top of page

Search Results

472 results found with an empty search

  • He Moʻolelo no nā Aliʻi Hoʻoluhi Kanaka

    Kaʻula Kauikeaokea Krug < hoʻi hope He Moʻolelo no nā Aliʻi Hoʻoluhi Kanaka Kaʻula Kauikeaokea Krug ʻAuhea ʻoukou e nā mea heluhelu mai nā kihi ʻehā o ka honua, mai nā kūkulu mai o Kahiki, a hiki loa aku i nā palena o Nuʻumealani. Mai Kūkulu-o-Kahiki a i luna lilo i ka Lanikuakaʻa. ʻO ka ʻalihi o ka lani ka palena o kēia ʻauhea ʻana iā ʻoukou. He pahuhopu nui kaʻu e piʻi aʻe ka pae o kēia moʻolelo i ka lewa nuʻu no ka mea, ʻo kēia moʻolelo aʻu i palapala ai ma lalo nei, he moʻolelo ia no nā lani hoʻoluhi kanaka. He mau aliʻi hoʻi i hana lokoʻino i ko lākou poʻe makaʻāinana ma muli o ke ʻano ʻānunu o ia mau aliʻi. ʻO nā haʻawina waiwai e aʻo ai kākou mai ka heluhelu ʻana mai kēia ʻano moʻolelo, ʻo ia hoʻi, ka lokomaikaʻi ʻana, ka ʻōpū aliʻi ʻana, a me ka makeʻe kanaka ʻana no ka mea he mau hopena ko nā hana a pau. Me ia hoʻolauna ʻana wau e hoʻomaka ai i kēia haʻi moʻolelo ʻana no nā aliʻi hoʻoluhi o Kaʻū. ʻO Halaʻea, ʻo Koihala, a ʻo Kōhāikalani. He aliʻi ʻānunu iʻa ʻo Halaʻea. I kēlā lā kēia lā, hele ʻo ia i nā ʻau waʻa lawaiʻa a kauoha iā lākou i iʻa penei, “Naʻu ka iʻa, naʻu kēnā iʻa,” a lawe aku ʻo ia i kā lākou mau iʻa i meaʻai nāna a me kona poʻe ʻōhua a ʻaʻohe ʻai e lawe ai nā lawaiʻa i ka hale no ko lākou ʻohana. Ma hope o kekahi wā lōʻihi o kēia kāʻili ʻana i ka iʻa, ua pau ke aho o nā lawaiʻa a hui akula lākou a pau e ʻimi ai i ala e pau ai kēia hana ʻānunu a ke aliʻi. Kūkā ihola lākou a ‘upu maila ka manaʻo e lawe pū iā Halaʻea i ka lawaiʻa me lākou. I kekahi lā, i ka wā kau ʻahi, ua lawe pū nā lawaiʻa i ko lākou haku aliʻi i ka lawaiʻa ʻahi me lākou. Iā lākou ma ka lawaiʻa ʻana, hoʻomaka akula nā kānaka e kau i ka nui iʻa i luna o ka waʻa o ke aliʻi. ʻO ka waʻa mua i loaʻa ka ʻahi iā ia, ua hoʻoili akula i ia iʻa i luna o ka waʻa o ke aliʻi. Holo maila ka lua o ka waʻa i mau ai ka iʻa i ka makau, a laila ʻo ke kolu o ka waʻa, a mau a mau kēia hoʻoili iʻa ʻana. Pēlā ka hana a lākou poʻe lawaiʻa i kēlā me kēia manawa o ka loaʻa ʻana o ka ʻahi. Ua piha maila ka waʻa o ke aliʻi i ka iʻa he nui a ka launa ʻole a ʻaʻole nō i liʻuliʻu, ʻo ka pīholo akula nō ia o ka waʻa o ke aliʻi a make ʻo Halaʻea. Pēlā i maha pono ai nā makaʻāinana kū mākaha o Kaʻū. ʻO Koihala ka lua o ia mau aliʻi hoʻoluhi kanaka. I kona wā i huakaʻi ai i Kona, hoʻouna akula ʻo ia i kāna kūkini e hoʻākoakoa i nā kānaka o Kaʻū. Na lākou e hoʻomākaukau i meaʻai nāna a e lawe aku i Waiʻahukini, kahi e pae ai ke aliʻi i kona hoʻi ʻana aku i Kaʻū. Hoʻokō akula kona poʻe i kāna kauoha a lawe akula i ka ʻai i kahi e pae ai ke aliʻi i Waiʻahukini. Eia naʻe, i ka holo ʻana mai o ka waʻa o ke aliʻi, ua ʻikea, i Kāʻilikiʻi e pae ai ka waʻa! I ka ʻike ʻia ʻana o ka waʻa o ke aliʻi i Kāʻilikiʻi, halihali akula nā kānaka i kāna ʻai i laila. I loa nō a hōʻea ka poʻe i Kāʻilikiʻi, holo akula ka waʻa o ke aliʻi no ka pae ʻana i Kapuʻa, a halihali ʻia kāna ʻai i laila. I ka hōʻea ʻana o kānaka i Kapuʻa, holo akula ka waʻa o Koihala no Kaʻaluʻalu. Mau akula ka hoʻohenehene ʻia o kanaka e ke aliʻi a luhi wale akula ke kino i ka halihali ʻana i ka ʻai. No laila, hoʻoholo akula lākou e noho, a e hoʻopiha i ka lua o ka inaina. I ka pau ʻana o ka meaʻai i ka ʻai ʻia, ua hoʻopiha hou ʻia nā ʻumeke i nā pōhaku, i wahī ʻia i ka lau, kohu laulau ke nānā aku. ʻIke akula ke aliʻi i ka hana ʻano ʻē o kānaka a hoe hikiwawe ʻia akula kona waʻa a pae i Kaʻaluʻalu, kahi e kū ala kona poʻe makaʻāinana. I ka pae ʻana o Koihala i Kaʻaluʻalu, kauoha akula ʻo ia i kona poʻe penei, “E ʻai kākou, e ʻai ke aliʻi.” A pane maila kānaka, “ʻAe, eia kō ʻai me kō iʻa.” o kona hailuku ʻia a make. ʻO Kōhāikalani ka hope o nā aliʻi hoʻomāinoino kanaka e ʻimi mau ana ʻo ia i hana e kaumaha a hoʻoluhi ai kona poʻe makaʻāinana. Kauoha akula ʻo ia i kona poʻe e kiʻi aku i nā pōhaku ʻalā nui mai kahi mamao mai, ma Kāwā, a e lawe ʻia aku i Kaʻulakalani e hoʻopaepae ai i heiau nāna. Hōʻea maila kekahi mau kāhuna a ʻike akula i ka nui o ka luhi o nā makaʻāinana i ka halihali ʻana i nā pōhaku ʻalā mai Kāwā mai, a minamina ihola lākou i ka poʻe makaʻāinana. Haʻi akula kekahi o nā kāhuna i nā makaʻāinana, “I kauoha aʻe nei au iā ʻoukou i ʻōhiʻa, ʻōlelo aku ʻoukou na iala (na Kōhāikalani) nō e kiʻi i kāna haku ʻōhiʻa, a na ʻoukou e huki aku iā luna nei. A laila hoʻi paha, ola ʻoukou.” No laila, ʻimi akula nā makaʻāinana a me ke aliʻi i wahi kumu ʻōhiʻa e kulaʻi aku ai ke aliʻi. I ka hina ʻana o ke kumu ʻōhiʻa, hoʻolale akula nā makaʻāinana i ke aliʻi e pahu aku ʻo ia i ka haku ʻōhiʻa mai lalo mai a na nā makaʻāinana e huki mai luna mai. ʻAe maila ke aliʻi. Iā lākou poʻe makaʻāinana e huki ana iā luna o ka haku ʻōhiʻa a ʻo ke aliʻi, aia ma lalo e pahu ana, hōʻea akula lākou i kahi pali. I ka hiki ʻana o lākou i ka hapalua o ka pali, ʻo ko nā makaʻāinana hoʻokuʻu ihola nō ia i ke kaula i paʻa ai ia haku ʻōhiʻa a kaʻa ihola i lalo. ʻO ka pālaha akula nō ia o ke aliʻi i ua wahi haku ʻōhiʻa lā a make. Pīpī holo kaʻao. ʻO ke kumu o koʻu hāpai ʻana i ia mau moʻolelo, no ka mea, mau nō kēia ʻano hoʻoluhi ʻia o kākou ka lāhui Hawaiʻi e nā alakaʻi e nānā ʻole nei i ka maluhia o kākou, he keu hoʻi i kēia wā e pālahalaha ai ka maʻi ahulau i ka ʻāina. Ua ʻūlōlohi ka hoʻoholo ʻana o ke kiaʻāina a me ka pelekikena i ka hoʻomaluhia ʻana iā kānaka ma o ka pani ʻana i nā ala e komo mai ai ka maʻi ahulau ʻo COVID-19. He mau mamo hoʻi na Lohiʻau. Nui nā kānaka e nele nei i ka ʻoihana ʻole, i ke kālā ʻole, i ka ʻai ʻole, a i nā lako ola ʻole. Ma muli ia o ka lawa ʻole o ka ikaika o ia mau alakaʻi e hulikua ai i ka waiwai kālā a ke aupuni a e mālama mua mai i nā makaʻāinana. Inā i pāpā ʻia ka hōʻea ʻana mai o nā malihini, inā ua loaʻa ʻole hoʻokahi kanaka i ia maʻi. Aloha ʻino kēia wahi poʻe ihu pōhue. ʻOiai kākou e komo nei i ka wā o ke koho ʻana i nā alakaʻi hou, e koho pono kākou i ke kaʻaka e hoʻomaluhia ana a e hana ʻōpūaliʻi ana i nā makaʻāinana i ʻole e mau ai ko kākou hoʻoluhi a hoʻomāinoino ʻia. E like me ka poʻe o Kaʻū, na ke au naʻauao e hoʻokahuli i ia mau mea ʻinoʻino. Ma lalo iho wau i kāpili ai i wahi mele i haku ʻia e Taupōuri Tangarō a me Kekuhi Kanahele no nā aliʻi hoʻoluhi kanaka o Kaʻū, i kapa ʻia ʻo Kaʻū Kū Mākaha. He mele ia no ke ʻano kū mākaia o ko Kaʻū poʻe i nā aliʻi hoʻoluhi. No ka mea, i ka wā i hoʻoluhi a hoʻomāinoino ʻia ai lākou, ua kū mākaha aku a ua lanakila ka pono i nā aliʻi hoʻomaʻau. Mahalo nui aku au iā ʻoukou e nā mea heluhelu no ko kākou ʻalawa pū ʻana i nā moʻolelo o ko Hawaiʻi poʻe, no ka mea, na wai hoʻi ka ʻole o ke akamai, he ala i maʻa i ka hele ʻia e ko kākou poʻe kūpuna. He leo hōʻeu kēia e mau ke kū mākaha ʻana i ke ʻino a me ke pī. Mele: Kaʻū Kū Mākaha - na Taupōuri Tangarō & Kekuhi Kanahele He aliʻi ʻo Halaʻea Aliʻi hoʻoluhi kanaka Naʻu ka iʻa naʻu kēnā iʻa Hoʻāhu ʻia ka waʻa a pīholo. Auē pīholo ē, auē pīholoholo ē He aliʻi ʻo Koihala Aliʻi hoʻoluhi kanaka Halihali ʻia kāna ʻai kāna iʻa ʻO ka hailuku ʻia nō a hāʻule Auē hāʻule ē, auē hāʻuleʻule ē He aliʻi ʻo Kōhāikalani Aliʻi hoʻoluhi kanaka Kīpapa heiau ma Kaʻulaikalani Kaʻa ka ʻōhiʻa ma ke poʻo a pālaha Auē pālaha ē, auē pālahalaha ē Eia nā inoa O nā aliʻi hoʻoluhi kanaka No Halaʻea, Koihala, Kōhāikalani No Kaʻū, Kaʻū kū mākaha Kaʻū kū mākaha ē, Kaʻū kū mākaha ē Auē pīholo ē, auē pīholoholo ē Auē hāʻule ē, auē hāʻuleʻule ē Auē pālaha ē, auē pālahalaha ē Kaʻū kū mākaha ē © Kaʻula Kauikeaokea Krug 2020 1 Kepakemapa 2020 ko mua ko hope

  • He Moʻolelo no Pōpōʻalaea a ʻo Waiʻānapanapa

    Lopaka Weltman < hoʻi hope He Moʻolelo no Pōpōʻalaea a ʻo Waiʻānapanapa Lopaka Weltman 1 ʻOkakopa 2020 He ‘āina ‘o Wai‘ānapanapa ma ke ahupua‘a ‘o Honokalani ma ka moku ‘o Hāna ma Maui. ‘O ka Lani ha‘aha‘a lāua ‘o ke Ōnini-puaʻiʻo kona mau ua, ‘o ka ‘Ai-maunu lāua ‘o ka I‘a-iki kona mau makani. ‘O ke kumu paha o ka inoa ke ‘ano ‘ānapanapa o ka wai o kekahi pu‘uone ma Wai‘ānapanapa. Kaulana nō ia i ka nani o kahakai a me ka hae o ka nalu. E kipa ‘ia ka pāka moku‘āina ‘o Wai‘ānapanapa e nā malihini a me nā kama‘āina i kēlā me kēia lā. He ‘āina aloha ‘ia nō ia. Eia nō na‘e, ‘a‘ole lau nā malihini i kēia makahiki ma muli o ka ma‘i ahulau ‘o COVID-19. Eia mai he ʻōlelo hoʻoheno na Samuel Kapu e hoʻomanaʻo aʻe ana i kēia ʻāina aloha. Makemake au e ʻike aku A i ka ua lani haʻahaʻa Me ka Waiʻānapanapa A ʻo Maui nō lā ka ʻoi Kaulana nō ho‘i ‘o Wai‘ānapanapa ma ka lāhui Hawai‘i i ka mo‘olelo o ke ali‘i wahine ‘o Pōpō‘alaea. Wahi a kekahi mo‘olelo i kākau ‘ia e E. H. Paulo ma ka Nūpepa Kū‘oko‘a ma ka lā 12 Iulai 1862, ua lilo ke ali‘i wahine he uku i ke ali‘i ‘o Ka‘akea ma ka pā‘ani hā‘awe i kūkulu ‘ia e ka mō‘ī ‘o Kamohoali‘i. He ali‘i kapu nō ho‘i ‘o Pōpō‘alaea, a u‘i wale nō ho‘i. Pi‘i a‘ela ka lili o Ka‘akea ma muli o ke aloha o ka po‘e iā Pōpō‘alaea a me kona aloha i kona kaikunāne hānau hope. No laila ikaika kona makemake e ho‘omake iā Pōpō‘alaea. A laila, mahuka ‘o Pōpō‘alaea me kekahi ʻōhua āna, a pe‘e ma loko o kekahi lua wai ma loko o ka pu‘uone ‘o Wai‘ānapanapa. Ma ka pō nō lāua e hele ana i kauhale o Honokalani no ka ‘imi ‘ana i mea ‘ai. E ho‘omeheu ana ‘o Ka‘akea iā lāua a ‘ike kā i ka mā‘alo o ke aka o ke kāhili i ka ʻili o ka wai. ‘O ka pepehi maila nō ia ā make nā wāhine ‘elua i ke ko‘i a Kaʻakea, a kahe ke koko i ka wai. Ho‘omana‘o ‘ia mai ka mea kipa i ka pu‘uone ‘o Wai‘ānapanapa i ko lāua make i ka pō Kū. E ‘ula‘ula ka wai ia wā. A pūkoko aku nō ka wai i ka ōpae ‘ula i kona pua ‘ana. Hau‘oli nā ‘ōpio Hawai‘i a me nā keiki nō hoʻi i ka lu‘u ‘ana iho i ka pu‘uone i waho o ka lua wai ā ‘au aku i ka lua wai i loko. E ‘au ana paha ‘o Pōpō‘alaea lāua ‘o ka ʻōhua e like me ko lāua make. Akā na‘e, ua pau a‘ela kekahi malihini i ka make i ka makahiki 2017 a pāpā ‘ia ka po‘e ‘a‘ole e hele i ke ala hele a hiki i ka pu‘uone mai ia wā a hiki i kēia lā. Eia nō na‘e, nui wale ka le‘ale‘a o ka hele wāwāe ʻana ma nā ala hele ‘elua ‘ē a‘e e pili ana i kahakai ma ka hulina Hāna a me ka hulina Nāhiku o ka pāka. A hoihoi nō ho‘i ka ʻai ‘aina awakea ma ke one uliuli ‘ele‘ele wale. E ‘ike pinepine ‘ia nā lāwai‘a ma kahakai i kēia wā o ka malihini ‘ole. Mau nō ka waiwai o Wai‘ānapanapa no ka po‘e ‘one‘i a me nā kama‘āina a pau nō ho‘i. Mau nō ke aloha o nā kama‘āina a pau i ia wahi pana, a mau nō ko lākou makemake e mālama i ia wahi pana. E loli ana anei ke ‘ano o ke kipa ‘ana i Wai‘ānapanapa i ka wā i ‘ae ‘ia ai ka ho‘i ‘ana o ka malihini ma ka mahina ‘o ‘Okakopa? ‘O ia paha, ‘a‘ole paha. Lawa nō ka nui o ka pāka no ka malihini a me ke kama‘āina pū akā, pono e kau ka palena o ka helu o nā malihini no ka mālama ‘ana i ka ‘āina. © Lopaka Weltman 2020 ko mua ko hope

  • E Ala no Kaʻala

    Tucker Larue < hoʻi hope E Ala no Kaʻala Tucker Larue 29 Kepakemapa 2025 ʻAuhea ʻoukou e nā makamaka o ka ʻāina a me ke kai, eia mai kekahi manaʻo no ka ʻāina kapu o Waiʻanae, no ka mauna kiʻekiʻe loa o Oʻahu nei, ʻo ia hoʻi ʻo Kaʻala. Aloha aʻe kākou i ka mokupuni ʻo Oʻahu. Ke loku nei ka ʻUlalena. Ua hiki maila kekahi manaʻo mai loko mai o nā kānaka waiwai e hoʻomau i nā hana maʻewa. He leo kūʻē kēia i ke kūkulu ʻana i ia mea he kaʻa kau lewa e holo ana mai Waialua a i ka nuʻu o ia mauna hanohano ʻo Kaʻala. Ua ʻōlelo ʻia he mea ia e hāpai ai i ka poʻe mākaʻikaʻi i ka nuʻu o Kaʻala, a e ʻumeʻume mai i ke kālā i ka mokupuni. Eia naʻe, ke ʻike ʻia aku ka hopena, ua maopopo iā kākou, e nā hoa e noho nei i ʻaneʻi, he mea ʻino kēia no ke kaiāulu liʻiliʻi o Waialua, no ka nohona o ka mokupuni, a no ka mālama ʻana i kēia ʻāina nani. E noi aku ana kēia mau manu kōlea i ka Honolulu Department of Planning and Permitting (DPP) e ʻāpono i ke kūkulu ʻana i luna o ka ʻāina e kapa ʻia nei ʻo Kaukonahua Ranch. ʻO Kamanui Agribusiness ka hui ʻo ka hoʻolālā ʻana. Wahi a lākou, ʻo Kamananui ka inoa o kēia papahana, a he agribusiness kēia kaʻa kau lewa. ʻO Mark “Skip” Taylor ka haku nui o ua papahana nei. Makemake ʻo ia e ʻume i nā malihini i Waialua a i kona māhele ʻāina, akā inā hōʻea makawalu nā malihini mākaʻikaʻi i kēia kaiāulu ʻuʻuku,ʻo ka hōʻea maila nō ia o nā pilikia nui. ʻO Waialua, ʻaʻole ʻo ia i like me Waikīkī. ʻAʻole i kūkulu ʻia ʻo Waialua no ka mālama ʻana i ka nui o nā malihini. Makaʻu nā ʻohana o Waialua i nā pilikia e hōʻea mai ana ma muli o ke kūkulu ʻana i kēia kaʻa kau lewa. ʻOiai, ʻaʻole kēia ʻo ka mea hoʻokahi e kūkulu ʻia. Ma hea ana e kū kaʻa ai nā malihini? I loko paha o kekahi hale kū kaʻa nui i luna o kēia ʻāina ʻihi. I hea ana lākou ma hope o ka holo ʻana i ke kaʻa kau lewa? I ʻō i ʻaneʻi paha o ia ʻāina kuaʻāina nō. I laʻana, e nānā i ka laina kaʻa ma waho o ka hono ʻo Hanauma ma Maunalua, ʻaʻole nō i kana mai! Ke hoʻolaha ʻia kēia mau wahi kaulana ma luna o ka pūnaewele, he nui ka hōʻea ʻana o ka lehulehu malihini. ʻAʻole lawa nā alanui liʻiliʻi o Waialua no kēia ʻano lehulehu. ʻIke paha ʻia kēia mau pilikia e nā kānaka ʻālunu, akā me he mea lā ʻaʻole lākou ʻike i ka pilikia o ke kūkulu ʻana i ke kaʻa kau lewa i loko o Waialua. He mau kēkake makapō nā luna o kēia papahana loko ʻino. Kō ke au iā Halaʻea. E hoʻomanaʻo kākou i ka ʻālunu o ke aliʻi ʻo Halaʻea. ʻO ia nō ka mea i make ai ʻo ia. ʻO ia ana paha ka mea e hoʻopūhili ʻia ai nei papahana. ʻAʻole kēia ʻo ka pilikia hoʻokahi o ke kūkulu ʻana i kēia puʻu kimeki. He wahi kapu ʻo Kaʻala, a he wao akua nō hoʻi. He lāʻau kū hoʻokahi, he lehua no Kaʻala. Na wai e ʻole ka nani o nā kahawai e kahe iho mai nei, nā mea kanu Hawaiʻi e kū nei, a me nā manu e hoʻopūnana nei i luna a i lalo. He waiwai maoli nō kēia wahi no nā kūpuna a no kākou hoʻi i kēia au. Ua aʻo nā kūpuna i ka manaʻo nui: inā mālama ke kanaka i ka ʻāina, e ola mau ke kanaka. ʻAʻole wale nō kēia he real estate property . He ola nō ia no ka poʻe e pili i ka ʻāina o Kaʻala. ʻAʻole kēia kaʻa kau lewa he ʻenehana maikaʻi no ke au hou o Hawaiʻi. He ālaina ia no ka ʻāina a me ka lāhui. Inā ʻāpono kākou i kēia puʻu ʻōpala, i hea ana kākou? Aia ka pono ʻo ke kaupalena ʻana i ke kūkulu ʻana a me ka hoʻonui ʻana i ke kūlanakauhale. E mālama nō i ka nohona kuaʻāina a me ka nohona Hawaiʻi. © Tucker Larue 2025 ko mua ko hope

  • No ka Hoʻomomona ʻana i ka ʻĀina i ka Wā Maʻi Ahulau

    Kalehuakea Kelling < hoʻi hope No ka Hoʻomomona ʻana i ka ʻĀina i ka Wā Maʻi Ahulau Kalehuakea Kelling 1 Kepakemapa 2020 ʻAuhea ʻoukou e nā mamo aloha ʻāina, nā pouhana koʻokoʻo o ka lāhui. He moʻolelo pōkole nō kēia no ke kilo ʻana i ka ʻāina i kēia wā e laha ai ka maʻi ahulau, ka wā hoʻi e kākaʻikahi ai ka poʻe mākaʻikaʻi. Eia ka nīnau: he aha nā hanana kikoʻī a ke kaiāulu e ʻike nei ma kēia wā ʻeʻehia? I ka mahina ʻo Malaki i kēia makahiki o 2020, ua pae maila ka maʻi ahulau ʻo COVID-19 i Hawaiʻi nei. Ma muli hoʻi o kēia maʻi, ua hoʻokū ʻia ke kipa ʻana mai o nā malihini, pani ʻia nā ʻoihana like ʻole, a pāpā ʻia ka lehulehu, ʻaʻole e hele i nā pāka a me kahakai. A no ia mau kumu ke ʻike ʻia nei ma Hawaiʻi ka ulu hou ʻana o ka ʻāina a me ke kai, ma o ka nui iʻa, ka limu, a me ka polapola ʻana o nā wahi i pā nui i nā malihini. Ma Waimānalo, ua kilo ka hui limu i ka ulu a nui ʻana o ka Līpoa. A wahi a ua mau kupa nei, ʻaʻole loa i ʻike ʻia kēia ʻano ulu ʻana aʻe o ka limu no iwakālua mau makahiki a ʻoi paha. Ma kahi huna e luʻu pinepine ai ʻo ʻAnakala Wally Ito, ua ʻike ʻo ia i nā puhi he nui e kiaʻi ana i nā pū koʻa. He loea limu ʻo ʻAnakala Wally no Kalihi, Oʻahu, a ʻī maila ʻo ia no kēia ʻikena, he hōʻailona ia no ke kaiaola uluwehi. Akā, he aha ke kumu o kēia uluwehi hou ʻana o ke kai, me ka ikaika a me ka ʻāwīwī? Pili paha i ka wā hoʻomaha me ka ʻole o ka lehulehu malihini e mākaʻikaʻi ana i Hawaiʻi nei. ʻO ka mea maʻamau ke kipa mai ka malihini, ʻaʻole nui ko lākou hōʻihi i ka ʻāina a me ka moʻomeheu Hawaiʻi. Ke hele lākou i kahakai, hamohamo nui ʻia ka ʻaila pale lā, a he ʻaila ia i hoʻokuakea ʻia ai ke koʻa. I ka makahiki 2015, ua ʻohi ʻia ka ʻikepili e ka Department of Land and Resources (DLNR), a wahi āna ma kahi o ka iwakālua a i ke kanahā pakeneka o nā koʻa ma Hawaiʻi nei, ua kuakea. No laila, ma Iune i hālāwai pū ai kekahi mau lālā kaiāulu mai ʻō a ʻō o ka pae ʻāina a me ka hui ʻo Kuaʻāina Ulu ʻAuamo (KUA), e kamaʻilio no nā hanana a mākou e kilo nei ma ko mākou mau ʻāina ponoʻī. He hui ʻauhau ʻole ʻo KUA i hoʻokumu ʻia i ka makahiki 2003. Kākoʻo lākou i nā hui aloha ʻāina o ka pae ʻāina nei ma o ka hoʻolālā a alakaʻi ʻana i kekahi mau hālāwai like ʻole me he kuamoʻo lā. He mau hālāwai ia no ke kākoʻo ʻana i nā ʻahahui, a loaʻa nā mea e pono ai, ʻo ka hoʻoulu kālā ʻoe, ka ʻohi ʻikepili ʻoe, ka hoʻohanohano kaiāulu ʻoe, a ia mea aku nō. Ua hoʻomaka mua wau i ke kōkua ʻana i kēia hui iaʻu ma ke kula kiʻekiʻe no ka ʻimi ʻana i mau ala e kō ai ke aloha ʻāina. A i kēlā kauwela i hala iho nei, ua hoʻoholo ʻia e kēia hui ka hoʻokumu ʻana i kekahi ana manaʻo ma ka punaewele i mea e palapala ai i kēia mau kilo aʻo, a i mea hoʻi e ana ai i ka polapola maikaʻi o ka ʻāina. Ua hoʻomaka kēia ana manaʻo i ka lā mua o Iulai a e kū ana ma Nowemapa. I ka hopena, e ʻohi ana ʻo KUA i ka ʻikepili mai nā kaiāulu. Eia au ka mea kākau ke paipai nei iā ʻoukou e kilo aku i ko ʻoukou mau ʻāina a e palapala mai i nā mea āu e ʻike ai i loko o ke ana manaʻo ma kēia loulou: Ke Ana Manaʻo Kilo . ʻO kēia ʻike, e lawe ʻia aku ana i ka ʻaha ʻōlelo o ke aupuni mokuʻāina a e paio no ka hoʻokumu ʻana i palapala a ka malihini e hoʻopihapiha ai ke kipa mai. He hoʻohiki kēia e hōʻihi, a e mālama i ko kākou ʻāina i ko lākou wā e noho ana ma ʻaneʻi. Ua hoʻokumu ʻē ʻia kēia ʻano palapala hoʻohiki ma Palau, a ua ʻike ʻia ka hopena: he kaiaola maikaʻi no ke koʻa. Ua ahuwale ke ola maikaʻi a me ka momona o ka ʻāina ke pā nui ʻole ʻia e kānaka. Kākoʻo piha ʻia kēia manaʻo e ka ʻikepili i ʻike ʻē ʻia ma kēia wā maʻi ahulau. He hoʻāʻo kēia palapala hoʻohiki e koiʻi i ke kaukaʻi ʻana ma luna o nā malihini no ka hoʻokele waiwai. Ua lawa ka hoʻohaumia ʻana iā Papahānaumoku no ka hoʻonui ʻana i ka puʻu kālā o ke aupuni. Ua oki. E mālama kākou i ke ea o ka ʻāina, ko kākou aliʻi hoʻi. He kauā wale nō kākou. © Kalehuakea Kelling 2020 na Kalehuakea Kelling ko mua ko hope

  • Pūʻā Kōlea

    Keleka Falces < hoʻi hope Pūʻā Kōlea Keleka Falces 5 ʻOkakopa 2023 Eia mai kākou ma kahi o ʻekolu makahiki ma hope o ka pae mua ʻana mai o ka maʻi Kolona i ke one o Hawaiʻi nei. Ua ʻō ʻia ka hapanui o ka lehulehu i ka lāʻau koʻokoʻo, a e manaʻo ʻia paha, ua pau ka maʻi ahulau. Eia naʻe, i kēlā mahina aku nei i piʻi māhuahua aʻela ka nui o ka poʻe i loaʻa i ka maʻi Kolona. Wahi a nā kauka o kēia au nei, ʻo ka lāʻau koʻokoʻo, ʻaʻole ia he mea e hoʻēmi ai i ka nui o ka poʻe i loaʻa i ka maʻi. He mea ia e palekana ai kou ola ke loaʻa i ka maʻi. ʻO ka nīnau hoʻi, pehea lā e pau ai kēia maʻi? Ma muli o ka hoʻi ʻana mai o nā haumāna he nui i Mānoa, e hiki koke mai ana paha ka wā e laha hou mai ai ka maʻi. ‘O ka makahiki 1881 ka makahiki i hoʻomaka mai ai ko ka Mōʻī Kalākaua huakaʻi ʻana i nā aupuni like ʻole. I kona wā i haʻalele mai ai, ua lilo kona kuleana, ʻo ka noho aliʻi hoʻi, i kona kaikuahine iā Liliʻuokalani. Ma ia makahiki like, ua kuʻi mai ka lono no ka laha ʻana o ka maʻi Hepela ma Honolulu. ʻAʻohe i ʻemo, hoʻoholo ʻia maila e Liliʻuokalani ka wā hoʻomalu maʻi, i mea e lele ʻole aku ai ka maʻi mai laila a puni ka paeʻāina. Eia mai nā kānāwai āna i hoʻokumu mai ai: (1) Pāpā ʻia ka holo ʻana o nā moku ma waena o nā mokupuni. (2) Hoʻokaʻawale koke ʻia ka poʻe i loaʻa i ka maʻi. (3) Pāpā pū ʻia nō hoʻi ke kau ʻana i ka moku. (4) Hoʻokahua ʻia nā kiaʻi ma nā wahi like ʻole i mea e ʻike leʻa ʻia ai ka mālama ʻia ʻana o ia mau kānāwai. He keu ke akamai o ka Mōʻī Liliʻuokalani. I ia wā o ka lele ʻana o ka maʻi Hepela, ʻaʻohe wahi lāʻau koʻokoʻo. Eia naʻe, ma muli o kona alakaʻi pono ʻana i ke aupuni ma ia wā, ʻo ia ke kumu i pau koke ai ka wā hoʻomalu maʻi, he ʻelima mahina wale iho nō. Ua ʻike leʻa ʻia paha e Liliʻuokalani ke koʻikoʻi o ka mālama pono ʻana i ke ola kino. ʻAʻole paha kēia he mea e pūʻiwa mai ai ka manaʻo, no ka mea ʻaʻole o kana mai ka maʻa o ka poʻe Hawaiʻi i ka weliweli o nā maʻi like ʻole. ʻO ia hoʻi ke kumu i hala nui ai ka poʻe Hawaiʻi ma ia wā. ʻO kēia au nei naʻe, ʻaʻohe wahi mea e like ai. Ua kau nui hoʻi ka noʻonoʻo o nā alakaʻi o ka Mokuʻāina o Hawaiʻi i ke kālā. ʻO ia ke kumu e mau nei ka holo ʻana o ka maʻi Kolona i Hawaiʻi nei. I ka wā i laha ai ka maʻi Hepela i Honolulu, ua pāpā ʻia ke kau ʻana i ka moku me ka pāpā pū ʻia nō hoʻi o ka holo moku ʻana. ʻAʻohe wahi kanaka e huakaʻi ana ma waena o nā mokupuni ma ia wā. ʻO ia ke kānāwai i hoʻoholo ʻia e Liliʻuokalani. Eia naʻe, i ka makahiki 2020, ka makamua hoʻi o ka wā hoʻomalu maʻi, ua ʻae ʻia ka huakaʻi ʻana o nā malihini i Hawaiʻi, i loko nō o ka laha ʻana o ka maʻi Kolona. Ma ia wā hoʻi, ua piʻi aʻela ka nui o ka poʻe i loaʻa i ka maʻi he 100 a ʻoi i kēlā me kēia lā. Eia naʻe, wahi a ke Kiaʻāina ʻo David Ige, ʻaʻohe mea e hopohopo ai a ua hiki nō i nā malihini ke kipa mai i Hawaiʻi. ʻO kaʻu e kau leo nui ai i ke aupuni o nei wā, mai pūʻā i nā wahi kōlea ʻoiai i wī maila kāu mau keiki ponoʻī, nā ʻōiwi hoʻi o nā ʻāina mai ka lā puka i Haʻehaʻe a i kona welo ʻana i Lehua, nā kama hoʻi nona ka ʻāina i kanu ʻia ai nā iwi o ko lākou mau kūpuna, nā ʻiwa hoʻi nāna e kīkaha mau aku ana i ke alo o ka makani kūpikipikiʻō, nā ʻaʻaliʻi hoʻi e mau nei i ka ehuehu. Hiki maila kēia mau kōlea a haʻalele koke maila iā Hawaiʻi no ko lākou one hānau. ʻO mākou, nā Hawaiʻi, ʻaʻohe wahi e hoʻi aku ai. Pehea lā e momona ai ua mau kōlea nei a pōloli hoʻi nā ʻōiwi i ko mākou kulāiwi? ʻO ia ke ʻano o ka Mokuʻāina. He hōʻike kēia, e ka makamaka heluhelu, no ke ʻano o kāna hana i ka wā e hiki mai ai kahi maʻi hou. E kālele ʻia aku ana ko haʻi pono ma mua o nā kama o nei ʻāina. ʻAʻole ka maʻi Kolona ʻo ka maʻi hope loa e hōʻea mai i Hawaiʻi nei. E hiki mai ana nō ka wā e laha hou aku ai kahi maʻi ʻē. He leo hoʻomanaʻo kēia i nā wahi kumakaia e noho aliʻi nei ma kēia aupuni: ʻike maka ʻia e mākou kou mālama mau ʻana i ua mau wahi malihini nei me ke kāpae pū ʻia ʻana o nā Hawaiʻi ma ka ʻaoʻao, i mea hoʻi e loaʻa ai ka waiwai iā ʻoukou. Eia naʻe, ʻo nā ʻōiwi hoʻi ka mea e lupalupa ai ka ʻāina. Ke pau mākou, ʻaʻohe wahi mea e momona ai kāu mau kōlea. Na lākou hoʻi e hoʻopulapula hou mai i ka ʻāina? ‘Aʻole paha. © Keleka Falces 2023 #olakino #kanaka #keaopolitika ko mua ko hope

  • He aha ka Waiwai o ka Inoa?

    Kamalani Moriguchi < hoʻi hope He aha ka Waiwai o ka Inoa? Kamalani Moriguchi 15 ʻOkakopa 2021 ʻAnoʻai kākou e nā hoa welo like o Hawaiʻi nei. Me ka puʻuwai hāmama a me ka naʻau haʻahaʻa au e hāpai nei i kēia nīnau iā ʻoukou pākahi a pau: ua waiwai anei ka inoa? ʻAe, waiwai loa ka inoa. ʻO nā inoa ʻāina, nā inoa o nā kānaka, a pēlā wale aku. He mana ko ia mau mea, a he waiwai nui kekahi. No laila, inā ua nalowale nā inoa pana a me nā moʻolelo pili i kekahi ʻāina, he mana anei ko ia ʻāina? ʻAe, he mana ko laila. Inā he mana ko kekahi mea, he waiwai hoʻi ko kēlā mea. Lua ʻole ke koʻikoʻi o ka ʻimi hou ʻana i nā inoa ʻāina pili i ko kākou mau one hānau ponoʻī. ʻOiai au e holo nei i koʻu wā kula, mau nō koʻu ʻapo ʻana i nā mea maʻamau mai ka wā o ko kākou mau kūpuna, a ʻo kekahi o nā mea koʻikoʻi aʻu i ʻapo ai, ʻo ia ke koʻikoʻi o nā inoa. Ua noho au i ke ahupuaʻa ʻo Honouliuli no iwakāluakūmākahi mau makahiki a i ka hapanui o ia mau makahiki, ʻaʻole maopopo iaʻu nā moʻolelo pili i kēia ʻāina, nā inoa, a pēlā wale aku. I kēlā makahiki aku nei, ua hāʻawi ʻia maila kekahi haʻawina, ʻo ia nō ka haku ʻana i mele no koʻu one hānau. Ua makaʻu loa au i ia hana, no ka mea, ʻaʻohe oʻu ʻike e pili ana i koʻu ʻāina ponoʻī, a ʻano hilahila nō au i kēlā wā. Akā, ua holomua au a ua ʻimi hoʻi i mau kānaka i noho a kupa i ia ʻāina ʻo Honouliuli a ua noi akula iā lākou e kaʻana i ko lākou manaʻo me aʻu. Ua aʻo ʻia au nā mea he nui. ʻO Kupuna Shad Kāne lāua ʻo Kumu Mikiʻala Lidstone kekahi o nā kānaka i kōkua mai iaʻu. Ke noho nei au i Kapolei, akā, ʻo ka inoa pololei o kēia māhele o ka ʻāina, ʻo ia nō ʻo Kaupeʻa, he kula loa e ʻauana nei nā ʻuhane. Aia ʻekolu mau puʻu kau i ka hano i Honouliuli: ʻo Puʻuokapolei, Puʻupālailai, a me Puʻuomakakilo. He mau moʻolelo ko ia mau puʻu a eia kekahi: ua hoʻopuka ʻia ka inoa ʻo Puʻupālailai i ka moʻolelo o Hiʻiakaikapoliopele, a ma laila i kapa ʻia ai ʻo Puʻupālailai he “anaina na ka wahine”. He pilina ko ia mau puʻu, a aia ka waiwai i ka pilina i huki ʻia ma muli o ka ʻimi noiʻi ʻana i nā inoa pololei o ia mau puʻu. I ka loku ʻana o ka ua i Hanalei (ka inoa pololei no Makakilo), kahe iho ka wai i Puʻupālailai a laila, kahe mau ka wai i ke kumu o Puʻuokapolei a wahi a nā kupa o ia wahi, waiwai loa ka ʻāina ma ke ke o Puʻuokapolei i ke kanu ʻana. Aia i ʻaneʻi ka waiwai. I ko kākou ʻimi ʻana i nā inoa pololei o nā ʻāina i ʻike ʻia, aʻo hoʻi kākou i ka pilina o kēlā ʻāina me ka ʻāina a puni ona. Inā maopopo iā kākou ka pilina o ka ʻāina, hiki iā kākou ke mālama pono i ko kākou ʻāina ma muli o nā mea i aʻo ʻia. Mau nō koʻu aʻo ʻana e pili ana i koʻu one hānau, akā, he hana kēia na ke aloha. He kuleana ko kākou e ʻimi hou ai i nā inoa pana a me nā moʻolelo pili i ia mau wahi. ʻAʻole kēia he hana maʻalahi, he hana mau nō ia, akā, waiwai loa ka hana. No laila, e oʻu mau hoa heluhelu, e holomua! E ʻaʻa kākou i ka ʻimi ʻana i nā inoa i hūnā ʻia, nā inoa i hele a nalowale ma muli o ka holoi ʻia ʻana o kā kākou ʻōlelo a me ko kākou mau moʻolelo. E ʻaʻa kākou i ka hana nui! © Kamalani Moriguchi 2021 na Kamalani Moriguchi ko mua ko hope

  • E Kipa aku i ka Zui Mānaleo!

    Kilinoe Kimura < hoʻi hope E Kipa aku i ka Zui Mānaleo! Kilinoe Kimura 1 ʻOkakopa 2020 I koʻu lohe ʻana aku i ka ʻōlelo a koʻu hoa, manaʻo ihola ʻo ia ua paʻa ka lumi mānaleo, ʻaʻohe hui ʻana. Eia kā, ua hāmama nō. He wahi kēia e nanea wale ai kākou i ka malu o kā kākou ʻōlelo makuahine. E like me ke kani hone o nā leo nahenahe o nā manu i ke kuahiwi, penei nō ka lohena i ka ʻōlelo a nā mānaleo i ka zui mānaleo. He hoʻoheno kēia no nā uʻi o Kahelelani. ʻO Tūtū Lolena Nicholas lāua ʻo Kumu Ipolani Wong nā mea aʻu e mahalo aʻe nei. I koʻu launa mua ʻana me ʻAnakē, ua hīmeni mai ʻo ia i kēia mele ʻo Nani Niʻihau a ua keu a ka nahenahe. Eia nō ia mele e puana ʻia nei. Nani Niʻihau He nani Niʻihau i ka lā welo Me nā uʻi like ʻole o Kahelelani Lei ʻoe lei kāua I kuʻu lei pūpū He uʻi a he nani mae ʻole kou Kuʻu pua lei nani momi aʻo kai Lei ʻoe lei kāua I kuʻu lei pūpū I lei ka ʻohu nani no kuʻu ʻāina E pipiʻo ʻia e ke ānuenue Lei ʻoe lei kāua I kuʻu lei pūpū Puana ka inoa nani Niʻihau Me nā uʻi like ʻole o Kahelelani Lei ʻoe lei kāua I kuʻu lei pūpū Kaulana nō ʻo Niʻihau i ka lei pūpū, ʻoiai ma laila wale nō e loaʻa ai nā pūpū like ʻole. He nani mae ʻole kēia pua lei momi o ke kai, ʻaʻohe ona lua a puni ka honua. Penei nō ke kūlana kau i ka hanohano o ka mānaleo. E like me ke kākaʻikahi a me ka waiwai hoʻi o ka ʻike ʻana i ka lei pūpū o Niʻihau, pēlā nō ka waiwai a me ke koʻikoʻi o kēia mau mānaleo ʻelua. Pōmaikaʻi maoli nō kākou i ka hiki ke ʻike, launa pū, walaʻau, a kamaʻilio hoʻi me nā mānaleo ʻoiai ʻaʻole nō nui nā mānaleo e ola nei ma waho o Niʻihau. Eia kekahi moʻolelo pōkole o ko lāua walaʻau ʻana mai. He lua ʻole ko lāua ʻike no ka ʻōlelo a me ka ʻike Hawaiʻi. I kēlā pule aku nei, ua kamaʻilio lāua no ka ʻai ʻana i nā ʻono o ka ʻāina. Wehewehe ihola lāua no ko lāua ʻono i kekahi mau iʻa a nā makua i hopu ai, ʻo ke āhole ʻoe, ʻo ka manini ʻoe, ʻo ka poʻopaʻa ʻoe, ʻo ka popolo ʻoe, a pēlā wale aku. ʻAi pū nō hoʻi ka poʻe o Niʻihau i ka honu, ʻaʻole naʻe ʻai ʻia ka uhu no ka mea hauna loa ka ʻiʻo maka ma muli o ko lākou ʻai ʻana i ke one he nui wale. Moʻolelo mai ʻo ʻAnakē Ipo no kona huakaʻi ʻana aku i Pākala Kai ma Kauaʻi i kēlā Iulai i hala iho nei e hoʻolauleʻa ai me ka ʻohana a ʻo ka hana maʻamau a lākou ka luʻu ʻana i wana. Hū ka ʻono o kēlā hua wana o Kauaʻi! ʻAʻole lāua ʻai i ke ʻano wana mai Iāpana mai a ʻaʻole hoʻi like kona ʻono me ka wana ma Oʻahu nei no laila ʻai nō ʻo ia a hewa ka waha, ʻoiai ʻaʻohe ona loaʻa ma Oʻahu nei. A ʻo ia hoʻi ke ʻano o ka nohona ma Niʻihau. ʻAi nō i nā ʻono o ka ʻāina a ulu pono a ikaika ke kino a me ka ʻōlelo hoʻi kekahi. E kipa aku iā lāua i ka Pōʻalua a me ka Pōʻahā o kēlā me kēia pule.ʻOkoʻa naʻe kēia kamaʻilio ʻana,ʻokoʻa ka hele kino ʻana. Penei nō e kipa aku ai, ʻAkahi, i komo aku ʻoe i ka lumi zoom, a pio ʻē paha ka ipu leo, ʻaʻole paha ʻike ʻia kou hōʻea ʻana aku. E aloha aku ʻoe iā lāua a me nā hoa papa me kekahi ʻōlelo pōkole. A eia kekahi, kamaʻilio nui ʻia nā ʻano kumumanaʻo like ʻole a haʻi pū ʻia nō hoʻi nā moʻolelo like ʻole. No laila, e nānā ka maka, hoʻolohe ka pepeiao, a paʻa ka waha, ma laila nō ke aʻo. ʻO kekahi mea naʻe i loli ʻole, ʻo ia hoʻi ko lāua ahonui. ʻAʻohe mea e hopohopo ai ka manaʻo. Inā hemahema nō paha kāu ʻōlelo ʻana, ʻaʻole loa lāua e hoʻopaʻi iki ana iā ʻoe no ka ʻōlelo hemahema ʻana ʻoiai he aʻo ko laila. E noi hou ana paha ʻo ʻAnakē iā ʻoe e ʻōlelo hou i kāu mea i ʻōlelo ai, akā mai hopohopo. ʻO ke kumu paha, ʻaʻole paha i lohe pono ʻia kāu ʻōlelo a i ʻole pono paha e hoʻonohonoho hou i ka ʻōlelo āu i hoʻopuka ai. E “ʻaʻa [kākou] i ka ʻōlelo, waiho i ka hilahila i ka hale!” ʻO ka mea nui, “e lawe i ke aʻo a mālama, a e ʻoi mau ai ka naʻauao.” E naue pū mai i ka zui mānaleo! © Kilinoe Kimura 2020 na Kilinoe Kimura ko mua ko hope

  • Wehe ʻia ke Kau ʻAha ʻŌlelo 2023

    Māhealani Traub < hoʻi hope Wehe ʻia ke Kau ʻAha ʻŌlelo 2023 Māhealani Traub ʻO ka lā 18 o Ianuali, ʻo ia nō ka lā i wehe ʻia ai ka ʻahaʻōlelo o ke aupuni ma ke kapikala. He lā nui kēia no nā poʻe o Hawaiʻi nei. Koʻikoʻi loa kēia au o ka makahiki, no ka nui o nā pila like ʻole e kākau ‘ia nei, ā inā ‘āpono ʻia ua mau pila nei, he mau kānāwai hou ia no ke aupuni. Akā naʻe, ʻaʻole nā mau pila a pau he mea maikaʻi, no laila nui ka hana ʻo ka ʻike leʻa i ia mau mea maika‘i ‘ole, a hōʻole aku nō. He lima kōkua au (he extern) no ke Keʻena Kuleana Hawaiʻi (OHA) no kō lākou māhele kulekele aupuni, ʻo ia hoʻi ka Public Policy. No laila, ua hoʻokuleana ʻia au e kōkua i ua lā nei ma ke kapikala. ‘O kā mākou hana i ia lā, ʻo ia nō ke kipa ‘ana i nā keʻena o nā loea kālaiʻāina, no ka hāʻawi ʻana i kā OHA mau Puke Hō‘ike Makahiki (Annual Reports). He mea ‘ano nui ia mau puke, no ka ho‘omoākāka ʻana a me ka ho‘omaopopo ‘ana i nā hanana nui a OHA a me nā pono o nā Kānaka Maoli. ʻO ka wā mua kēia, ma hope o ka uhi ʻana o ka maʻi ahulau i ka ʻāina, i wehe ʻia ai ke Kau penei, a ua nui loa ka po‘e i hele i ke kapikala ia lā. Nui nō hoʻi ka poʻe Hawaiʻi i hōʻea aku. Maliʻa paha he hōʻailona kēia no ka piʻi ʻana o ka makaʻala o ka poʻe Hawaiʻi i nā pila o ka ʻAha ʻŌlelo. E hoʻomaopopo pono kākou i nā pila e hāpai ʻia ana i kēia kau, a e koho pono kākou i ke kākoʻo a me ka pepehi. © Māhealani Traub 2023 15 Pepeluali 2023 ko mua ko hope

  • Our Vision | Kauluhoi

    Our Vision We Cover and Discover the Future of Our Planet I'm a paragraph. Click here to add your own text and edit me. It’s easy. Just click “Edit Text” or double click me to add your own content and make changes to the font. Feel free to drag and drop me anywhere you like on your page. I’m a great place for you to tell a story and let your users know a little more about you. This is a great space to write long text about your company and your services. You can use this space to go into a little more detail about your company. Talk about your team and what services you provide. Tell your visitors the story of how you came up with the idea for your business and what makes you different from your competitors. Make your company stand out and show your visitors who you are. At Wix we’re passionate about making templates that allow you to build fabulous websites and it’s all thanks to the support and feedback from users like you! Keep up to date with New Releases and what’s Coming Soon in Wixellaneous in Support. Feel free to tell us what you think and give us feedback in the Wix Forum. If you’d like to benefit from a professional designer’s touch, head to the Wix Arena and connect with one of our Wix Pro designers. Or if you need more help you can simply type your questions into the Support Forum and get instant answers. To keep up to date with everything Wix, including tips and things we think are cool, just head to the Wix Blog! Meet our Team Flor Ferrer Senior Editor I'm a paragraph. Click here to add your own text and edit me. I’m a great place for you to tell a story and let your users know a little more about you. Ricardo Angles News Editor I'm a paragraph. Click here to add your own text and edit me. I’m a great place for you to tell a story and let your users know a little more about you. Juan Vivas Opinion Editor I'm a paragraph. Click here to add your own text and edit me. I’m a great place for you to tell a story and let your users know a little more about you.

  • He Aloha no Miloliʻi

    Nāinoa Alefaio < hoʻi hope He Aloha no Miloliʻi Nāinoa Alefaio 1 ʻOkakopa 2022 Aia i Kona Hema ma ka ʻokana ʻo Kapalilua i ka mokupuni ʻo Hawaiʻi, ma laila kekahi kauhale kaulana loa i ka lawaiʻa. Mai ka wā kahiko a i kēia mau lā noho nā ʻohana ʻōiwi ma Miloliʻi ma ke ʻano o ko lākou mau kūpuna lawaiʻa. Piha kēia wahi pana ʻo Miloliʻi i nā lawaiʻa ʻōiwi o Hawaiʻi nei i kaulana i ka hānai a lawe ʻōpelu ʻana. Hānai kēia mau lawaiʻa i nā ʻōpelu ma o ke kuʻu ʻana i ka ʻai palupalu. ʻAi nā ʻōpelu i ua palupalu nei a hoʻoulu lāhui lākou i hiki i nā lawaiʻa ke lawe i ka iʻa me ka pono a me ka hōʻeha ʻole i ka lāhui ʻōpelu. He mea koʻikoʻi ke ʻano o ka palupalu, ʻaʻole loa makemake ko Miloliʻi i ka ʻiʻo ma loko o ka palupalu. Hoʻopuka ʻia ka ʻōlelo "ʻAʻole Chop Chop," no ka makemake ʻole i ka ʻiʻo a i ʻole ka iʻa ma loko o ka ʻai palupalu. He hana aloha ʻāina kēia na ko Miloliʻi. ʻO ka iki hāwaʻe ihola nō ia o Miloliʻi. I kēia mau lā, he kumu hou e kaulana ai ua ʻāina nei ʻo Miloliʻi ma laila i hoʻokumu ʻia iho nei he CBSFA hou. ʻO ka CBSFA (Community-based Subsistence Fishing Area) o Miloliʻi, he kūlana ia no ke kaiāulu o laila, nāna e hoʻoholo i mau polokolamu e mālama ai i ko lākou ʻāina. ʻO ka pahuhopu o kēia ʻano mea he CBSFA ʻo ka mālama ʻana i nā iʻa a me nā mea waiwai o ka poʻe ʻōiwi o laila. Ua hoʻokumu ʻia kēia kūlana CBSFA ma muli o ka ʻike ʻana o ka poʻe o Miloliʻi i ka hoʻēmi ʻia ʻana o nā iʻa o ia kaha ma muli o ka lawe nui ʻia ʻana e nā lawaiʻa. He hihia nui ka lilo nui ʻana o ka iʻa i nā lawaiʻa naʻaupō, a he hihia nui loa ke hoʻomau ʻia ka lilo loa ʻana no nā makahiki he nui. ʻO ka makemake o ke kaiāulu ʻo ka mālama pono wale ʻana nō i ko lākou home a me kā lākou pahu hau, ʻo ia hoʻi ke kai me nā iʻa o loko. ʻO Kalanihale ka hui aloha ʻāina e alakaʻi a e hoʻoholomua ana i ka moʻomeheu Hawaiʻi ma o ke aʻo ʻana i ke ʻano o ka lawaiʻa ʻōiwi i nā ʻōpio o Miloliʻi. Ua hoʻokumu ʻia ua hui nei i ka makahiki 2012 me ka pahuhopu ʻo ke aʻo ʻana aku i ka ʻike o nā kūpuna o Miloliʻi e pili ana i ka lawaiʻa pono ʻana a me ka moʻomeheu Hawaiʻi. Mālama ua hui hanohano nei i nā kumuwaiwai o ke kai o Miloliʻi, a hoʻoholo lākou i mau polokolamu e aʻo ai i ka lawaiʻa ʻana i nā ʻōpio o Miloliʻi a me nā ʻohana o Kona Hema. I kēia mau lā ʻo lākou ka hui alakaʻi o ke kaiāulu a me ka CBSFA o Miloliʻi. Ma muli o ke kūlana CBSFA, hiki i ka hui Kalanihale a me ke kaiāulu o Miloliʻi ke mālama i nā kumuwaiwai o ka ʻāina ma o ke kau ʻana i mau kapu e mālama ai i ka iʻa a me ke kai o Miloliʻi. Hana ka hui Kalanihale me ka ʻahahui DLNR (Department of Land and Natural Resources) a me ka DAR (Department of Aquatic Resources) me he mau konohiki lā, e kilo ana i nā iʻa a ʻāpono ana i nā rula hou ke pilikia kekahi mea, akā ʻo Kalanihale a me ke kaiāulu o Miloliʻi nā alakaʻi maoli o kēia hana. Ke ʻike ka poʻe o Miloliʻi i kekahi hihia ma ke kai, hoʻoholo ʻia ke kilo nui ʻana i nā kumuwaiwai o kai. Inā ʻike ʻia ke emi ʻana o kekahi lāhui iʻa, e hoʻoholo ana ka hui Kalanihale i kapu nāna e pāpā i ka poʻe kānaka, ʻaʻole e lawe i kēlā ʻano iʻa no kekahi manawa. Inā ʻike ke kaiāulu i ka loli ʻana o ka wā e māhuahua ai kekahi lāhui iʻa e kuapo ana i ka manawa no ka hoʻoulu ʻana i kō lākou lāhui, e kuapo ana nā alakaʻi o ka CBSFA i ka manawa e hōʻolepāpā ai i ka lawe ʻana i kēlā iʻa. Ma muli o nā rula e mālama ana i nā kumuwaiwai o Miloliʻi, hiki i ka hui Kalanihale ke aʻo aku i ka hanauna hou i ka ʻike o nā kūpuna a mālama i ke ʻano o ka lawaiʻa ʻōiwi me ke kākoʻo o DLNR a me DAR. Wahi a kūpuna he mea koʻikoʻi loa ka mālama ʻana i nā lāhui iʻa. Mālama ka Hawaiʻi i nā iʻa ma o ka hānai ʻana i nā iʻa i ka ʻai palupalu, a me ke kilo ʻana i nā mea e pono ai ka lāhui iʻa a me ka hoʻololi ʻana i nā rula o ka ʻāina inā he pono. He wahi kupanaha ʻo Miloliʻi, a ʻike ʻia ke kupanaha o lākou ma o ka hana nui a ke kaiāulu e mālama ai i kākō lākou pahu hau. Aia i Miloliʻi kahi a kākou e ʻike ai i ke ola maoli ʻana o ka moʻomeheu Hawaiʻi ma ke au hou. No kēia mau rula e haku ʻia ana e Kalanihale mā, ke ʻike ʻia kekahi mea hou e pono ai nā lāhui iʻa o ke kai, hoʻolale ka hui i nā keʻena ʻoihana o ka mokuʻāina a ʻāpono ʻia nā rula. ʻO nā hui o nā keʻena mokuʻāina nā mea e hoʻokō i nā rula, akā noho ka hui Kalanihale ma ke ʻano he kiaʻi no ke kai a me ka ʻāina o Miloliʻi. Hiki ke ʻāpono ʻia nā rula e ke kiaʻāina ma o ka pūlima ʻana i palapala e lilo ai nā rula i mau kānāwai. I ka lā 2 o ʻAukake o kēia makahiki 2022, ua pūlima ke kiaʻāina Ige i ka palapala e lilo ai nā lula a ka CBSFA i mau kānāwai. Ke ʻike nei ke aupuni mokuʻāina o Hawaiʻi i ke koʻikoʻi o nā wahi e like me Miloliʻi. Ua kapa ʻia ʻo Miloliʻi ʻo ia "ke kaiāulu?kauhale lawaiʻa hope loa o Hawaiʻi nei." E aho kākou e ʻike i ka mana o kēia ʻāina, a hahai paha kekahi mau kaiāulu ʻē aʻe o Hawaiʻi i kēia ʻano hana. ʻO ia hoʻi, e hoʻokō i ke aloha ʻāina, ka mālama ʻāina, a me ka mālama moʻomeheu ʻōiwi, a e hoʻokumu i mau CBSFA hou. E lilo kākou i mau alakaʻi no ka hanauna hou ia ola ai me ka pono o nā akua a me ka ʻāina, e like me ko Miloliʻi. He aloha nō iā ʻoe e Miloliʻi. © Nāinoa Alefaio 2022 ko mua ko hope

  • Copy of Home | Kauluhoi

    Puke 21 . Helu 3 . 15 Pepeluali 2023 Top Stories Check back soon Once posts are published, you’ll see them here. Check back soon Once posts are published, you’ll see them here. Opinion Check back soon Once posts are published, you’ll see them here. Climate Change Read More Check back soon Once posts are published, you’ll see them here. Urban Read More Check back soon Once posts are published, you’ll see them here. Video Play Video Play Video Magnificent Desert or Escalating Drought? Landscapes are not always what they seem. Play Video Play Video Vigil Brings to Light Environmental Crisis Collective expressions of solidarity are the key to long lasting change. Play Video Play Video Melting Away Glaciers and rising water levels in our oceans.

  • ʻAʻole Lawa ka Papa Kamaʻilio Hoʻokahi ma ke Kulanui

    Kauhi Gample < hoʻi hope ʻAʻole Lawa ka Papa Kamaʻilio Hoʻokahi ma ke Kulanui Kauhi Gample 28 Pepeluali 2021 ʻAuhea ʻoukou e nā ʻōpuʻu lehua e uluwehi ai nā paia o Kawaihuelani. ʻO au kekahi i hoʻomanawanui i ka paka ua o Waʻahila. Lōʻihi ka huakaʻi ʻana o ko kākou waʻa e pae ai i Kapaʻa, a ua hōʻea nō. No laila, ʻo kēia ka manawa e hoʻoponopono ai i ia waʻa no nā pōkiʻi. ʻO ka pahuhopu a nā haumāna e aʻo ana i ka ʻōlelo Hawaiʻi, ʻo ia nō ka walewaha. Eia naʻe ka pilikia: ʻaʻole lawa ka papa kamaʻilio hoʻokahi no ka hoʻokō ʻana i ia pahuhopu. He kuleana nui ko Kawaihuelani, ʻo ke aʻo ʻana i ka ʻōlelo Hawaiʻi. Na lākou ka hoʻokumu ʻana i nā papa ʻōlelo Hawaiʻi a me nā moʻohaʻawina, nā papa koina, nā papa koho, a pēlā aku i mea e paʻa pono ai ko kākou waʻa. Akā, nāwaliwali ka māhele o ke kamaʻilio ʻana. Hoʻokahi wale nō papa kamaʻilio i ke kekelē lae pua ʻōlelo Hawaiʻi, a he papa ʻekolu haneli ia. Inā pēlā, i hea e hoʻomaʻamaʻa ai nā haumāna ma nā pae ʻē aʻe i ka ʻōlelo ʻana? Aia ka pono ʻo ka hoʻokumu ʻana i nā papa kamaʻilio ma nā pae a pau. A eia kahi mea e ulu ai ka hoi. ʻOkoʻa nā pono o nā haumāna pākahi. ʻO kekahi o nā haumāna, maʻa lākou i kekahi ʻano o ka ʻōlelo ʻana, no ka hele ʻana paha i ke kula kiʻekiʻe i aʻo aku i ka ʻōlelo Hawaiʻi, no ka hele ʻana paha i ke Kula Kaiapuni, a i ʻole no ka noho ʻana me nā mākua ʻōlelo Hawaiʻi. A ʻo ke koena, ʻakahi nō ā hoʻomaka i ke aʻo ʻana mai i ka ʻōlelo Hawaiʻi. He hōlona nō. ʻO ka hana maʻa mau, hui pū nā haumāna āpau i ka lumi papa like i ka makahiki ʻekolu. Akā ke hui pū lākou, ʻokoʻa loa ke kūlana o ka maʻamaʻa o ua mau haumāna lā i ka ʻōlelo ʻana. Penei e hoʻokumu ʻia ai ka hilahila a me ka manaʻo kānalua i nā haumāna maʻa ʻole i ka ʻōlelo, a manaʻo ihola, “ ʻAʻole wau mākaukau.” Me he ʻōpuʻu lehua lā ka ʻiʻini e ulu ana i loko o ka haumāna i maʻa ʻole i ka ʻōlelo. ʻO kēia ka ʻiʻini a ka haumāna e hoʻomau ai i ke aʻo ʻana. He mea haki wale ia, a aia nō a mālama ʻia, mohala nō ka lehua i ke keʻekehi ʻia e ka ua. Aia hoʻi i kēia wā o ke kānalua a me ka haki wale, aia ka pono ʻo ka mālama. I mea e kākoʻo ai a e kīpaipai ai iā lākou e holomua, ua pono ka hoʻolako ʻana i ka manawa kūpono no lākou e hoʻāʻo ai, e kāpae i ka manaʻo kānalua a e waiho i ka hilahila a e hoʻoikaika i ko lākou waʻa. No laila, e hoʻokumu paha ʻo Kawaihuelani i kekahi mau papa kamaʻilio hou, kahi a nā haumāna e hoʻomaʻamaʻa ai i nā mea i aʻo ʻia i ko lākou mau pae ponoʻī. ʻEhā mau papa ʻōlelo Hawaiʻi hōlona mai ka papa 101 ā i ka papa 202. Akā naʻe, ʻaʻohe papa kamaʻilio hōlona o ka makahiki ʻekahi a me ʻelua. I ka hui ʻana o kēia mau haumāna i kā lākou papa ponoʻī, hoʻēmi ʻia ke kānalua o loko. ʻO ka hopena ka hoʻomaka ʻana o ka haumāna i ka hoʻopuka ʻana i ka ʻōlelo. ʻO ia ka māhele ʻoi aku o ka paʻakikī no nā haumāna i maʻa ʻole i ka ʻōlelo. A, ke puka kāna ʻōlelo, he kai malino e holo ai kona waʻa. I kēia manawa, loaʻa ka papa kamaʻilio i ka makahiki ʻekolu wale nō a nele hou nā haumāna makahiki ʻehā i ka papa kamaʻilio ʻole. A pehea e mahuʻi ai i ka mākaukau o nā haumāna no ka ʻōlelo ʻana ma mua a ma hope o kēlā papa kamaʻilio hoʻokahi? No ka mea inā ʻo ka walewaha ka pahuhopu, aia nō a hoʻokumu ʻia nā papa kamaʻilio i kēlā me kēia pae e loaʻa ai ia pahuhopu. © Kauhi Gample 2021 ko mua ko hope

Ka Ulu Hoi

hoʻokumu ʻia i ka MH 1972

hoʻomau ʻia e nā haumāna o Kawaihuelani

kauluhoi@gmail.com

  • Instagram
  • Facebook
  • Vimeo
kawaihuelani_edited_edited.png

he mau kumu ʻike Hawaiʻi

                         Kawaihuelani                                                 Nā Puke Wehewehe

                             Hālau ʻŌlelo Hawaiʻi                                    ʻŌlelo Hawaiʻi

                              Ke Kulanui o Hawaiʻi

                                          i Mānoa

                                                                                                     Papakilo

                                                 Ulukau                                       Database         Kaulu, KS Digital

                                                                                                                               

© 2025 na Ka Ulu Hoi. Hoʻolako ʻia e Wix

bottom of page