻomaopopo ana iā kākou i ka waiwai o ia mea ʻo ke alu like ʻana. Ua kākau ʻia kekahi moʻolelo ma ka puke ʻo Braiding Sweetgrass e kekahi wahine ʻIlikini Potawatomi, e Robin Kimmerer. e heluhelu Ka Noho Kūʻokoʻa Lanakila ʻana o Kou ʻĀina Hānau Ponoʻī Keleka Falces 4 Kēkēmapa 2023 I kau ʻia maila i luna ke poʻomanaʻo i ʻike ʻia ai ka pono a me ke ʻano koʻikoʻi o ia mea no ka mau loa aku o ke ola o kekahi lāhui. ʻO ka noho kūʻokoʻa lanakila ʻana o kou one hānau ponoʻī ka wai kahe e lupalupa mai ai ka ʻāina. Ke kāʻili ʻia a ke hōʻaui ʻia akula hoʻi ua wai lā mai kou ʻāina aku, e pau pū iho ana nō hoʻi nā mea e lako pono ai ka nohona. e heluhelu O Pau Auaneʻi Kākou Kaʻula Kauikeaokea Krug 1 ʻOkakopa 2020 I ka lā iwakāluakumamākahi o Kepakemapa i ka makahiki ʻelua kaukani iwakālua, ua hoʻolaha ʻia kekahi uaki ma Nūioka e helu ana i ka manawa e koe nei ma mua o ka pōpilikia ʻana o ka honua i ka ua mea ʻo ke kāhuli ʻana o ke ʻano o ka lani (Climate Change). He ʻehiku makahiki ka nui manawa i koe a kau mai ua pōpilikia lā. Inā e hoʻoponopono ʻole kākou i ka nohona o kākou i kēia manawa ʻānō, e kō auaneʻi ka wānana a ua uaki nei. e heluhelu Ka Huakaʻi Kūkaʻi o ko Kauaʻi Laʻakea Chun 31 Malaki 2022 I ka ʻōʻili ʻana o ka lā i ka malama ʻo Iulai, i ka makahiki 2019, mākaʻikaʻi ihola wau me ʻehiku haumāna ma lalo o nā polokalamu ʻo Nā Pua Noʻeau a me Iwikuamoʻo. Hele aku nei ka huakaʻi i ka mokuʻāina ‘o Seattle i ka ʻāina kamahaʻo ʻo Tacoma. ‘O ka ʻāina ia o nā ʻōiwi Nisqually. e heluhelu No ka Wahine o ka Lani Kamalei Krug 1 Kepakemapa 2020 No ka Hawaiʻi, ʻo ka ʻāina ke kuaʻana, a ʻo kākou kānaka nā pōkiʻi. Pili ka ʻōlelo noʻeau ʻo “He aliʻi ka ʻāina, he kauā ke kanaka” i ke ʻano o ka mālama ʻana i ka ʻāina. Ua mālama ʻia ka ʻāina me ka ʻoi kelakela no ka mea he aliʻi nō ʻo ia. Pēlā pū nā lāhui ʻōiwi o ʻAmelika. e heluhelu

Ke Ao Politika E Hoʻokaʻawale i ka ʻŌʻo mai ka Lima Aku Yuko Uchida 4 Kēkemapa 2023 He lono kupaianaha kā ka i kūkala ʻia maila iā mākou e pili ana no ka haʻalele haʻaheo ʻana o ka pelekikena o ke kulanui o Hawaiʻi i noho lōʻihi i kāna kūlana. I ka lā 19 o Kepakemapa, ua kūkala ʻia aku ka manaʻo o Pelekikena David Lassner i mua o ka lehulehu. E hoʻomaha loa ana ʻo ia i ka hopena o ka makahiki kula 2024. Ma loko o kāna leka kūkala, ʻī maila ʻo iala no kona "haʻaheo" i nā mea i kō ma lalo o kona noho pelekikena ʻana. Eia kekahi mea āna i haʻaheo ai, ʻo ka hele ʻana o ke kulanui a "culturally strong." No laila, he aha kāna mau hana no ka lāhui a me ka "moʻomeheu" Hawaiʻi? Hōhonu nō ke kawa. e heluhelu Me he ʻIwa lā i Kāʻili Waiwai Māhie Beck 5 ʻOkakopa 2023 Paipai mākou iā ʻoukou, e nā makamaka heluhelu, e noʻonoʻo i nā mea e hana ʻia nei ma Maui Komohana, a e nānā i nā hana a nā hui nui o laila. Ma loko o kēia pōpilikia kaumaha loa, ʻike mōakaaka ʻia, ʻaʻole hiki iā kākou ke hilinaʻi i ke aupuni, no ka mea, ʻaʻole lākou e mālama i ka pono o ka lehulehu, a i ka pono o Hawaiʻi. Hoʻolako mau ʻia nā hui nui i ka wai, no ke kumu hoʻokahi ʻo ke kālā a me nā pōmaikaʻi ʻē aʻe e loaʻa ana i ke aupuni. e heluhelu He Maʻi Kūloko Kuehuikapono Seto Myers 1 Nowemapa 2022 He kino liʻiliʻi loa ko COVID, pēlā nō hoʻi me ka maʻi ʻaʻai, me ka maʻi kuni, a me ke kunu kalea. ʻO ka maʻi naʻe nona kēia ʻatikala, kahi maʻi hoʻi e nahunahu ana i ka noʻonoʻo o kākou, ʻaʻohe ona kino, ʻaʻohe ona niho e kekē mai ana, ʻaʻohe hoʻi ona lāʻau maoli no kākou e pakele ai. He haʻohaʻo wale nō ia. e heluhelu No ka Malihini Kamalei Krug 1 Nowemapa 2020 Hoʻokahi nō lā o ka malihini E nā kupa o ka ʻāina, ka poʻe e noho ana i ka ʻolu o kou ʻāina kulāiwi. ʻO ka hoʻokipa, he loina Hawaiʻi koʻikoʻi loa ia i ili mai ka wā kahiko loa mai a hiki i kēia au. Kuhi pinepine ʻia ma nā moʻolelo Hawaiʻi no ke ʻano ʻoluʻolu o ka poʻe kamaʻāina i ka poʻe malihini. e heluhelu Ka Noho Kūʻokoʻa Lanakila ʻana o kou ʻĀina Hānau Ponoʻī Keleka Falces 4 Kēkēmapa 2023 I kau ʻia maila i luna ke poʻomanaʻo i ʻike ʻia ai ka pono a me ke ʻano koʻikoʻi o ia mea no ka mau loa aku o ke ola o kekahi lāhui. ʻO ka noho kūʻokoʻa lanakila ʻana o kou one hānau ponoʻī ka wai kahe e lupalupa mai ai ka ʻāina. Ke kāʻili ʻia a ke hōʻaui ʻia akula hoʻi ua wai lā mai kou ʻāina aku, e pau pū iho ana nō hoʻi nā mea e lako pono ai ka nohona. e heluhelu Pūʻā Kōlea Keleka Falces 5 ʻOkakopa 2023 Eia mai kākou ma kahi o ʻekolu makahiki ma hope o ka pae mua ʻana mai o ka maʻi Kolona i ke one o Hawaiʻi nei. Ua ʻō ʻia ka hapanui o ka lehulehu i ka lāʻau koʻokoʻo, a e manaʻo ʻia paha, ua pau ka maʻi ahulau. Eia naʻe, i kēlā mahina aku nei i piʻi māhuahua aʻela ka nui o ka poʻe i loaʻa i ka maʻi Kolona. e heluhelu E Hoʻihoʻi Hou ʻia ke Aupuni Hawaiʻi: Ka Hiolo o ʻAmelika Hui Pū ʻIa Hoaloha Westcott 30 Ianuali 2022 E like me ka puka ʻana a me ka napoʻo ʻana o ka lā, ma waena o ka mōʻaukala o ka honua poepoe, ala a hiolo nā aupuni ʻemepela nui. E like me ke aupuni ʻemepela ʻo Loma, e hiolo iho auaneʻi ke aupuni ʻemepela ʻo ʻAmelika Hui Pū ʻIa. E kuʻu mau makamaka Hawaiʻi mai ka moku o Keawe a hiki i ka mokupuni ʻo Niʻihau, e hoʻomākaukau kākou no ka lā e hoʻihoʻi ʻia ai ke aupuni Hawaiʻi! e heluhelu E ʻae ʻia ana ka hoʻohaumia ʻāina ʻo RIMPAC ma Hawaiʻi Nei? Kalehuakea Kelling 1 ʻOkakopa 2020 Mai ka wā hoʻokahuli aupuni a hiki mai i kēia au nei, noho hewa ka pūʻali koa ʻAmerika ma luna o ko kākou ʻāina aloha. Ma ka hoʻomaʻa ʻo RIMPAC i kono ai ka pūʻali koa i nā hoa kumakaia ʻāina ʻē aʻe e hoʻohaumia i ke kulāiwi o kākou. A he nui wale nā kumu e hōʻike ana i ka ʻino o ia hanana, no laila e kākoʻo anei ke kaiāulu i ia hanana kēlā me kēia makahiki he ʻelua? e heluhelu ʻŌʻili Pulelo ke Ahi o Kamaile Māhie Beck 4 Kēkēmapa 2023 Mai ka wā mai i hōʻea mai ai nā malihini i Hawaiʻi nei, a hiki i kēia wā, ua mākaʻikaʻi ʻia he wahi pana i kapa ʻia ʻo Hāʻena, e nā malihini i ʻike ʻole i ke ʻano o ia wahi. E hōʻea mai ana lākou me ke kuko nui iā ia me he paredaiso lā, no ia mea e hoʻomāunauna ana lākou i ia wahi. Hāiki ia kahakai a me ke alanui kīkeʻekeʻe ʻo Kūhio, a pihakuʻi i nā malihini. I loko o ka lā hoʻokahi, he ʻelua kaukani malihini e kipa ana iā Hāʻena. No ka poʻe Hawaiʻi e noho ana ma laila, hana nui ka hōʻea ʻana aku i ko lākou home a me ka haʻalele ʻana mai. e heluhelu Wehe ʻia ke Kau ʻAha ʻŌlelo 2023 Māhealani Traub 15 Pepeluali 2023 ʻO ka lā 18 o Ianuali, ʻo ia nō ka lā i wehe ʻia ai ka ʻahaʻōlelo o ke aupuni ma ke kapikala. He lā nui kēia no nā poʻe o Hawaiʻi nei. Koʻikoʻi loa kēia au o ka makahiki, no ka nui o nā pila like ʻole e kākau ‘ia nei, ā inā ‘āpono ʻia ua mau pila nei, he mau kānāwai hou ia no ke aupuni. e heluhelu No ke Alu Like ʻAna Kamalei Krug 10 Pepeluali 2021 He moʻolelo nūpepa kēia e hoʻomaopopo ana iā kākou i ka waiwai o ia mea ʻo ke alu like ʻana. Ua kākau ʻia kekahi moʻolelo ma ka puke ʻo Braiding Sweetgrass e kekahi wahine ʻIlikini Potawatomi, e Robin Kimmerer. e heluhelu Ke Aloha ʻĀina e Hoʻolulu Nei Leikuluwaimaka Meleiseā 1 ʻOkakopa 2020 Ma ka puke ʻo Moʻolelo Hawaiʻi i kākau ʻia e Davida Malo, ma ka mokuna ʻehiku i wehewehe ʻia aku ai nā hiʻohiʻona o ka ʻāina. Wahi āna, kapa ʻia ka ‘āina he ʻāina no ka nohona o nā kānaka. Ma mua o ka nohona o nā kānaka i ka ʻāina, kapa ʻia he moku ia. e heluhelu

Aloha ʻĀina Ka Noho Kūʻokoʻa Lanakila ʻana o Kou ʻĀina Hānau Ponoʻī Keleka Falces I kau ʻia maila i luna ke poʻomanaʻo i ʻike ʻia ai ka pono a me ke ʻano koʻikoʻi o ia mea no ka mau loa aku o ke ola o kekahi lāhui. ʻO ka noho kūʻokoʻa lanakila ʻana o kou one hānau ponoʻī ka wai kahe e lupalupa mai ai ka ʻāina. Ke kāʻili ʻia a ke hōʻaui ʻia akula hoʻi ua wai lā mai kou ʻāina aku, e pau pū iho ana nō hoʻi nā mea e lako pono ai ka nohona. 4 Kēkemapa 2023 e heluhelu A Hiki i ke Aloha ʻĀina Hope Loa Kahanu Cuban I ka lā 17 o ʻIanuali i mākaʻikaʻi ai ka poʻe aloha ʻāina no ko kākou aliʻi wahine aloha, ʻo Liliʻuokalani. Ua lāhui mākou i ke kakahiaka nui a ua ʻālana ʻia he hoʻokupu no ko kākou mau aliʻi ma Mauna ʻAla. A laila, neʻepapa akula mākou me ka lōkahi i ka hale aliʻi ʻo ʻIolani. 15 Pepeluali 2023 e heluhelu No hea mai ke Aloha ʻĀina? Kanoa Cleveland ʻO ke Aloha ʻĀina, ʻo ia nō ke kahua kamahaʻo o ka lāhui Hawaiʻi, ke kahua hoʻi i kūkulu ʻia ai ka nohona pōmaikaʻi i maʻa i ko kākou poʻe kūpuna. He mea nō ia e ola ai ka lāhui, no ka mea, aia hoʻi ke ola o kākou i ke ola pono o ka ʻāina o kākou e noho ai. No laila, maopopo leʻa nō paha ka waiwai o ke Aloha ʻĀina i ka hapa nui o ka lāhui Hawaiʻi. 31 Malaki 2022 e heluhelu ʻŌʻili Pulelo ke Ahi o Kamaile Māhie Beck Mai ka wā mai i hōʻea mai ai nā malihini i Hawaiʻi nei, a hiki i kēia wā, ua mākaʻikaʻi ʻia he wahi pana i kapa ʻia ʻo Hāʻena, e nā malihini i ʻike ʻole i ke ʻano o ia wahi. E hōʻea mai ana lākou me ke kuko nui iā ia me he paredaiso lā, no ia mea e hoʻomāunauna ana lākou i ia wahi. Hāiki ia kahakai a me ke alanui kīkeʻekeʻe ʻo Kūhio, a pihakuʻi i nā malihini. I loko o ka lā hoʻokahi, he ʻelua kaukani malihini e kipa ana iā Hāʻena. No ka poʻe Hawaiʻi e noho ana ma laila, hana nui ka hōʻea ʻana aku i ko lākou home a me ka haʻalele ʻana mai. 4 Kēkēmapa 2023 e heluhelu He Huakaʻi Mākaʻikaʻi iā Oʻahu nei a Puni Ke Pānānā Aloha I ke kakahiaka o ka Pōʻaono, ua hoʻomaka hou ʻia ko mākou mākaʻikaʻi ʻana ma kai o Nānākuli, i ka Pāka hoʻi ʻo Kalanianaʻole. Haʻi ʻia ka moʻolelo, he pōhaku ʻume iʻa i loaʻa akula i kekahi kupa o Nānākuli ma ka moe ʻuhane. 30 ʻApelila 2022 e heluhelu ʻAʻohe Patriarchy o ke Aloha ʻĀina Kaimana Kawaha Ua laha akula nō kēia ʻōlelo e kaulana nei ʻo ke Aloha ʻĀina mai ʻō a ʻō o ka pae ʻāina. Ua lohe nui ʻia nō ma nā ʻano wahi like ʻole. Ua ʻike pinepine ʻia nō ma nā ʻano palapala like ʻole. Ke ola maoli nei nō kēia ʻōlelo ʻo ke Aloha ʻĀina ma waena o kēia Lāhui. 31 Malaki 2022 e heluhelu Me he ʻIwa lā i Kāʻili Waiwai Māhie Beck Paipai mākou iā ʻoukou, e nā makamaka heluhelu, e noʻonoʻo i nā mea e hana ʻia nei ma Maui Komohana, a e nānā i nā hana a nā hui nui o laila. Ma loko o kēia pōpilikia kaumaha loa, ʻike mōakaaka ʻia, ʻaʻole hiki iā kākou ke hilinaʻi i ke aupuni, no ka mea, ʻaʻole lākou e mālama i ka pono o ka lehulehu, a i ka pono o Hawaiʻi. Hoʻolako mau ʻia nā hui nui i ka wai, no ke kumu hoʻokahi ʻo ke kālā a me nā pōmaikaʻi ʻē aʻe e loaʻa ana i ke aupuni. 5 ʻOkakopa 2023 e heluhelu He Huakaʻi Mākaʻikaʻi iā Oʻahu nei a Puni Ke Pānānā Aloha I ka hopena pule ʻelua o Malaki, ʻo ia ka lā 11-13, ua hui pū mai nā lālā o Ke Pānānā Aloha Writers’ Institute no ka huakaʻi mākaʻikaʻi ʻana i nā kaha one ʻai aliʻi nei o Kakuhihewa. ʻO ka wā mua loa kēia i kū ai he alo a he alo ua mau kānaka nei, he mau mea kākau, mea kahakiʻi, mea ʻimi noiʻi, a mea haku puke hoʻi no Kawaihuelani. 31 Malaki 2022 e heluhelu

< hoʻi hope ʻŌʻili Pulelo ke Ahi o Kamaile Māhie Beck 4 Kēkēmapa 2023 Mai ka wā mai i hōʻea mai ai nā malihini i Hawaiʻi nei, a hiki i kēia wā, ua mākaʻikaʻi ʻia he wahi pana i kapa ʻia ʻo Hāʻena, e nā malihini i ʻike ʻole i ke ʻano o ia wahi. E hōʻea mai ana lākou me ke kuko nui iā ia me he paredaiso lā, no ia mea e hoʻomāunauna ana lākou i ia wahi. Hāiki ia kahakai a me ke alanui kīkeʻekeʻe ʻo Kūhio, a pihakuʻi i nā malihini. I loko o ka lā hoʻokahi, he ʻelua kaukani malihini e kipa ana iā Hāʻena. No ka poʻe Hawaiʻi e noho ana ma laila, hana nui ka hōʻea ʻana aku i ko lākou home a me ka haʻalele ʻana mai. ʻAʻole kēia he mea hou. ʻOiai he mea maʻamau i ka poʻe Hawaiʻi ka hoʻokipa malihini me ke aloha, ʻaʻohe o kākou makemake e hōʻino wale aku. Akā, ua ahuwale kā lākou hana ʻino ʻana mai iā kākou a me ko kākou ʻāina. No nā kau ā kau, ua kiaʻi nā kānaka Hawaiʻi i kēlā wahi pana, a pēlā ana nō ka poʻe ʻōiwi o ia ʻāina. I ke au ʻana mai o ka manawa, e ʻaʻaiawā ʻia ana ke alanui i Hāʻena ma muli o nā hana kohu ʻole a ka poʻe mākaʻikaʻi. I ʻApelila o ka makahiki 2018, ua hiki mai ka ua loku me ka wai hālana pōʻino. Ua uhi ʻia ke alanui i ka hāneʻe ʻana iho o ka mauna, a ua paʻa maila ke alanui. Ua hana pū ke kaiāulu e hoʻoponopono i ko lākou ʻāina. Ua emi maila ka nui o nā malihini i komo i Hāʻena, mai ka ʻelua kaukani a hiki i ka ʻole. Ua hele a maikaʻi Kauaʻi, hemolele i ka mālie. A no laila, ʻo kēia ka manawa kūpono hou, e hāpai ai i ka nīnau: Pehea kākou e noho ʻoluʻolu ai me nā malihini? I ka manawa i paʻa ai kēia alanui, ua hoʻopaʻa pū ka Department of Land and Natural Resources i ka pāka ʻo Hāʻena. Ua hana pū ka DLNR me nā ʻoihana manawaleʻa o Haleleʻa i kekahi palapala ʻaelike no ke kahu ʻana i ia pāka mokuʻāina. Ma o ka palapala ʻaelike me ka Hawaiʻi State Parks, ua hoʻomaka ʻia kēia ʻōnaehana no ka hoʻopōmaikaʻi ʻana i nā kupa o ia ʻāina. He ʻōnaehana lawe ʻōhua kēia i hoʻokumu ʻia e hoʻēmi ai i ka nui o nā kaʻa a me nā malihini ma Hāʻena. ʻElua ʻoihana manawaleʻa i ʻauamo i kēia kuleana, ʻo ia hoʻi, ka Hanalei Initiative, no ka ʻāina e hoʻohiwahiwa ai i ka ua loku, lāua ʻo ka Hui Makaʻāinana o Makana, no ka pali ʻō ahi o Makana. Hoʻokō ʻia kēia ʻōnaehana no kekahi kumu kikoʻī, ʻo ia hoʻi, no ka mālama ʻana i kēia wahi no nā hana maoli. He ʻekolu koho a ka poʻe malihini. 1) E hoʻokū i ko lākou kaʻa ma Waipā he ʻāina uluwehi, ʻeono mau mile ma mua o ka pāka o Hāʻena. E kūʻai i kekahi likiki lā no ke kaʻa ʻōhua. He kanakolu kūmālima kālā no ka makua, a he iwakālua kūmālima kālā no ka ʻōpiopio. Hōʻea ke kaʻa ʻōhua i kēlā me kēia iwakālua minuke. I ka hōʻea ʻana ma ka pāka ʻo Hāʻena, e uku ʻia ʻelima kālā no ka uku komo a ka mokuʻāina. 2) E hoʻopaʻa i kekahi wahi hoʻokū kaʻa ma o ka pūnaewele. ʻO kēia kahua hoʻokū kaʻa, aia ma ka pāka ʻo Hāʻena. He ʻumi kālā no kēlā me kēia ʻeono hola. A e uku ʻia ʻelima kālā no ka uku komo a ka mokuʻāina. 3) E komo me ka ʻole o ke kaʻa e hoʻokū ai, a uku ʻia ʻelima kālā no ka uku komo o ka mokuʻāina. A pehea nā kamaʻāina? Ma hea lākou e hoʻokū ai i ke kaʻa? Ma nā wahi hoʻokū kaʻa ma ka pāka ʻo Hāʻena, aia ke komo ʻana a hōʻike ʻia aku ka laikini kalaiwa kaʻa ma ka ʻīpuka a manuahi ke komo ʻana. Ua kau palena ʻia ka nui o nā wahi hoʻokū kaʻa e kūʻai ʻia ana i nā malihini, i mea e lawa ai nā wahi hoʻokuʻu kaʻa o nā kamaʻāina. He akamai hoʻi kau! ʻO ka uku komo wale nō ke kālā e lilo ana i ka mokuʻāina. No laila, iā wai e lilo ai ke kālā keu? E hoʻolilo ʻia kēia kālā i ka Waipā Foundation no nā polokalamu pili ʻāina. E hoʻolilo ʻia kēia kālā i ka Hanalei Initiative no ke kaiāulu ʻo Hanalei, no ke kūkulu ʻana i kekahi kahua pāʻani, i kekahi kahua kinipōpō hīnaʻi, a pēlā aku. E hoʻokomo ʻia kēia kālā e ka Hui Makaʻāinana o Hāʻena i nā hana mālama ʻāina, e like me ka mahiʻai kalo a me nā polokalamu ʻōpio. Me kēia ʻōnaehana hou, piha ka pāka ʻo Hāʻena ke hiki mai nā malihini he 900, ʻaʻole e like me nā malihini 2,000 i hōʻike ʻia ma mua. Emi loa ka heluna o nā kaʻa, a ua hoʻokuʻu ʻia ke amo mai ka pāka aku. Eia kekahi, hoʻonui ʻia ka uku kaʻa he 200 kālā no ke kū kaʻa ʻana ma haʻi o ke alanui. A no laila, hiki i ka poʻe Hawaiʻi ke hele lanakila ma ko lākou ʻāina me ka pilikia ʻole. E paipai ʻia ke komo ʻana o ka poʻe Hawaiʻi i kēia wahi. Mai poina kākou, e hoʻomau i ke ola o kēia ʻāina. Kau mai ʻo Haleleʻa i ka mālie, Ke one pua rose aʻo Mahamoku, Nani wale Hīhīmanu kū kilakila, Kilakila Nāmolokama kau i ka ʻohu, He lei ʻohuʻohu ke kēhau o Māmalahoa, Pā mai ka ʻŌmaʻokaulehua, Heleleʻi nā wai maka o Lūpua, Pakika i ka limu o Manuʻakepa, Kūpaʻa kākou ma hope o Kilioe Pōhaku, I ola mau nā iwi o ka ʻāina. Ola nā iwi! E hoʻāʻo ʻia kēia ʻōnaehana i nā wahi ʻē aʻe mai ka piʻi ʻana o ka lā i Haʻehaʻe a i ka mole o Lehua! Koe aku ia, e nānā ana kākou. © Māhie Beck 2023 #alohaaina #aina #keaopolitika Mahalo a nui no ka noʻonoʻo a me nā manaʻo o Mehana Blaich Vaughn lāua ʻo Kamealoha Forrest i kākau ʻia ma kēia mau lālani mele. ko mua ko hope

< hoʻi hope Makemake nā ʻEpekema e Kāohi i ka Poʻe Makika Kēhau Noe 15 ʻOkakopa 2021 Ma o ka hoʻomōhala ʻana i kekahi “kaupalena hānau makika.” Ua hōʻea mai nā makika i loko o Hawaiʻi i nā makahiki mua o nā 1800 ma nā moku ʻEulopa. Lawe maila nā makika i ka malaria manu. Ma hope mai o ia wā ua make nui ʻia ka manu i ka nahu ʻia e nā makika i hoʻouna i kēia maʻi. I kēia wā, make koke nā manu i ka noho ʻana o nā makika i ka wao kiʻekiʻe. He mea maʻamau i nā makika ka noho ʻana i kahi mahana. Piʻi akula ka poʻe makika i nā mauna ma muli o ka nui ʻana mai o ko ka mauna mahana. No laila, hoʻolaha nui ʻia ka malaria manu i ia wao. I nā m.h 1900 a hiki i kēia wā, makemake nā ʻepekema e hoʻomōhala i ka lāʻau koʻokoʻo no ka malaria manu. Akā, ʻaʻole i holomua maikaʻi kekahi lāʻau koʻokoʻo no nā manu. No laila i kēia wā, ke manaʻoʻio nei nā ʻepekema i ka hoʻomōhala ʻana i kekahi kaupalena hānau no nā makika. ʻO ke kaupalena hānau ka mea e luku i ka poʻe makika ma o ka pau ʻana o ka hiki ʻana ika makika wahine ke hānau i nā hua e ola. No ke kaʻina hana, hāʻawi ʻia aku ke kaupalena hānau i nā makika kāne. Pahu kui ʻia nā makika kāne i ke koʻohune e loaʻa i nā lāhui makika like ʻole. I ka wā e hoʻomau keiki ai nā makika, he ʻokoʻa ko lāua koʻohune. ʻO ke koʻohune ʻokoʻa ka mea i kumu i ka hānau kīnā. No laila, pohō akula ko ka makika wahine huahua ʻana, no ka mea, he palupalu kona mau hua. ʻAʻole hoʻokino kāna mau keiki. Inā e loaʻa mai kekahi palapala ʻae mai ka ʻOihana Mahi ʻAi mai o ka Mokuʻāina, hoʻolauna ʻia ke koʻohune i nā makika kāne i ka m.h 2024. Akā, makemake nā ʻepekema e hoʻokumu koke, ma muli o ka make koke ʻana o nā manu Hawaiʻi, e like me ka ʻakikiki ma Kauaʻi, no ka mea, he ʻelima haneli wale nō nā ʻakikiki. E nalowale paha lākou ma mua o nā makika. © Kēhau Noe 2021 na Kēhau Noe ko mua ko hope