top of page

Search Results

454 results found with an empty search

  • Ka Huakaʻi Kūkaʻi o ko Kauaʻi

    < hoʻi hope Ka Huakaʻi Kūkaʻi o ko Kauaʻi Laʻakea Chun 31 Malaki 2022 ʻAʻole ʻulu i ka pōkole o ka lou . He ʻōlelo noʻeau kēia no ka hoʻomākaukau pono, i loaʻa ka hua e pono ai. I pōkole ka lou, ʻaʻohe ʻulu e loaʻa mai. Inā ʻo ka noho nanea wale ka hana, ʻike ʻole ʻia nā pōmaikaʻi o nā ʻāina mamao. No laila, ma ka wā e hiki ai ke huakaʻi ʻimi loa, e luʻu i ke kai hohonu. Ma laila nō ka ʻike waiwai. I ka ʻōʻili ʻana o ka lā i ka malama ʻo Iulai, i ka makahiki 2019, mākaʻikaʻi ihola wau me ʻehiku haumāna ma lalo o nā polokalamu ʻo Nā Pua Noʻeau a me Iwikuamoʻo. Hele aku nei ka huakaʻi i ka mokuʻāina ‘o Seattle i ka ʻāina kamahaʻo ʻo Tacoma. ‘O ka ʻāina ia o nā ʻōiwi Nisqually. He huakaʻi kēia no ka ʻike maka ʻana i nā hiʻohiʻona o ka ʻāina hou, ke kaʻaʻike ʻana no ka waiwai o ka ʻōlelo ʻōiwi, a me ke kipa ʻana i nā wahi kaulana o Tacoma a me nā kupa o laila. I ka hiki ʻana aku i Tacoma mai Kauaʻi, ua piʻi ka ʻeu i loko o mākou haumāna i ka ʻike ʻana i nā mea e hoʻopuni ana i ke kahua mokulele, e like hoʻi me nā ao pouli lau a lau e poʻi ana i ka lā, ka makani huʻi koni i ka ʻili, a me nā halekuʻi e kū kilakila nei. ‘Oiai au e kalaiwa ana mai kahi kapa i kahi kapa aku o Seattle, ua ʻike wau i nā kikowaena kūʻai like ʻole a me nā pāheona kūikawā. A i ka haʻalele ʻana i ke kaona, ʻike ʻia nā kumulāʻau kikala pā i ka lani, nā māla, a me nā wahi hānai holoholona like ʻole. Hōʻea mākou i kahi e hoʻomoana ai, hoʻokuʻu iki, a kau hou i ke kaʻa no ke kipa ʻana i nā kūpuna a me nā mākua o ia ʻāina. Aia lākou e kamaʻilio ana no ka waiwai o ka hoʻōla ʻana i ka ʻōlelo a me ka hoʻopili hou ʻana me nā mole kūpono o ke ola. Ua hoʻomaka ke kamaʻilio ‘ana no ka mea koʻikoʻi loa, ʻo ia hoʻi ka ʻōlelo makuahine. Ma kahi o nā makahiki 1800, ua pāpā ʻia nā haumāna, ʻaʻole e hoʻopuka i ka ʻōlelo makuahine ma ke kula. Pāpā ʻia e ka lāhui haole like i hoʻokahuli i ke aupuni kūʻokoʻa ʻo Hawaiʻi. No laila, ma muli o ka ʻaneʻane nalowale ʻana o ka ʻōlelo, ua moku ka pilina o nā ʻōiwi, ka ʻāina, a me ka wai. Eia naʻe, i ka ʻimi ʻana o nā mākua o kēia au i nā mele, nā moʻolelo, a me nā kūpuna i hiki ke hoʻākāka i ka ʻōlelo, ua hiki ke kūkulu hou ʻia ke kahua ʻōlelo. I kēia wā, aʻo ʻia nā kamaliʻi a me nā ʻōpio i kā lākou ʻōlelo ʻōiwi. Ma hope o ka walaʻau ʻana me nā ʻelemākule a me nā mākua no ka waiwai o ka ʻōlelo, ua kalaiwa mākou i ke kahawai ʻo Glacier Water. He moʻolelo kupaianaha ko ua wahi nei. I ka ʻaihue ʻia ʻana o ka ʻāina e ka haole, ua hoʻomaka lākou e hoʻokumu i kekahi kahua pūʻalikoa ma nā wahi like ʻole o ka mokuʻāina. I ke ao ʻana aʻe o kekahi pō, hōʻea ka pūʻalikoa a ʻike akula, ua poloka nā kaʻa, ua hoʻohuli ʻia nā mokulele, a ua ʻaihue ʻia nā lako a pau o ko lākou kahua. ʻAʻole na nā kamaʻāina i lawe aku i nā pono kaua, akā ʻōlelo ʻia na nā kupua e kiaʻi ana i ka ʻāina a me ka lāhui, na lākou i hana. He moʻolelo hoihoi kēia iaʻu ʻoiai ʻike nui ʻia nā kūpuna a me nā kupua e palekana mai ana iā mākou ma Hawaiʻi nei. E like hoʻi me nā pōhaku e ʻākeʻakeʻa ana i ke alanui i Maunakea, no ka hōʻole ʻana i ke kūkulu ʻohenānā. He huakaʻi kūkaʻi maoli nō kēia no ke kipa a me ka launa ʻana me nā poʻe ʻōiwi o ka ʻāina mamao. Ua aʻo mai au i nā mea hou a ua ʻike hoʻi au i nā pilina ma waena o ka poʻe Nisqually a me ka poʻe ʻo Hawaiʻi nei. Ma muli o ke komo ʻana aku i loko o kēia ʻano polokalamu hou, hiki ke aʻo i nā mea hou o ka poʻe ʻōiwi ʻē aʻe, a lawe i ʻoi aʻe ka naʻauao. ʻAʻole e maopopo ana ka waiwai o ka ʻike, inā ʻaʻole kākou hoʻāʻo i nā mea hou. © Laʻakea Chun 2022 na Laʻakea Chun ko mua ko hope

  • Wehe ʻia ke Kau ʻAha ʻŌlelo 2023

    < hoʻi hope Wehe ʻia ke Kau ʻAha ʻŌlelo 2023 Māhealani Traub ʻO ka lā 18 o Ianuali, ʻo ia nō ka lā i wehe ʻia ai ka ʻahaʻōlelo o ke aupuni ma ke kapikala. He lā nui kēia no nā poʻe o Hawaiʻi nei. Koʻikoʻi loa kēia au o ka makahiki, no ka nui o nā pila like ʻole e kākau ‘ia nei, ā inā ‘āpono ʻia ua mau pila nei, he mau kānāwai hou ia no ke aupuni. Akā naʻe, ʻaʻole nā mau pila a pau he mea maikaʻi, no laila nui ka hana ʻo ka ʻike leʻa i ia mau mea maika‘i ‘ole, a hōʻole aku nō. He lima kōkua au (he extern) no ke Keʻena Kuleana Hawaiʻi (OHA) no kō lākou māhele kulekele aupuni, ʻo ia hoʻi ka Public Policy. No laila, ua hoʻokuleana ʻia au e kōkua i ua lā nei ma ke kapikala. ‘O kā mākou hana i ia lā, ʻo ia nō ke kipa ‘ana i nā keʻena o nā loea kālaiʻāina, no ka hāʻawi ʻana i kā OHA mau Puke Hō‘ike Makahiki (Annual Reports). He mea ‘ano nui ia mau puke, no ka ho‘omoākāka ʻana a me ka ho‘omaopopo ‘ana i nā hanana nui a OHA a me nā pono o nā Kānaka Maoli. ʻO ka wā mua kēia, ma hope o ka uhi ʻana o ka maʻi ahulau i ka ʻāina, i wehe ʻia ai ke Kau penei, a ua nui loa ka po‘e i hele i ke kapikala ia lā. Nui nō hoʻi ka poʻe Hawaiʻi i hōʻea aku. Maliʻa paha he hōʻailona kēia no ka piʻi ʻana o ka makaʻala o ka poʻe Hawaiʻi i nā pila o ka ʻAha ʻŌlelo. E hoʻomaopopo pono kākou i nā pila e hāpai ʻia ana i kēia kau, a e koho pono kākou i ke kākoʻo a me ka pepehi. © Māhealani Traub 2023 15 Pepeluali 2023 ko mua ko hope

  • Our Vision | Kauluhoi

    Our Vision We Cover and Discover the Future of Our Planet I'm a paragraph. Click here to add your own text and edit me. It’s easy. Just click “Edit Text” or double click me to add your own content and make changes to the font. Feel free to drag and drop me anywhere you like on your page. I’m a great place for you to tell a story and let your users know a little more about you. ​ This is a great space to write long text about your company and your services. You can use this space to go into a little more detail about your company. Talk about your team and what services you provide. Tell your visitors the story of how you came up with the idea for your business and what makes you different from your competitors. Make your company stand out and show your visitors who you are. At Wix we’re passionate about making templates that allow you to build fabulous websites and it’s all thanks to the support and feedback from users like you! Keep up to date with New Releases and what’s Coming Soon in Wixellaneous in Support. Feel free to tell us what you think and give us feedback in the Wix Forum. If you’d like to benefit from a professional designer’s touch, head to the Wix Arena and connect with one of our Wix Pro designers. Or if you need more help you can simply type your questions into the Support Forum and get instant answers. To keep up to date with everything Wix, including tips and things we think are cool, just head to the Wix Blog! Meet our Team Flor Ferrer Senior Editor I'm a paragraph. Click here to add your own text and edit me. I’m a great place for you to tell a story and let your users know a little more about you. Ricardo Angles News Editor I'm a paragraph. Click here to add your own text and edit me. I’m a great place for you to tell a story and let your users know a little more about you. Juan Vivas Opinion Editor I'm a paragraph. Click here to add your own text and edit me. I’m a great place for you to tell a story and let your users know a little more about you.

  • Makemake nā ʻEpekema e Kāohi i ka Poʻe Makika

    < hoʻi hope Makemake nā ʻEpekema e Kāohi i ka Poʻe Makika Kēhau Noe 15 ʻOkakopa 2021 Ma o ka hoʻomōhala ʻana i kekahi “kaupalena hānau makika.” Ua hōʻea mai nā makika i loko o Hawaiʻi i nā makahiki mua o nā 1800 ma nā moku ʻEulopa. Lawe maila nā makika i ka malaria manu. Ma hope mai o ia wā ua make nui ʻia ka manu i ka nahu ʻia e nā makika i hoʻouna i kēia maʻi. I kēia wā, make koke nā manu i ka noho ʻana o nā makika i ka wao kiʻekiʻe. He mea maʻamau i nā makika ka noho ʻana i kahi mahana. Piʻi akula ka poʻe makika i nā mauna ma muli o ka nui ʻana mai o ko ka mauna mahana. No laila, hoʻolaha nui ʻia ka malaria manu i ia wao. I nā m.h 1900 a hiki i kēia wā, makemake nā ʻepekema e hoʻomōhala i ka lāʻau koʻokoʻo no ka malaria manu. Akā, ʻaʻole i holomua maikaʻi kekahi lāʻau koʻokoʻo no nā manu. No laila i kēia wā, ke manaʻoʻio nei nā ʻepekema i ka hoʻomōhala ʻana i kekahi kaupalena hānau no nā makika. ʻO ke kaupalena hānau ka mea e luku i ka poʻe makika ma o ka pau ʻana o ka hiki ʻana ika makika wahine ke hānau i nā hua e ola. No ke kaʻina hana, hāʻawi ʻia aku ke kaupalena hānau i nā makika kāne. Pahu kui ʻia nā makika kāne i ke koʻohune e loaʻa i nā lāhui makika like ʻole. I ka wā e hoʻomau keiki ai nā makika, he ʻokoʻa ko lāua koʻohune. ʻO ke koʻohune ʻokoʻa ka mea i kumu i ka hānau kīnā. No laila, pohō akula ko ka makika wahine huahua ʻana, no ka mea, he palupalu kona mau hua. ʻAʻole hoʻokino kāna mau keiki. Inā e loaʻa mai kekahi palapala ʻae mai ka ʻOihana Mahi ʻAi mai o ka Mokuʻāina, hoʻolauna ʻia ke koʻohune i nā makika kāne i ka m.h 2024. Akā, makemake nā ʻepekema e hoʻokumu koke, ma muli o ka make koke ʻana o nā manu Hawaiʻi, e like me ka ʻakikiki ma Kauaʻi, no ka mea, he ʻelima haneli wale nō nā ʻakikiki. E nalowale paha lākou ma mua o nā makika. © Kēhau Noe 2021 na Kēhau Noe ko mua ko hope

  • Ka Noho Kūʻokoʻa Lanakila ʻana o Kou ʻĀina Hānau Ponoʻī

    < hoʻi hope Ka Noho Kūʻokoʻa Lanakila ʻana o Kou ʻĀina Hānau Ponoʻī Keleka Falces 4 Kēkēmapa 2023 I kau ʻia maila i luna ke poʻomanaʻo i ʻike ʻia ai ka pono a me ke ʻano koʻikoʻi o ia mea no ka mau loa aku o ke ola o kekahi lāhui. ʻO ka noho kūʻokoʻa lanakila ʻana o kou one hānau ponoʻī ka wai kahe e lupalupa mai ai ka ʻāina. Ke kāʻili ʻia a ke hōʻaui ʻia akula hoʻi ua wai lā mai kou ʻāina aku, e pau pū iho ana nō hoʻi nā mea e lako pono ai ka nohona. I ka nele ʻana o ia waiwai, ʻo kou hala koke akula nō ia i ke ala hoʻi ʻole mai; a e lilo hewa aku ana ua waiwai nei iā haʻi. Pēlā hoʻi ka hopena o ke kāʻili ʻia o ke kūlana kūʻokoʻa ma ke ʻano he lāhui. E ʻai hoʻokano ʻia ihola nā momi e waiwai ai kou lāhui, ʻoiai ʻoe e noho ʻilihune mai ana ma kou kulāiwi ponoʻī. Na ia mea hoʻi e hōʻike mai, aia ka pono ʻo ka paio mau ʻana no ka noho kūʻokoʻa lanakila ʻana o kou ʻāina hānau ponoʻī, o kīnai maoli loa ‘ia auaneʻi ke ahi i loko o ka puʻuwai o kou lāhui e lamalama ai ke ʻano maoli o kou lāhui kanaka, a e hala ana ka Puʻulena. Ma ia mau pule i hala aku nei i kuʻikuʻi maila ka lono ʻo ka hoʻopahūpahū ʻia o Gaza ma Palesetine. ʻO ke kumu hoʻi, ua wāwahi ʻia e Hamas ka pā hao e kaʻawale ai ʻo Gaza lāua ʻo ʻIselaela. Eia naʻe, ʻaʻole loa i hoʻouka kaua ʻo ʻIselaela iā Hamas wale nō, ua hoʻopahū hāpuku ʻia ʻo Gaza holoʻokoʻa. No laila, ua hala pū maila hoʻi nā keiki a me nā kuaʻāina i pili ʻole i ka hana wāwahi a Hamas. ʻAʻole nō naʻe kēia ‘o ka mea ʻino hoʻokahi wale iho a ʻIselaela e hana hewa ai iā Palesetine. He mau mea ma waho aʻe o kēia. Ua noho hewa ʻo ʻIselaela ma nā ʻāina like ʻole o Palesetine no ka wā lōʻihi loa. Ma Gaza hoʻi i kūkulu ʻia aʻela kekahi pā hao a puni ua ʻāina lā. Inā e ʻupu mai ka ʻiʻini i loko o ka naʻau o kahi kanaka Palesetine e haʻalele aku iā Gaza, he pono kona noi ʻana iā ʻIselaela. I ka hapanui o ka manawa, ua hōʻole koke ʻia. I kekahi manawa, hele a maʻi ka poʻe ma lalo o ka malu o Gaza a ʻaʻole i lawa ka lāʻau e lapaʻau ai ke kino. No laila, aia ka pono ʻo kona haʻalele ʻana i kona ʻāina a neʻe aku i kahi ʻāina ʻē e pau ai ua maʻi nei. Eia naʻe, mau nō ko ʻIselaela hōʻole ʻana aku i ia noi. I kēia manawa, ʻaʻohe o lākou wai, ʻaʻohe ʻai, ʻaʻohe uila, no ka mea ua kāohi pū ʻia e ʻIselaela ua mau pono nei ma Gaza. Kulukulu nō hoʻi ka waimaka menemene ke lohe ʻia maila ua nūhou nei. Eia mai kekahi lāhui ʻōiwi e pepehi ʻia ana i mua o ko kākou mau maka. Akā, i loko nō naʻe o ko kākou ʻano he ʻōiwi, e ʻike ʻia aku nō naʻe ke kākoʻo hūpō ʻia o ʻIselaela e kekahi mau kānaka Hawaiʻi. Ma Instagram hoʻi i ʻike ʻia ai kekahi mau poʻe Hawaiʻi e hoʻohalahala aku ana i ke ʻano o ko Palesetine kūʻē ʻana iā ʻIselaela. Wahi a ua poʻe hoʻokamani nei, he mau limahaeweli ka poʻe Palesetine a ʻo ka hoʻopahūpahū ʻia o Gaza ka hana kūpale wale iho nō o ʻIselaela. E ua mau poʻo ʻōpae nei, i hewa hoʻi i nā kuaʻāina a me nā keiki o Palesetine? He hana kūpale wale iho nō ka hoʻopahūpahū ʻana i nā keiki a me ka hoʻolilo ʻana iā lākou i mau kama lele? ʻAʻole loa. I ko ʻoukou kākoʻo ʻana iā ʻIselaela, e kākoʻo pū ʻia nō hoʻi ka nalo ʻia ʻana o kahi hoa lāhui ʻōiwi mai ka honua. E hoʻi ka waʻa, mai hoʻopaʻa aku i ka ʻino. E nā Hawaiʻi, eia ka manawa a kākou e hui lōkahi ai ma ka manaʻo, e kākoʻo mau aku i ka poʻe Palesetine. Mai hoʻopoina ʻia ka ʻōlelo hanohano a David A. Kahalemaile, “Ke ea o na i-a, he wai. Ke ea o ke kanaka, he makani. O ke ea o ka honua, he kanaka…Ke ea o ko Hawaii Pae Aina… Oia no ka noho Aupuni ana.” Mai hoʻopoina ʻia ka ʻōlelo kamahaʻo a Joseph Nāwahī, “Aole i ike maka ia ia mea he aloha, aole hoi hiki ke hoopaaia, aole hoi e hiki ke haha ia; aka, ua laha wale aku oia, a ua lele wale aku a pili i kona aina hanau ponoi iho, me he ume la o ke kui Mageneti.” Mai hoʻopoina ʻia nō hoʻi ka ʻōlelo a James Kaulia, “Nolaila, mai makau, e kupaa ma ke Aloha i ka Aina, a e lokahi ma ka manao, e kue loa aku i ka hoohui ia o Hawaii me Amerika a hiki i ke aloha aina hope loa.” Pēlā pū ke aloha o ka poʻe Palesetine i ko lākou one hānau. I loko nō o ko ʻIselaela hoʻokuʻu ʻana i nā pōkā pahū ma Gaza, ʻaʻole e haʻalele aku ana kekahi o ka poʻe ʻōiwi o laila. Wahi a kekahi mau poʻe Palesetine, inā e pau ana ko lākou ʻāina i ka hoʻopahū ʻia, e pau pū iho ana nō lākou nei me ka ʻāina. Pēlā ka ikaika o ko lākou aloha i ka ʻāina. ʻO kēia paha kekahi laʻana maoli o ke aloha ʻāina a Joseph Nāwahī i kuhikuhi maila i luna. Ua pili a paʻa pono ko lākou kino i ko lākou kulāiwi i loko nō o ka makaʻu a me nā pōpilikia e loaʻa mai ana. E ka poʻe ʻōiwi o Palesetine, me ʻoukou nō ka mana o Kūkāʻilimoku, ke akua hoʻi nona ka mana loa e hui lōkahi ai ka paeʻāina ʻo Hawaiʻi mai ka lā puka i Haʻehaʻe a i kona welo ʻana i Lehua; me ʻoukou hoʻi ka manaʻolana e hoʻi koke ai ka maluhia i ko ʻoukou ʻāina kulāiwi; me ʻoukou nō ke kukui mālamalama nāna e alakaʻi aku i ko ʻoukou poʻe hala i ke ao ʻaumakua; a me ʻoukou pū hoʻi ko mākou kākoʻo aloha piha mau ʻana. E ola ka lāhui Palesetine a kau i ka puaneane. Haina mai ana ka puana Na hoa i ka ehu poka © Keleka Falces 2023 #alohaaina #keaopolitika #kuikalono #nalahuioiwi ko mua ko hope

  • He Kaʻao no ke Kahua Hoʻokalakupua o Kānehūnāʻailana

    < hoʻi hope He Kaʻao no ke Kahua Hoʻokalakupua o Kānehūnāʻailana Kiana Davis 1 Nowemapa 2020 ʻAuhea wale ana ʻoukou e nā maka heluhelu o Ka Ulu Hoi, nā pua nani aʻo Hawaiʻi, nā liko o ka lehua e wehi haʻaheo ai ka moku o Keawe, nā lihilihi lahilahi o ka lokelani e luana nei i ka laʻi o Maui a Kama, ka hinahina hiehie e hoʻowehi ana i nā kahaone o Kahoʻolawe, ke kaunaʻoa kāpaʻipaʻi e kīpuni ana i ke kapakai o Lānaʻikaula, ke kukui kū kilakila e kāhiko nei i nā kuahiwi o Molokaʻi nui a Hina, ka ʻilima ʻihiʻihi e hōʻike ana i ka ʻihilani o ke one ʻai aliʻi o Kākuhihewa, nā muʻo o ka mokihana e moani ai ke ʻala a puni ʻo Manokalanipō, a me nā pūpū pōlani e papapū ana i ka papa kea o Kahelelani. Eia kou wahi mea kākau ke waiho nei i wailau i mua o ʻoukou i mea e nui puʻipuʻi ai ko ʻoukou wahi ʻōpū. ʻO ke ʻano o nēia wailau, he haʻi hou ia i kekahi kaʻao mai ka ʻāina ʻē i kamaʻāina paha iā ʻoukou. E hahai kākou i ka huakaʻi a kekahi kaikamahine nona ka inoa ʻo Leilani a me kāna ʻīlio, me Mele, e ʻimi i ala e hoʻi hou ai i ko lāua kūlanakauhale aloha nui ʻia, ʻoiai ʻaʻohe wahi i kū like ai me ka home aloha. ʻO ka ʻāina pālahalaha ʻo Kahului kahi i noho ai ʻo Leilani, kāna ʻīlio, a me kona ʻanakala. I kona wā e kamaliʻi ana ua hele ko Leilani mau luauʻi makua i ke ala hoʻi ʻole mai. ʻO ia ke kumu e noho ana ʻo ia me kona ʻanakala. I kekahi lā, ua ʻike ke kāne i ka lālauahi o ka lani. Manaʻo ihola ʻo ia e pā mai ana kekahi makani kaʻawiliwili. He kahu pipi kēia kāne, no laila kau koke kona manaʻo i nā holoholona āna. I mea e hoʻomākaukau ai no ka hiki ʻana mai o ka makani kaʻawiliwili, ua hele aku ʻo ia i ka hale holoholona e hōʻā ai i nā pipi a me nā lio. Eia naʻe, ma mua o kona hoʻi ʻana mai i ka hale ua pūlale ka makani kaʻawiliwili. Ua wehe ʻia aʻela ua hale nei mai ke kahua hale aku me Leilani lāua ʻo Mele i loko. Ma ka lewa lani nō i niniu ai ua hale nei i nā manawa he ʻehā ma mua o ka waiho wale ʻia ʻana o ua hale nei i ka ʻāina kupanaha ʻo Kānehūnāʻailana. E ka mea heluhelu ē, lana ka manaʻo o kou wahi mea kākau e hoʻohihi ʻia ana nō kou manaʻo i ka hana hoʻopīhoihoi a Leilani lāua ʻo kāna ʻīlio ʻo Mele. Aia nō a pau ka puahiohio ʻana o ke kīkīao makani ʻāhiu o waho o ka hale a hoʻi maila ka mālie, ua kū aʻela ua kaikamahine nei me ka pōniuniu. Alaʻume ʻia kona mau maka e ka pā ʻana mai o ka lā i ka ʻīpuka, a nānā akula nō. Ua holo aku kāna ʻīlio ʻo Mele i ia ʻīpuka. Hahai akula ʻo ia nei a i ko ia nei nānā pono ʻana i waho o ka hale ua ʻike leʻa ʻo ia ʻaʻole lāua ma Kahului. Ulu aʻela ka haʻalulu i loko ona. Iā ia e makaau ana ua ʻike lihi ʻia nā kāne ʻeʻepa he ʻehā e naue mai ana i ko ia nei hale, aia he ʻekolu kāne a hoʻokahi wahine. ʻO ke kū honua ihola nō ia o nā kāne ʻeʻepa. Ua kūkā lākou no kekahi mau kekona ma mua o kā ka wahine hoʻokokoke a kūlou ʻana i mua o Leilani. Me ka leo nahenahe i ʻōlelo mai ai ia wahine liʻiliʻi, “Aloha ʻoe e ka mea hanohano. E komo mai, mai, he mai i ka ʻāina o nā menehune. Mahalo aku mākou iā ʻoe i kou pepehi ʻana i Ke Kupua ʻIno o Ka Hikina. Ola kūʻokoʻa mākou iā ʻoe.” Ua huikau maoli ʻo ia nei i ka ʻōlelo a ia wahine liʻiliʻi. Nalu ihola ʻo Leilani i loko ona, “Pupule paha kēia mau kānaka i ke kuhi ʻana iaʻu ʻo au kai pepehi i Ke Kupua ʻIno o Ka Hikina.” ʻO Leilani, he kaikamahine hewa ʻole ʻo ia. Na ka makani kaʻawiliwili i halihali iā ia a me kāna ʻīlio he mau mile mai kona kūlanakauhale mai. ʻAʻole loa ʻo ia i pepehi i hoʻokahi mea mai ka lā i hānau ʻia ai ʻo ia a hiki i kēia lā! I nānā aku ka hana, mau nō ia wahine liʻiliʻi i mua ona e kakali ana i kāna pane. ʻĪ akula ke kaikamahine hewa ʻole me ke kānalua, “He keu nō ʻoe a ka ʻoluʻolu, akā naʻe maliʻa paha ua ʻolalau ʻoe. ʻAʻole au i pepehi i hoʻokahi mea.” Hū aʻela ka ʻakaʻaka o nā kāne ʻeʻepa a pau. ʻŌlelo maila kekahi o nā kāne, “ʻO ka mea ʻāpiki, i kou hale nō i pē ai kona kino. E nānā! Aia nā wāwae o Ke Kupua ʻIno ke puka nei mai lalo mai o ka pou kihi o ka hale!” ʻO ka pūʻalalā ihola nō ia o ke kaikamahine hewa ʻole! Aia nō nā wāwae o kekahi wahine ma kahi a ia kāne i haʻi mai ai. Olo pihe ʻo ia nei, “Auē, auē, ua hāʻule koʻu wahi hale ma luna pono ona! He aha kā kākou e hana ai?!” Pane mai ka wahine, “ʻAʻohe mea e hana ai.” “ʻO wai kēlā wahine a i hea lā hoʻi au?” i nīnau akula ke kaikamahine. “ʻO kēia ka ʻāina o Kānehūnāʻailana. A e like me kaʻu i ʻōlelo ai ma mua ʻo Ke Kupua ʻIno o Ka Hikina ʻo ia” i pane ai ka wahine. “He mau menehune kauā lākou na ua kupua ʻino nei no nā makahiki he nui. Ua hoʻokuapaʻa ʻia lākou e ia i ka pō a me ke ao. Ma muli o kāu hana i hoʻopakele ʻia ai lākou.” “ʻO wai ʻo nā menehune?” i nīnau akula ua kaikamahine nei. Me ke kuhikuhi ʻana i nā kāne ʻeʻepa i ʻōlelo mai ai ʻo ia ala, “ʻO nā menehune, ʻo ia nā kānaka peke e noho ma ka hulina hikina o kēia ʻailana kahi a Ke Kupua ʻIno i kū ai.” Nīnau akula ʻo Leilani, “He menehune anei ʻoe?” “ʻAʻole,” i pane mai ai ka wahine, “ʻO au Ke Kupua o Ka ʻĀkau. Aloha ʻia au e nā mea like ʻole. Aia ʻehā mau kupua ma kēia ʻāina ʻo Kānehūnāʻailana – Ke Kupua o Ka Hikina, Ke Kupua o Ka Hema, Ke Kupua o Ke Komohana, a ʻo au.” Haʻi akula ʻo ia nei i ua kupua waipahē nei, “Wahi a koʻu ʻanakala ua make nā kupua a pau.” “No hea mai ʻoe?” i nīnau maila Ke Kupua o Ka ʻĀkau. “No Kahului” i pane akula ʻo Leilani. “ʻO ia nō. Ma nā ʻāina hoʻonaʻauao ʻia ʻaʻohe kupua, ʻaʻohe kahuna hoʻokalakupua, ʻaʻohe kāula i koe. Eia naʻe ma kēia ʻāina ʻo Kānehūnāʻailana, ua hoʻokaʻawale ʻia mākou. ʻO ia ke kumu e ola mau ai kēia mau lāhui.” “ʻO wai ʻo nā kāhuna hoʻokalakupua?” i nīnau akula ke kaikamahine o Kahului. Me ka leo hāwanawana i pane mai ai Ke Kupua o Ka ʻĀkau, “ʻO Kānehūnāʻailana ke kahuna hoʻokalakupua kiʻekiʻe loa a noho ʻo ia ma ke kūlanakauhale ʻo Momi.” Ma mua o kā ia nei hāpai ʻana i nīnau hou ua alawī nā kāne ʻeʻepa. ʻŌlelo maila kekahi, “E nānā! Ua nalowale Ke Kupua ʻIno o Ka Hikina, a koe wale nō nā kāmaʻa hila ʻauliʻi ona. E ka mea hanohano, nou kēia mau kāmaʻa.” Me ka haʻahaʻa i kiʻi ai ʻo Leilani i nā kāmaʻa mai ke kāne ʻeʻepa mai. Kau ʻia ia kāmaʻa ma loko o ka ʻīpuka o kona hale. I kona hoʻi ʻana mai, nonoi ʻo ia i Ke Kupua o Ka ʻĀkau, “E ke kupua waipahē ē, ʻo ka mea wale nō aʻu e makemake ai ʻo ia nō ka hoʻi ʻana i koʻu home aloha. E ʻoluʻolu e kōkua mai iaʻu i koʻu hoʻi ʻana i koʻu ʻanakala e hopohopo nei i koʻu nalohia.” Mea mai Ke Kupua o Ka ʻĀkau, “ʻAʻohe oʻu mana e hoʻihoʻi hou ai iā ʻoe i kou home. ʻO ke kahuna hoʻokalakupua ke kōkua iā ʻoe.” Nīnau hou ua kaikamahine nei, “E hele ana ʻoukou me aʻu e ʻike aku iā ia?” “ʻAʻole” i pane mai ai Ke Kupua o Ka ʻĀkau, “Aia koʻu kuleana ma ka ʻākau. Eia naʻe inā hahai ʻoe i ke alahele one ʻōmaʻo e hui pū auaneʻi ʻoe me ia.” E ka maka heluhelu ē, e waiho kāua iā Leilani mā i ʻaneʻi, a huli aku i ka lā ʻelua o kā lāua ʻo Mele huakaʻi ʻana ma ia alahele one ʻōmaʻo. Kala loa kona ʻai ʻana no laila i ka wā i ʻike ʻia ai kekahi kumu ʻōhiʻa ʻai, huli akula lāua nei a me kāna ʻīlio i ke kapa alahele one ʻōmaʻo. ʻOiai ʻo ia e ʻako ana i kekahi mau hua ua ʻike aku ua kaikamahine nei he kiʻi hoʻoweliweli e ʻimo ana iā ia. Holo akula ka ʻīlio i ke kiʻi a ʻaoa akula. ʻŌlelo maila ke kiʻi hoʻoweliweli, “Aloha nō kahi ʻīlio weuweu, pehea mai nei ʻoe?” ʻAʻole i ʻike o Leilani i ka mea nāna i aloha aku i kāna ʻīlio. ʻAʻole ʻo ia nei i ʻike i hoʻokahi kupua a i ʻole he menehune ma mua ona. Maliʻa paha ʻo ke kiʻi hoʻoweliweli e kiaʻi ana i nā ʻōhiʻa ʻai kai ʻōlelo. No laila nīnau akula ʻo ia nei iā ia, “ʻO ʻoe ia e mika kiʻi hoʻoweliweli, hiki iā ʻoe ke ʻōlelo?” Me ka minoʻaka nunui i pane mai ai ke kiʻi, “ʻO ia nō, pehea ʻoe?” “Maikaʻi, a ʻo ʻoe?” i ʻōlelo aku ai ʻo Leilani. Pane maila ke kiʻi, “ʻO ia mau nō eia naʻe he hana nui kaʻu. Kū au ma kēia wahi hoʻokahi i kēlā lā kēia lā i ka pō a me ke ao no ka hoʻomakaʻu ʻana i nā ʻalalā. ʻAʻole hiki iaʻu ke ʻoni ma muli o kēia wahi pou i nākiʻi ʻia ma koʻu kino a paʻa. E kala mai ʻo wai kou inoa?” “ʻO au iho nō ʻo Leilani a ʻo Mele kēia,” i ʻōlelo akula ua kaikamahine nei me ke kuhikuhi ʻana i ka ʻīlio. “E Leilani, hiki paha iā ʻoe ke wehe i kēia wahi pou?” i nīnau maila ua kiʻi nei. Kīkoʻo aʻela ke kaikamahine i kona mau lima a wehe ʻia nō ka pou. Haʻi ʻo ia i ke kiʻi, “Ke ʻimi aku nei māua i ke Kahuna Hoʻokalakupua ʻo Kānehūnāʻailana i hiki iā ia ke hoʻihoʻi mai iā māua i koʻu home aloha ma Kahului. ʻO ʻoe paha kekahi e hele ana me māua?” Nīnau maila ke kiʻi, “ʻO wai ia Kahuna Hoʻokalakupua?” “ʻAʻole ʻoe i lohe mua no Ke Kahuna Hoʻokalakupua?” i nīnau akula ke kaikamahine. “Maliʻa paha ua lohe mua au i kona inoa akā ʻaʻohe oʻu lolo no laila ʻaʻole hiki iaʻu ke hoʻomanaʻo i hoʻokahi mea,” i ʻōlelo maila ke kiʻi. Me ka leo mihi i ʻōlelo aku ai ʻo ia nei, “Inā pēlā, maliʻa paha ua hiki i Ke Kahuna Hoʻokalakupua ke kōkua iā ʻoe.” “Inā kākou,” i pane maila ke kiʻi a hoʻi lākou ʻekolu i ka hele pū ʻana i ke alahele one ʻōmaʻo. ʻAʻole i pau. © Kiana Davis 2020 ko mua ko hope

  • Wai Kakolina! He Pilikia Nui ma Kapūkakī!

    < hoʻi hope Wai Kakolina! He Pilikia Nui ma Kapūkakī! Kamehana Taylor 30 Ianuali 2022 Mai hilinaʻi i ka poʻe haole e kākoʻo ana i ka hana hewa o ka pūʻali koa ʻAmelika. Mai hilinaʻi i ka poʻe haole aloha ʻole i ka ʻāina. E hōʻike wale mai nō lākou i kā lākou hana koa a hūnā i ka hana hewa. Mai hilinaʻi i ka Pūʻali Kaua Moana o ʻAmelika e haʻi ʻole ana iā kākou i ka ʻoiaʻiʻo. He lāhui hoʻopunipuni nō lākou. Mai hilinaʻi i ka poʻe e haʻi mai ana ʻaʻohe pilina o kā lākou hana i ke ola pono o kākou āpau. Hiki ke loli ke ʻano o ke ola o nā kānaka ā pau ma muli wale nō o ka hana a ka hoʻokahi. I kēia wā, nui ʻino ka pilikia o ka ʻāina ma muli o ka poʻe aloha ʻole. He mau pule aku nei, ua hanini nā kālani wai kakolina he ʻumikūmāhā kaukani i ka ʻāina mai nā pahu kakolina ma Kapūkakī. He pilikia nui nō ia! Ua ʻōlelo ka Pūʻali Kaua Moana, ʻaʻole i komo ka wai kakolina i loko o ka wai a ka poʻe e inu ai. Akā, ma hope o ke kolokolo ʻana, ʻaʻole naʻe pēlā. Ua hoʻohaumia ʻia nō ka wai ma nā hale a me ke kula ma laila. ʻAʻole lākou e hoʻokō i ko lākou kuleana, ʻo ia hoʻi ka mālama ʻana i ka poʻe Hawaiʻi a me ka ʻāina. No laila, pono iā kākou ke kipaku iā lākou mai kēia ʻāina nei aku. ʻAʻole anei ʻoukou e hoʻomanaʻo i nā pilikia like ʻole ma hope mai o ke kūkulu ʻana i kēia mau pahu? Ua kūkulu ʻia ua mau pahu kakolina lā ma nā makahiki ʻumikūmāiwa kanahā no ke Kaua Puni Honua ʻElua. Ma hope mai, ua kulu nā kālani kakolina he 180,000 ma ka hala ʻana o kanawalu mau makahiki. I kēia mau lā naʻe, aia kekahi mau hui a me ke kaiāulu nō hoʻi e hōʻole ana i kēia hana ʻino i ko Hawaiʻi ʻāina waiwai. ʻO ka hui ʻo Sierra a me ka Hui Hoʻolako Wai kekahi o nā leo e kūʻē nui ana i ka hoʻomau ʻia ʻana o kēia mau pahu. Ma hope o kēia hanini hou ʻana ma ka lā iwakālua o Nowemapa, a ma hope nō hoʻi o ka ʻike ʻana i ke kakolina i loko o ka wai i inu ʻia e nā ʻohana ma ka hale a me nā kula, ua kū aʻe ka poʻe aloha ʻāina me ka ikaika a hoʻokikina akula lākou i ka hoʻoponopono ʻana i kēia pilikia a me ka hoʻopau ʻana i kēia mau pahu ʻino, ʻoiai, mau nō ko ka Pūʻali Kaua Moana hoʻopunipuni ʻana. No laila, e nānā, e noʻonoʻo, e hoʻomanaʻo me ka hilinaʻi ma hope o ka poʻe aloha ʻāina o Hawaiʻi nei, ʻo nā kānaka kiaʻi mua o kēia ʻāina nei. ʻO lākou ka lama kukui e hoʻomālamalama ana i ke ala pono ma kēia wā kūpilikiʻi. ʻO ka poʻe aloha ʻāina ka lama kukui a ʻo ko lākou pilina i ka ʻāina kai pūlama mau ʻia. No laila, e kaua ana lākou no ka pono a me ka hoʻomau loa ʻana i ke kūʻokoʻa o Hawaiʻi nei me nā poʻe āpau i noho ā kupa i ke alo o kēia ʻāina nani nei. E hoʻomau ana lākou e hui ma Kapūkakī a me ka hale aupuni i mea e mālama ai i ka waiwai o Hawaiʻi a hoʻopau ai i ka hana hewa. E kūʻē loa i ka hewa a kū mau nō i ka pono no ke ola pono o ka ʻāina a me nā hanauna e hiki mai ana. E ola ke kūʻokoʻa o Hawaiʻi nei! E ola ka poʻe aloha ʻāina! ʻO ko kākou ka leo o ka ʻāina! E ola ka leo o Hawaiʻi nei a mau loa aku! ​© Kamehana Taylor 2022 ko mua ko hope

  • He Hamepuka Waiūpaʻa nona ka ʻIʻo ʻOle: He Malihini i Kekahi ʻĀina Maʻa ʻOle

    < hoʻi hope He Hamepuka Waiūpaʻa nona ka ʻIʻo ʻOle: He Malihini i Kekahi ʻĀina Maʻa ʻOle Hoaloha Westcott 15 Nowemapa 2021 Welina e kuʻu mea heluhelu. He ʻāina nani nō ʻo Iāpana, akā, he ʻano pōhihi no neia malihini, ʻo ia hoʻi ka mea kākau. I kekahi kauwela, ua huakaʻi aku nō māua me koʻu hoa hana i Iāpana no ka hālāwai pū ʻana mai me ko māua hoa pāʻoihana. ʻO ia kaʻu manawa mua i kipa ai i Iāpana a nui nā mea hūʻeu i kupu wale. ʻO ke kahua hoʻolulu mokulele ʻo Narita (ma Tokyo) kahi a ka mokulele i kuʻu iho ai. I loa nō a pae ihola ka mokulele, ua huikau nō māua i nā hōʻailona a pau, no ka mea, paʻi wale ʻia nō i ka ʻōlelo Kepanī! Auē, ʻaʻole maopopo iki iā māua. Aia ka pono ʻo ko māua hele ʻana aku i Yokohama no kekahi hālāwai, akā, pehea māua e kaʻahele aku ai i laila? Pili ke kahua hoʻolulu kaʻaahi me ke kahua hoʻolulu mokulele, a ʻauana i ʻō i ʻaneʻi a loaʻa ke kahua hoʻolulu kaʻaahi iā māua. Ua kū a nānā pono aʻela i ka papa manawa kaʻaahi, a ua paʻi wale ʻia nō hoʻi i ka ʻōlelo Kepanī. Auē, i ke kaʻaahi hea e hele aku ai i Yokohama? ʻAʻole i liʻuliʻu, a kelepona māua i ko māua hoa pāʻoihana no kāna kōkua. He kamaʻāina ʻo ia no māua. Haʻi maila ʻo ia i ke kaʻaahi pololei e hele aku ana i Yokohama, a ʻo ke eʻe aʻela nō ia o māua i ia kaʻaahi. I hākālia nō a hōʻea ke kaʻaahi i Yokohama, a lele ihola. Ua hālāwai pū māua me ko māua kamaʻāina, a ua makemake ʻo ia e hōʻike i kona wahi ʻoihana ʻē aʻe iā māua. Aia ia wahi ʻoihana ma nā mauna ma waenakonu o Iāpana. No laila, i ia kakahiaka nui aʻe, ua eʻe ʻia aʻela nō ke kaʻaahi pōkā i mea e hele aku ai i ke kaona liʻiliʻi ʻo Gunma i ia mau mauna kahi e kipa ʻia ai ia wahi ʻoihana. He kūlanakauhale Kepanī kahiko ʻo Gunma, a i loa nō iā mākou a hiki ma laila, ua hoʻopaʻa ihola mākou i lumi ma kekahi hōkele Kepanī kuʻuna. Ma loko o ia hōkele kaila, aia nō nā mea Kepanī maoli like ʻole, ʻo ka moena tatami ʻoe, ka moena futon ʻoe, ka ʻauʻau kuʻuna ʻoe (kapa ʻia he onsen) , ka hale ʻaina kuʻuna ʻoe, a pēlā aku. He mau kamaʻāina ʻoluʻolu nō ko Gunma a nani maoli nō hoʻi nā mauna a puni ʻo Gunma. ʻOiai mākou e noho ana i ka hōkele, makemake ko māua kamaʻāina e kuhikuhi iā māua i kekahi mau loina Kepanī kuʻuna, e laʻa ka ʻauʻau kuʻuna. I ke ahiahi koke iho nō, hele mai ia kamaʻāina i ko māua lumi no ka wehewehe ʻana mai i nā mea e hoʻokoi ʻia no ka ʻauʻau kuʻuna. ʻAʻole ʻo ia ʻōlelo Hawaiʻi, akā, ʻōlelo pelekane, eia naʻe, i kekahi mau manawa, ʻaʻole maopopo leʻa kona manaʻo ʻiʻo. Wahi āna, na māua e kau mai i kekahi kāwele liʻiliʻi ma luna o ko māua poʻo i ka manawa o ka noho ʻana iho i ka ʻauʻau kuʻuna, eia kekahi, e hele kohana nō kā māua! Auē nō hoʻi ē! Ua ʻōlelo maila ʻo ia, e hele aku nō i ka lumi kuapo lole no ka hoʻohemo i ko māua lole. I loko nō o ko māua kūnānā ʻia ʻana, hele akula i ua lumi lā no ka hemo lole ʻana a me ke kau ʻana i ke kāwele liʻiliʻi ma luna o ke poʻo. E kali ana ko māua kamaʻāina i ka ʻauʻau kuʻuna a haʻalele akula māua i ua lumi lā no ka ʻauʻau, a ua ʻike maila nō ko māua kamaʻāina iā māua me nā kāwele liʻiliʻi ma luna o ke poʻo, ʻo ka hū wale aʻela nō ia o kona ʻakaʻaka! Ma hope o ko māua komo ʻana i ka ʻauʻau i wehewehe aʻe ai ko māua kamaʻāina, ma hope o ke komo ʻana i ka ʻauʻau e kau ai i ke kāwele liʻiliʻi ma luna o ke poʻo! Ma mua o ke komo ʻana, na ia kāwele liʻiliʻi e uhi i ka maʻi!!! Auē nō hoʻi ē! He mea hūʻeu a hilahila kēlā! Ma hope o ia ʻauʻau kuʻuna, komo mākou i kekahi kimono, a hele akula mākou i ka lumi ʻaina, a ua ʻai ihola i kekahi meaʻai Kepanī kuʻuna, eia naʻe, ʻaʻole au he mea ʻai ʻiʻo, ʻo ia hoʻi, he hamu lau wale nō. No laila, ua ʻai wale nō au i ka lauʻai tempura. A māʻona, hele akula i ka hale karaoke no ka hīmeni ʻana. Leʻaleʻa nō kā mākou hana ma Gunma! Ua noho mākou i Gunma no ʻekolu pō, a laila, eʻe hou aʻela ma luna o ke kaʻaahi pōkā a hoʻi mai i Yokohama. He kūlanakauhale nui ʻo Yokohama a nui ʻino nā ʻano mea ʻai. Ma muli o ka ʻai ʻana i ka mea ʻai ʻokoʻa ma Gunma, ʻo ia hoʻi ka mea ʻai Kepanī, ʻono koʻu hoa hana i kekahi mea ʻai i maʻa iā ia. ʻIʻini nō ʻo ia e ʻai i ka mea ʻai o McDonalds. Ma muli o koʻu ʻai ʻiʻo ʻole ʻana, kakaʻikahi nā mea ʻai aʻu e ʻai iho ai ma McDonalds, eia naʻe, makemake nui koʻu hoa hana i ia mea ʻai, no laila, hele pū. I hōʻea ka hana o māua ma ia hale ʻaina, ʻo ke noi akula nō ia o koʻu hoa hana i kāna mea ʻai. ʻO au, kū a nānā kaulona i ka papa kuhikuhi mea ʻai. Manaʻo ihola, “hmm...aia kekahi meaʻai aʻu e ʻai iho ai ma ʻaneʻi? ʻO ka ʻuala palai, hiki nō, akā, pōloli nō au a aia ka pono ʻo ka ʻai nui. Hmm...malia paha, he ʻiʻo pipi waiūpaʻa i wili ʻia nona ka ʻiʻo ʻole (ʻo ia hoʻi, he hamepuka waiūpaʻa nona ka ʻiʻo ʻole)? ʻAe, he kanauika waiūpaʻa kēlā...hemolele!” ʻO koʻu neʻe pololei akula nō ia i ke pākaukau noi, a noi akula i hoʻokahi ʻiʻo pipi waiūpaʻa i wili ʻia nona ka ʻiʻo ʻole! ʻO ka wahine ma hope o ia pākaukau noi, ua hōkai ʻia i kēia noi ʻē, a pane maila, “hoʻokahi ʻiʻo pipi waiūpaʻa i wili ʻia.” ʻAʻole maopopo iā ia kaʻu noi, no laila, ʻōlelo hou akula au iā ia, “hoʻokahi ʻiʻo pipi waiūpaʻa i wili ʻia nona ka ʻiʻo ʻole, ke ʻoluʻolu.” Nānā pono nō ʻo ia i koʻu maka, a pane hou me ka nāukiuki, “hoʻokahi ʻiʻo pipi waiūpaʻa i wili ʻia!” Manaʻo ihola, “hmm…ʻōlelo Kepanī wale nō ʻo ia, a ʻaʻole au ʻōlelo Kepanī. ʻO kona huli akula nō ia i kāna luna a hāwanawana i kona pepeiao, a nīnau maila ia luna iaʻu, “he ʻiʻo pipi waiūpaʻa i wili ʻia nona ka ʻiʻo ʻole?” Pane akula au, “ʻae, nona ka ʻiʻo ʻole.” ʻO ka huli akula nō ia o ka luna i nā limahana, a haʻi i ka ʻōlelo Kepanī, “he ʻiʻo pipi waiūpaʻa i wili ʻia nona ka ʻiʻo ʻole!” Palena ʻole nō ka ʻakaʻaka ʻana o ia mau limahana! ʻAkahi nō lākou a lohe i kēlā noi ʻē! ʻAʻole i liʻuliʻu a loaʻa kekahi ʻiʻo pipi waiūpaʻa i wili ʻia nona ka ʻiʻo ʻole, ʻo ia hoʻi, he kanauika waiūpaʻa. E kuʻu mea heluhelu, ʻo kēia ka palena o kaʻu wahi moʻolelo huakaʻi. Mahalo nui nō iā ʻoe no kāu hoihoi ʻeleu i nā hanana hūʻeu i kupu wale. Ma o ka haʻi ʻana i ia moʻolelo, lana aʻe ka manaʻo, ua ulu kou hoʻomaopopo ʻana i ia ʻāina malihini. Paʻakikī koʻu huakaʻi ʻana i Iāpana. I nā manawa he nui, ua huikau nō au i nā mea maʻa ʻole, ʻo ia hoʻi, “Wili i ke au wili o Kāwili.” ʻO ia kaʻu manawa mua i kipa ai i laila, a i loko nō o koʻu huikau a hilahila, he haliʻa hūʻeu nō ia moʻolelo noʻu. Paipai nō au iā ʻoe e kipa i ia ʻāina nani ʻo Iāpana. © Hoaloha Westcott 2021 ko mua ko hope

  • E Hoʻokaʻawale i ka ʻŌʻo mai ka Lima Aku

    < hoʻi hope E Hoʻokaʻawale i ka ʻŌʻo mai ka Lima Aku Yuko Uchida He lono kupaianaha kā ka i kūkala ʻia maila iā mākou e pili ana no ka haʻalele haʻaheo ʻana o ka pelekikena o ke kulanui o Hawaiʻi i noho lōʻihi i kāna kūlana. I ka lā 19 o Kepakemapa, ua kūkala ʻia aku ka manaʻo o Pelekikena David Lassner i mua o ka lehulehu. E hoʻomaha loa ana ʻo ia i ka hopena o ka makahiki kula 2024. Ua hoʻomaka ʻo ia i kāna ʻoihana ma ke kulanui o Hawaiʻi i ka makahiki 1977, a hana mau ʻo ia no ʻumi makahiki ma ke ʻano he poʻo. Ma loko o kāna leka kūkala, ʻī maila ʻo iala no kona "haʻaheo" i nā mea i kō ma lalo o kona noho pelekikena ʻana. Eia kekahi mea āna i haʻaheo ai, ʻo ka hele ʻana o ke kulanui a "culturally strong." No laila, he aha kāna mau hana no ka lāhui a me ka "moʻomeheu" Hawaiʻi? Hōhonu nō ke kawa. E ka mea heluhelu, e nānā kāua i kāna pane i ke kūʻē ʻana o kānaka i ka ʻOhenānā Kanakolu Mika [ the Thirty Meter Telescope, TMT ]. I Iulai i ka makahiki 2019, ua hopu ʻia nā kūpuna Hawaiʻi i kūʻē i ke kūkulu ʻia ʻana o ke TMT ma luna o Mauna Kea. He ʻāina Hawaiʻi ʻo Mauna Kea, akā ua hopu ka mākaʻi i nā kūpuna Hawaiʻi ma ua ʻāina kapu lā. Na wai e ʻole ke kūʻē ʻana o ke kanaka Hawaiʻi? Ma muli o kēia hana ʻino, ua kūʻē nā aloha ʻāina o ke kula nui o Hawaiʻi i ka pelekikena. Hoʻolalau aku lākou i ka pelekikena e hōʻole i ke TMT . Ua hoʻokikina nā kumu a me nā limahana o Hawaiʻinuiākea a me ke kula nui o Hawaiʻi i ko ka pelekikena haʻalele ʻana i kāna ʻoihana. Akā naʻe, ua pane wale mai nō ʻo ia ma ka ʻōlelo ʻana, “He pilikia kēia ma waena o ke kula a me nā kaiāulu ma waho o ke kula,” me he mea lā ʻaʻohe ona mana. ʻO ia wale nō. Pehea kona kuleana ma ke ʻano he poʻo no ke kula nui o Hawaiʻi? Inā loaʻa ke kūlana i ke kanaka pono ʻole, alakaʻi hewa ʻo ia iā kākou i ke ala pololei ʻole. Hū hewa i Kapua ka ʻauwaʻa pānānā ʻole. E aho e hoʻokaʻawale i ka ʻōʻō mai ka lima aku. He aha ka hana a ka lāhui Hawaiʻi? Pehea lākou i kūʻē ai i ka hana ʻino ʻia e ka pelekikena a me ke Kulanui? I ka makahiki 2022, ua mālama ʻia ka ʻaha hemo kula i ke Kulanui o Hawaiʻi ma Mānoa. I ka hīmeni ʻia ʻana o ke mele aupuni o ʻAmelika, ʻaʻole i kū aʻe nā haumāna Hawaiʻi—he kūʻē. Ma hope o ke mele aupuni o ʻAmelika, ua hīmeni ʻia ke mele ʻo “Hawaiʻi Ponoʻī.” A pau ka paukū mua i ka hīmeni ʻia, manaʻo ʻia ua pau ke mele. Eia kā, ua hoʻomau nā haumāna o Hawaʻinuiākea holoʻokoʻa i ka hīmeni ʻana me ke kani ʻole o ka pila, ā pau pono ke mele. Nani loa kā lākou hana, a he kūʻē ia. Ma o kēia hīmeni ʻana, ua hōʻike nā haumāna Hawaiʻi i ke ea maoli. ʻOiai lākou e hīmeni ana, ua ʻalawa ko ka pelekikena maka i nā haumāna o Hawaiʻinuiākea, me he mea lā, ukiuki paha ʻo ia i ka hana a nā haumāna Hawaiʻi. Ma hope o ka hīmeni ʻana o nā haumāna o Hawaiʻinuiākea, paʻipaʻi ka lima o nā haumāna āpau a me ke anaina me ka ʻoluʻolu a me ka mahalo i kā lākou hana, akā ua paʻa ka waha o ka pelekikena. A hala he mau kekona, ua ʻōlelo aku ʻo ia me ka leo kahakā, “...Mahalo, the students of Hawaiʻinuiākea.” He hana ʻoluʻolu kēia i ka lāhui Hawaiʻi? He hana e paipai ana i ka "moʻomeheu Hawaiʻi"? Hewa i ke ala a ka hewahewa. Eia koʻu manaʻo. E kūkākūkā mau kākou i kēia kumuhana ʻo ke koho ʻana i ke poʻo hou. E koho ʻia ana ka pelekikena hou o ke kula nui o Hawaiʻi. ʻAʻole na kākou poʻe haumāna a limahana hoʻi ke koho i ka pelekikena hou, akā, he ea ko kākou ma Hawaiʻi nei. E manaʻo ana paha kekahi, na ka Hawaiʻi wale nō kēia ʻōhumu. ʻAʻole loa! He haumāna Kepanī au, akā maopopo iaʻu ia mea he hana aloha ʻole. He aha ke kuleana ā kākou? E kamaʻilio kākou me nā hoa papa Hawaiʻi a me nā hoa papa Hawaiʻi ʻole. No ka mea, ʻaʻole paha i laha kēia ʻike no ka pelekikena. Inā ʻaʻole kākou noʻonoʻo i kēia kumuhana, maliʻa paha, e koho hou ʻia ana ke poʻo aloha ʻole. Inā ʻaʻole kākou kūkākūkā no kā ka pelekikena hana aloha ʻole, e mau ana ka mahalo o ka poʻe i ʻike ʻole i kāna mau hana. E kūkākūkā a noʻonoʻo nui kākou, o halakī auaneʻi ke kula nui o Hawaiʻi. I hoʻokahi ka umauma, hoʻokahi ke aloha. © Yuko Uchida 2023 #kulanui #kanaka #keaopolitika 4 Kēkemapa 2023 ko mua ko hope

  • He Moʻolelo no Pōpōʻalaea a ʻo Waiʻānapanapa

    < hoʻi hope He Moʻolelo no Pōpōʻalaea a ʻo Waiʻānapanapa Lopaka Weltman 1 ʻOkakopa 2020 He ‘āina ‘o Wai‘ānapanapa ma ke ahupua‘a ‘o Honokalani ma ka moku ‘o Hāna ma Maui. ‘O ka Lani ha‘aha‘a lāua ‘o ke Ōnini-puaʻiʻo kona mau ua, ‘o ka ‘Ai-maunu lāua ‘o ka I‘a-iki kona mau makani. ‘O ke kumu paha o ka inoa ke ‘ano ‘ānapanapa o ka wai o kekahi pu‘uone ma Wai‘ānapanapa. Kaulana nō ia i ka nani o kahakai a me ka hae o ka nalu. E kipa ‘ia ka pāka moku‘āina ‘o Wai‘ānapanapa e nā malihini a me nā kama‘āina i kēlā me kēia lā. He ‘āina aloha ‘ia nō ia. Eia nō na‘e, ‘a‘ole lau nā malihini i kēia makahiki ma muli o ka ma‘i ahulau ‘o COVID-19. Eia mai he ʻōlelo hoʻoheno na Samuel Kapu e hoʻomanaʻo aʻe ana i kēia ʻāina aloha. Makemake au e ʻike aku A i ka ua lani haʻahaʻa Me ka Waiʻānapanapa A ʻo Maui nō lā ka ʻoi Kaulana nō ho‘i ‘o Wai‘ānapanapa ma ka lāhui Hawai‘i i ka mo‘olelo o ke ali‘i wahine ‘o Pōpō‘alaea. Wahi a kekahi mo‘olelo i kākau ‘ia e E. H. Paulo ma ka Nūpepa Kū‘oko‘a ma ka lā 12 Iulai 1862, ua lilo ke ali‘i wahine he uku i ke ali‘i ‘o Ka‘akea ma ka pā‘ani hā‘awe i kūkulu ‘ia e ka mō‘ī ‘o Kamohoali‘i. He ali‘i kapu nō ho‘i ‘o Pōpō‘alaea, a u‘i wale nō ho‘i. Pi‘i a‘ela ka lili o Ka‘akea ma muli o ke aloha o ka po‘e iā Pōpō‘alaea a me kona aloha i kona kaikunāne hānau hope. No laila ikaika kona makemake e ho‘omake iā Pōpō‘alaea. A laila, mahuka ‘o Pōpō‘alaea me kekahi ʻōhua āna, a pe‘e ma loko o kekahi lua wai ma loko o ka pu‘uone ‘o Wai‘ānapanapa. Ma ka pō nō lāua e hele ana i kauhale o Honokalani no ka ‘imi ‘ana i mea ‘ai. E ho‘omeheu ana ‘o Ka‘akea iā lāua a ‘ike kā i ka mā‘alo o ke aka o ke kāhili i ka ʻili o ka wai. ‘O ka pepehi maila nō ia ā make nā wāhine ‘elua i ke ko‘i a Kaʻakea, a kahe ke koko i ka wai. Ho‘omana‘o ‘ia mai ka mea kipa i ka pu‘uone ‘o Wai‘ānapanapa i ko lāua make i ka pō Kū. E ‘ula‘ula ka wai ia wā. A pūkoko aku nō ka wai i ka ōpae ‘ula i kona pua ‘ana. Hau‘oli nā ‘ōpio Hawai‘i a me nā keiki nō hoʻi i ka lu‘u ‘ana iho i ka pu‘uone i waho o ka lua wai ā ‘au aku i ka lua wai i loko. E ‘au ana paha ‘o Pōpō‘alaea lāua ‘o ka ʻōhua e like me ko lāua make. Akā na‘e, ua pau a‘ela kekahi malihini i ka make i ka makahiki 2017 a pāpā ‘ia ka po‘e ‘a‘ole e hele i ke ala hele a hiki i ka pu‘uone mai ia wā a hiki i kēia lā. Eia nō na‘e, nui wale ka le‘ale‘a o ka hele wāwāe ʻana ma nā ala hele ‘elua ‘ē a‘e e pili ana i kahakai ma ka hulina Hāna a me ka hulina Nāhiku o ka pāka. A hoihoi nō ho‘i ka ʻai ‘aina awakea ma ke one uliuli ‘ele‘ele wale. E ‘ike pinepine ‘ia nā lāwai‘a ma kahakai i kēia wā o ka malihini ‘ole. Mau nō ka waiwai o Wai‘ānapanapa no ka po‘e ‘one‘i a me nā kama‘āina a pau nō ho‘i. Mau nō ke aloha o nā kama‘āina a pau i ia wahi pana, a mau nō ko lākou makemake e mālama i ia wahi pana. E loli ana anei ke ‘ano o ke kipa ‘ana i Wai‘ānapanapa i ka wā i ‘ae ‘ia ai ka ho‘i ‘ana o ka malihini ma ka mahina ‘o ‘Okakopa? ‘O ia paha, ‘a‘ole paha. Lawa nō ka nui o ka pāka no ka malihini a me ke kama‘āina pū akā, pono e kau ka palena o ka helu o nā malihini no ka mālama ‘ana i ka ‘āina. © Lopaka Weltman 2020 na Lopaka Weltman ko mua ko hope

  • E Kani ka Pila!

    < hoʻi hope E Kani ka Pila! Puʻuwaihaokila Nakahara 15 Pepeluali 2023 ʻAʻohe lua e like ai me ka waiwai o nā mele Hawaiʻi. Pēlā pū me ke akamai o ko kākou poʻe kūpuna na lākou i haku i nā mele e hīmeni mau ʻia i kēia au e holo nei. Mai kahi pae a i kahi pae o ko kākou home aloha nui ʻia ʻo Hawaiʻi, ua lehulehu a manomano nā mele Hawaiʻi nā mele e ola nei i kēia au i ka hīmeni ʻia ʻana, a me nā mele i nalowale. Hoʻokahi wale nō hana e hoʻōla mau ai kākou i nā mele a ko kākou mau kūpuna, ʻo ia ka hoʻokani ʻana i nā pila. ʻAʻole nō e nele ka hiki ke loaʻa iā kākou kekahi mau mele Hawaiʻi i laha loa, e laʻa ʻo Ka Uluwehi o ke Kai, Henehene Kō ʻAka, Noho Paipai, a me Kuʻu Hoa. Eia naʻe, ma waho aʻe o ua mau mele laha loa nei, pehea kākou e hoʻolohe a aʻo ai i nā mele? Pehea nā mele ʻohana e hīmeni ʻole ʻia ma muli o ka hiki ʻole i ka ʻohana ke hoʻokani i ka pila? Ma o ko kākou mālama ʻana i nā mele Hawaiʻi, ma o ka hīmeni ʻana, ma o ka hoʻokani pila ʻana, ma o ke aʻo ana i nā mele i kekahi makamaka, ua ola hou nā mele. E kiʻi ʻia ka pila a e hoʻokani ʻia ʻo ia! ʻAʻohe āu pila? E kūʻai i kekahi pila! ʻAʻohe kālā? Mai kūʻai i ka Disney Plus a i ʻole ka Netflix no kekahi mau mahina, a laila ua hiki ke kūʻai ʻia ka pila. Inā ua loaʻa ka pila iāʻoe, e nānā mai. Penei koʻu wahi manaʻo e hoʻoholomua ai i kēia hana kupaianaha, ʻo ia ka hoʻokani pila ʻana. E aʻo i nā mele! Ua hiki ke noho ma ke alo o ka puʻukani a ʻapo i nā mele Hawaiʻi maiā iā ia mai. Nāna e aʻo iā ʻoe i nā lira o ke mele. Nāna e hōʻike iā ʻoe i ke ʻano o ka hoʻopaʻa ʻana o ka manamanalima i ka ʻukulele. ʻAʻohe puʻukani i ʻae mai i kou noho ʻana ma kona alo? Hoʻolohe wale i nā mele i oki leo ʻia! Nui hewahewa nā mele a nā puʻukani i hoʻopuka ai i hiki iā kākou ke hoʻolohe mau. Hiki ke hoʻolohe wale a hoʻopili wale aku i kāna e mele ana. A laila, ke upu aʻela ka ʻiʻini e hoʻomau aku i kāu aʻo ʻana, hiki ke ʻimi ʻia he kumu mele, a hiki ke hōʻoia ʻia kāu i aʻo ai. E aʻo aku i kekahi! Iā ʻoe e aʻo ana i nā mele Hawaiʻi, i ka hoʻokani ʻana i nā pila, e aʻo wale aku i kekahi! Inā ʻoe mākaukau, nāu nō e lilo i kōkua na kekahi e makemake e aʻo i nā mele Hawaiʻi. Ua hiki ke hōʻike aku i kāu i aʻo ai, a ʻoi aku ka maʻalahi o ke aʻo ʻana i nā mele Hawaiʻi o kekahi. E like me kaʻu i aʻo ai mai koʻu māhoe, nāna i hana nui, a hōʻike wale maila ʻo ia i nā momi waiwai āna i aʻo ai, a ua kōkua nui ʻo ia i koʻu aʻo ʻana. E hīmeni kākou! ʻO ka mea nui, ʻo ia ka hoʻomau ʻana o kākou i nā mele Hawaiʻi. I loko ka hīmeni a me ka hoʻokani pinepine ʻana, ma ka hale paha, ma ke kula paha, ma ka pāka paha, e lilo ana ua hana nei i mea maʻamau iā kākou! Pēlā nō ka pahu e hopu ai kākou ka lāhui Hawaiʻi. Na kākou ke kuleana ʻo ka mālama ʻana i nā ʻano hana Hawaiʻi like ʻole! No laila, he wahi leo paipai kēia iā kākou e hoʻomau i kēia hana laha ʻole, ʻo ia ka hoʻokani ʻana i nā pila a me ka hīmeni ʻana i nā mele a ko kākou mau kūpuna. Inā ʻaʻole kākou ʻo ka mea e mālama ʻana i nā mele Hawaiʻi, na wai e mālama ana? ​© Puʻuwaihaokila Nakahara 2023 ko mua ko hope

  • Ua Haʻaheo Kalāheo i ka Lei Mokihana, Ua Wehi i ka Lanakila

    < hoʻi hope Ua Haʻaheo Kalāheo i ka Lei Mokihana, Ua Wehi i ka Lanakila Kaimana Kawaha 30 ʻApelila 2022 I ka Mele Manaka o kēia makahiki 2022, ua lawe ka hālau Ka Lei Mokihana o Leināʻala i ka makana ʻoi kelakela o ka hoʻokūkū hula kaulana, ʻo ia hoʻi ka makana no ka hālau helu ʻekahi ma ka hula ʻana. ʻO ka manawa mua nō kēia i eo ai kēia makana lanakila i kekahi hālau mai Kauaʻi mai. A ʻo ka mua nō hoʻi kēia i lilo ai ke eo i kēia mau wāhine keu a ka haʻaheo o Kalāheo. Ua hōʻiliʻili akula ʻo Kumu Hula Leināʻala Pavao Jardin a me kāna mau wahine alo maikaʻi i ka heluna ʻoi loa o ka ʻai he 1,128 no nā hula ʻelua i hōʻike ʻia mai nei ma luna o ke kahua e kaulana nei. No ka ʻaoʻao hula kahiko, ua hula ua hālau lanakila nei i ke mele ʻo Hoʻoheno no ka Poli Lauaʻe. Ua haku ʻia nō kēia mele e ke Kumu Hula Wahinekeouli Pa a ua paʻi ʻia ma loko o Ka Nupepa Kuokoa i ka makahiki 1917. He mele wahi pana nō kēia e hoʻohanohano ana i nā uʻi o Kauaʻi mai Kukuiolono pāka a hiki aku i ke one kani o Nohili. Ua ʻaʻahu nō nā wāhine o nei hālau i nā wehi o Kauaʻi. E kāhiko ana nō i ka pāʻū lāʻī, onaona i ka maile kīkepa, hoʻopē ʻia i ke ʻala o ka lauaʻe, ua lei ʻia nō hoʻi i ka palapalai i wili ʻia me ka lauaʻe hoʻoheno poli. Ua ʻike maka aku nō i nā uʻi o Kauaʻi hemolele i ka mālie. No ka ʻaoʻao hula ʻauana, ua koho ʻia ke mele ʻo Kauaʻi Lana i ke Kai i haku ʻia e ka haku mele kaulana o Hawaiʻi ʻo Robert Uluwehi Cazimero. E like me ke mele kahiko i hula ʻia, ua pili nō hoʻi kā ia nei mele i nā wahi pana like ʻole āna i ʻike maka aku ai ma Kauaʻi. Ua kāhiko haʻaheo ua mau mamo nei o Kalāheo i nā holokū keu a ka poni, ka waihoʻoluʻu kaulana o ia mokupuni. Ua neʻe hoʻokahi lākou mai ʻō a ʻō o ke kahua a puni me he mea lā e mākaʻikaʻi ana i ka moku o Manookalanipō. I ia neʻe hoʻokahi ʻana nō hoʻi, e moani mai ana ke ʻala o ka lauaʻe a me ka maile lau liʻiliʻi i ka ihu. Ua nani wale mai hoʻi kau i ka maka ke ʻike aku. I ka lei ʻana o nei hālau i ka lei o ka lanakila, ua hoʻopuka maila ʻO Brylyn Noelani Aiwohi, he ʻōlapa na ua hālau hula nei, a he lālā nō hoʻi na ka ʻohana Kawaihelani i kona manaʻo me kēia, “He mea nui nō kēia hula ʻana no Kauaʻi a me Niʻihau i mua o ke anaina a puni ke ao. Nui ko mākou aloha no Kauaʻi a me Kalāheo, ko mākou home. A ʻo ia kā mākou i hana ai, ua hōʻike aku nō mākou i ia aloha a haʻaheo hoʻi i mua o ka honua.” Ua haʻaheo maoli nō ʻo Kalāheo a me ko Kauaʻi! Me ʻoukou nō kēia leo hoʻomaikaʻi e nā mokihana anuhea e kui ʻia ai ka lei haʻaheo a me ke lei lanakila o ko ʻoukou kumu hula o Leināʻala Pavao Jardin! Ua ʻike ʻia nō ka nani a me ke aloha o ko ka mokupuni kāʻili lā. Aloha wale ka poli lauaʻe e lana nei i ke kai! © Kaimana Kawaha 2022 ko mua ko hope

Ka Ulu Hoi

hoʻokumu ʻia i ka MH 1972

hoʻomau ʻia e nā haumāna o Kawaihuelani

kauluhoi@gmail.com

  • Instagram
  • Facebook
  • Vimeo
kawaihuelani_edited_edited.png

he mau kumu ʻike Hawaiʻi

                         Kawaihuelani                                                 Nā Puke Wehewehe

                             Hālau ʻŌlelo Hawaiʻi                                    ʻŌlelo Hawaiʻi

                              Ke Kulanui o Hawaiʻi

                                          i Mānoa

                                                                                                     Papakilo

                                                 Ulukau                                       Database         Kaulu, KS Digital

                                                                                                                               

© 2023 na Ka Ulu Hoi. Hoʻolako ʻia e Wix

bottom of page