No Kānaka E Hoʻokaʻawale i ka ʻŌʻō mai ka Lima Aku Yuko Uchida 4 Kēkēmapa 2023 He lono kupaianaha kā ka i kūkala ʻia maila iā mākou e pili ana no ka haʻalele haʻaheo ʻana o ka pelekikena o ke kulanui o Hawaiʻi i noho lōʻihi i kāna kūlana. I ka lā 19 o Kepakemapa, ua kūkala ʻia aku ka manaʻo o Pelekikena David Lassner i mua o ka lehulehu. E hoʻomaha loa ana ʻo ia i ka hopena o ka makahiki kula 2024. Ma loko o kāna leka kūkala, ʻī maila ʻo iala no kona "haʻaheo" i nā mea i kō ma lalo o kona noho pelekikena ʻana. Eia kekahi mea āna i haʻaheo ai, ʻo ka hele ʻana o ke kulanui a "culturally strong." No laila, he aha kāna mau hana no ka lāhui a me ka "moʻomeheu" Hawaiʻi? Hōhonu nō ke kawa. e heluhelu Kōlea a Kōlea, Kiʻi i ka Wai Lokalia Roldan 1 Nowemapa 2022 ʻO ke poʻomanaʻo i kau aʻela ma luna aʻe nei, ua lohea nō ma ke mele ʻo "Kāhuli Aku, Kāhuli Mai" nō nā pūpū hinuhinu o uka, akā, he manaʻo ʻokoʻa kaʻu e hoʻopaneʻe aku ai i mua o ʻoukou poʻe mamo no ka ʻaihue ʻia ʻana o ko kākou wai a lilo i ka manu o Kahiki! e heluhelu ʻAʻohe Patriarchy o ke Aloha ʻĀina Kaimana Kawaha 31 Malaki 2022 Ua laha akula nō kēia ʻōlelo e kaulana nei ʻo ke Aloha ʻĀina mai ʻō a ʻō o ka pae ʻāina. Ua lohe nui ʻia nō ma nā ʻano wahi like ʻole. Ua ʻike pinepine ʻia nō ma nā ʻano palapala like ʻole. Ke ola maoli nei nō kēia ʻōlelo ʻo ke Aloha ʻĀina ma waena o kēia Lāhui. e heluhelu He Minamina! He Huakaʻi Hoʻi ʻOle! Keahi Johnson 15 ʻOkakopa 2021 Ua hānau ʻia ʻo Bernadine Luana Maio ma ka lā 16 o ka malama ʻo Kēkēmapa i ka makahiki 1947, a kau aʻela i ke ala hoʻi ʻole i ʻAukake nei. Hū wale koʻu aloha i nēia kūpaʻa aloha ʻāina, ka mahaoʻo poʻokela o ka iwikuamoʻo i hānai aku i nā moʻopuna. e heluhelu E wehe i ka puka! E hui kākou, o mehameha auaneʻi. Yuko Uchida 5 ʻOkakopa 2023 ʻAuhea ʻoukou, e nā manu i lele mai i ke kulanui o Hawaiʻi, mai nā ʻāina like ʻole mai! Ua hānai ʻia e ko ʻoukou mau mākua a kūpuna paha, ma ko ʻoukou mau pūnana ponoʻī. A ua lele maila i Hawaiʻi nei, me he manu ʻōpio lā e noho ana i pūnana hou i kēia kau. ʻO ka wā kēia e ʻīnana aʻe ai. e heluhelu He Hawaiʻi ʻUala Kahiki Lokalia Roldan 1 ʻOkakopa 2022 No nā hanauna he nui i kaʻa hope mai, ua piʻi aʻela ka uku o ka noho ʻana a me ka hoʻolako ʻana i ka hale ma Hawaiʻi. Nui hoʻi nā puʻu i kū ma mua o ka poʻe Hawaiʻi e ālai ana i ka mālama ʻana iā lākou iho me ka ʻohana, no laila, ua haʻalele kekahi mau kānaka Hawaiʻi i ko kākou ʻāina hānau no ka pono hoʻi o ko lākou ʻohana ke loaʻa kekahi kūlana hana maikaʻi, a hale paha. e heluhelu Ka Loina Hawaiʻi e Ola ai ka Hawaiʻi ʻAkamu Poʻoloa 15 Nowemapa 2021 E nā pua mamo nō i ke ao mālamalama e makeʻe maoli nei i ka ʻōlelo Hawaiʻi. E ola a aloha nui hoʻi kākou! I hiki iā ʻoukou ke kūlia pono, makemake nō au e waiho iho i kēia hua i luna o koʻu umauma i mua o ʻoukou, kuʻu anaina noʻeau lua ʻole. e heluhelu Kuʻu Tūtū Nalua Manaois, Ua Hala Makia deJesus 10 Pepeluali 2021 Ma ka Pōʻakahi, lā 4 o Ianuali i ke kihi o ka pō, pauaho maila ʻo R. Nalua Manaois i kēia ola ʻana ma loko o kona hale ma Reno, Nevada nei. Kīpuni ʻia aʻela ʻo ia e kona ʻohana i kona huakaʻi ʻana ma ke ala hoʻi ʻole. e heluhelu Pūʻā Kōlea Keleka Falces 5 ʻOkakopa 2023 Eia mai kākou ma kahi o ʻekolu makahiki ma hope o ka pae mua ʻana mai o ka maʻi Kolona i ke one o Hawaiʻi nei. Ua ʻō ʻia ka hapanui o ka lehulehu i ka lāʻau koʻokoʻo, a e manaʻo ʻia paha, ua pau ka maʻi ahulau. Eia naʻe, i kēlā mahina aku nei i piʻi māhuahua aʻela ka nui o ka poʻe i loaʻa i ka maʻi Kolona. e heluhelu He Hawaiʻi ʻOe Noah Ellis 31 Malaki 2022 I kēia manawa, aia kekahi mau kānaka e noho nei me ka manaʻo, ʻaʻole paha lākou he Hawaiʻi maoli. Pēlā paha kekahi mau kānaka ma muli o ko lākou nele ʻana i ka ʻike Hawaiʻi a me ka ʻōlelo Hawaiʻi, a i ʻole no ko lākou hoʻokaʻawale ʻia ʻana paha mai ka moʻomeheu Hawaiʻi aku. He mea hoʻomanaʻo kēia, ua lawa ʻoe. e heluhelu Mākaukau anei no ke Kūʻai Hale? Brandi Ahlo 15 Nowemapa 2021 “Ako e ka hale a paʻa, a i ke komo ʻana mai o ka hoʻoilo, ʻaʻole e kulu i ka ua o Hilinehu.” He ʻōlelo noʻeau kēia no ka hoʻomākaukau ʻana i ka hale ma mua o ka ua nui ma ka mahina ʻo Hilinehu. E ʻohiʻohi i nā pono, kūkulu i ka hale, a hoʻonohonoho i nā mea lako i loaʻa ʻole ke kawaū ma muli o ka mākaukau ʻole. e heluhelu He Aloha no ke Kūʻauhau Kalehuakea Kelling 1 Nowemapa 2020 E nā hoa makamaka o ka ʻāina aloha, he leo wawalo kēia e hoʻohanohano ana i kahi meʻe aloha nui ʻia, ʻo Samuel Mānaiakalani Kamakau. Ua hala iho nei kona lā hānau piha ʻelua haneli me ʻelima, i ka lā 29 o ʻOkakopa. No laila, he moʻolelo pōkole kēia no nā hana kupanaha āna i hoʻokō ai i loko o kona ola ʻana ma ka honua nei. e heluhelu

< hoʻi hope ʻŌʻili Pulelo ke Ahi o Kamaile Māhie Beck Mai ka wā mai i hōʻea mai ai nā malihini i Hawaiʻi nei, a hiki i kēia wā, ua mākaʻikaʻi ʻia he wahi pana i kapa ʻia ʻo Hāʻena, e nā malihini i ʻike ʻole i ke ʻano o ia wahi. E hōʻea mai ana lākou me ke kuko nui iā ia me he paredaiso lā, no ia mea e hoʻomāunauna ana lākou i ia wahi. Hāiki ia kahakai a me ke alanui kīkeʻekeʻe ʻo Kūhio, a pihakuʻi i nā malihini. I loko o ka lā hoʻokahi, he ʻelua kaukani malihini e kipa ana iā Hāʻena. No ka poʻe Hawaiʻi e noho ana ma laila, hana nui ka hōʻea ʻana aku i ko lākou home a me ka haʻalele ʻana mai. ʻAʻole kēia he mea hou. ʻOiai he mea maʻamau i ka poʻe Hawaiʻi ka hoʻokipa malihini me ke aloha, ʻaʻohe o kākou makemake e hōʻino wale aku. Akā, ua ahuwale kā lākou hana ʻino ʻana mai iā kākou a me ko kākou ʻāina. No nā kau ā kau, ua kiaʻi nā kānaka Hawaiʻi i kēlā wahi pana, a pēlā ana nō ka poʻe ʻōiwi o ia ʻāina. I ke au ʻana mai o ka manawa, e ʻaʻaiawā ʻia ana ke alanui i Hāʻena ma muli o nā hana kohu ʻole a ka poʻe mākaʻikaʻi. I ʻApelila o ka makahiki 2018, ua hiki mai ka ua loku me ka wai hālana pōʻino. Ua uhi ʻia ke alanui i ka hāneʻe ʻana iho o ka mauna, a ua paʻa maila ke alanui. Ua hana pū ke kaiāulu e hoʻoponopono i ko lākou ʻāina. Ua emi maila ka nui o nā malihini i komo i Hāʻena, mai ka ʻelua kaukani a hiki i ka ʻole. Ua hele a maikaʻi Kauaʻi, hemolele i ka mālie. A no laila, ʻo kēia ka manawa kūpono hou, e hāpai ai i ka nīnau: Pehea kākou e noho ʻoluʻolu ai me nā malihini? I ka manawa i paʻa ai kēia alanui, ua hoʻopaʻa pū ka Department of Land and Natural Resources i ka pāka ʻo Hāʻena. Ua hana pū ka DLNR me nā ʻoihana manawaleʻa o Haleleʻa i kekahi palapala ʻaelike no ke kahu ʻana i ia pāka mokuʻāina. Ma o ka palapala ʻaelike me ka Hawaiʻi State Parks, ua hoʻomaka ʻia kēia ʻōnaehana no ka hoʻopōmaikaʻi ʻana i nā kupa o ia ʻāina. He ʻōnaehana lawe ʻōhua kēia i hoʻokumu ʻia e hoʻēmi ai i ka nui o nā kaʻa a me nā malihini ma Hāʻena. ʻElua ʻoihana manawaleʻa i ʻauamo i kēia kuleana, ʻo ia hoʻi, ka Hanalei Initiative, no ka ʻāina e hoʻohiwahiwa ai i ka ua loku, lāua ʻo ka Hui Makaʻāinana o Makana, no ka pali ʻō ahi o Makana. Hoʻokō ʻia kēia ʻōnaehana no kekahi kumu kikoʻī, ʻo ia hoʻi, no ka mālama ʻana i kēia wahi no nā hana maoli. He ʻekolu koho a ka poʻe malihini. 1) E hoʻokū i ko lākou kaʻa ma Waipā he ʻāina uluwehi, ʻeono mau mile ma mua o ka pāka o Hāʻena. E kūʻai i kekahi likiki lā no ke kaʻa ʻōhua. He kanakolu kūmālima kālā no ka makua, a he iwakālua kūmālima kālā no ka ʻōpiopio. Hōʻea ke kaʻa ʻōhua i kēlā me kēia iwakālua minuke. I ka hōʻea ʻana ma ka pāka ʻo Hāʻena, e uku ʻia ʻelima kālā no ka uku komo a ka mokuʻāina. 2) E hoʻopaʻa i kekahi wahi hoʻokū kaʻa ma o ka pūnaewele. ʻO kēia kahua hoʻokū kaʻa, aia ma ka pāka ʻo Hāʻena. He ʻumi kālā no kēlā me kēia ʻeono hola. A e uku ʻia ʻelima kālā no ka uku komo a ka mokuʻāina. 3) E komo me ka ʻole o ke kaʻa e hoʻokū ai, a uku ʻia ʻelima kālā no ka uku komo o ka mokuʻāina. A pehea nā kamaʻāina? Ma hea lākou e hoʻokū ai i ke kaʻa? Ma nā wahi hoʻokū kaʻa ma ka pāka ʻo Hāʻena, aia ke komo ʻana a hōʻike ʻia aku ka laikini kalaiwa kaʻa ma ka ʻīpuka a manuahi ke komo ʻana. Ua kau palena ʻia ka nui o nā wahi hoʻokū kaʻa e kūʻai ʻia ana i nā malihini, i mea e lawa ai nā wahi hoʻokuʻu kaʻa o nā kamaʻāina. He akamai hoʻi kau! ʻO ka uku komo wale nō ke kālā e lilo ana i ka mokuʻāina. No laila, iā wai e lilo ai ke kālā keu? E hoʻolilo ʻia kēia kālā i ka Waipā Foundation no nā polokalamu pili ʻāina. E hoʻolilo ʻia kēia kālā i ka Hanalei Initiative no ke kaiāulu ʻo Hanalei, no ke kūkulu ʻana i kekahi kahua pāʻani, i kekahi kahua kinipōpō hīnaʻi, a pēlā aku. E hoʻokomo ʻia kēia kālā e ka Hui Makaʻāinana o Hāʻena i nā hana mālama ʻāina, e like me ka mahiʻai kalo a me nā polokalamu ʻōpio. Me kēia ʻōnaehana hou, piha ka pāka ʻo Hāʻena ke hiki mai nā malihini he 900, ʻaʻole e like me nā malihini 2,000 i hōʻike ʻia ma mua. Emi loa ka heluna o nā kaʻa, a ua hoʻokuʻu ʻia ke amo mai ka pāka aku. Eia kekahi, hoʻonui ʻia ka uku kaʻa he 200 kālā no ke kū kaʻa ʻana ma haʻi o ke alanui. A no laila, hiki i ka poʻe Hawaiʻi ke hele lanakila ma ko lākou ʻāina me ka pilikia ʻole. E paipai ʻia ke komo ʻana o ka poʻe Hawaiʻi i kēia wahi. Mai poina kākou, e hoʻomau i ke ola o kēia ʻāina. Kau mai ʻo Haleleʻa i ka mālie, Ke one pua rose aʻo Mahamoku, Nani wale Hīhīmanu kū kilakila, Kilakila Nāmolokama kau i ka ʻohu, He lei ʻohuʻohu ke kēhau o Māmalahoa, Pā mai ka ʻŌmaʻokaulehua, Heleleʻi nā wai maka o Lūpua, Pakika i ka limu o Manuʻakepa, Kūpaʻa kākou ma hope o Kilioe Pōhaku, I ola mau nā iwi o ka ʻāina. Ola nā iwi! E hoʻāʻo ʻia kēia ʻōnaehana i nā wahi ʻē aʻe mai ka piʻi ʻana o ka lā i Haʻehaʻe a i ka mole o Lehua! Koe aku ia, e nānā ana kākou. © Māhie Beck 2023 #alohaaina #aina #keaopolitika Mahalo a nui no ka noʻonoʻo a me nā manaʻo o Mehana Blaich Vaughn lāua ʻo Kamealoha Forrest i kākau ʻia ma kēia mau lālani mele. 4 Kēkēmapa 2023 ko mua ko hope

< hoʻi hope Nā ʻAnoʻai o ka Ua Kanilehua nā Haumāna o Ka ʻUmeke Kāʻeo 15 Nowemapa 2021 Aloha ʻoe e ka nūpepa Ka Ulu Hoi . He nūhou nō kā mākou, nā haumāna o ke kula kaiapuni ʻo Ka ʻUmeke Kāʻeo e kaʻanalike aku ai me ʻoe no ko mākou ʻāina hānau kaulana i ka ua Kanilehua. Penei nō ia nūhou a mākou e ʻike nei. No ke ʻAno o ka ʻĀina: No nā pule he ʻelua i hala aku nei, ua ʻeleʻele ʻo Hilo i ke ao panopano. Ua nui ka ua e loloku mai ana mai Kūlanihakoʻi mai. Ua mao ʻole ka ua a hālana ka wai ma ke kaona nei o mākou. Hoʻomaka aʻela e anuanu nā pō a huʻihuʻi nō hoʻi nā kakahiaka. Akā, i kēlā mau lā he ʻekolu i hala iho nei a hiki mai i kēia lā o ko mākou kākau ʻana, ke noho aliʻi hou nei ka lā ma nā Hilo ʻEkolu nei. Ua ahuwale maila ʻo Maunakea e kūhaʻo nei i ka lani, ua ʻalaneo nō hoʻi ʻo Maunaloa i ka mālie, a ua laʻi nā kai o Hilo Bay nei. Hoʻomanaʻo ʻia nō mākou e pili ana i kekahi mele hoʻoheno penei… Aloha au iā Maunakea I ke anu o ke ahiahi Hoʻolono, hoʻolono Hoʻolono i ka leo o ka makani Keaukaha nō e ka ʻoi Ka Nohona: Ua pilikia ko Hilo kini i nā hopena o ka maʻi Kolona. Ua pipiʻi loa aʻela ke kākālina e holo ai nā kaʻa ma kahi o ka ʻehā kālā a ʻoi no ke kālani hoʻokahi. Ma muli hoʻi o ka maʻi Kolona, ʻaʻole i hiki i ka poʻe he nui ke noho ma ka lumi hoʻokahi. He 10 mau kānaka ka nui i hiki ke noho i loko o ka lumi hoʻokahi a he 25 mau kānaka i hiki ke hui ma waho. Pipiʻi pū maila ke kumukūʻai o ka meaʻai ma nā hale kūʻai. ʻO kekahi pilikia nui ma Hawaiʻi nei, ʻaʻole pili wale i ko Hilo nei, ʻo ia ka neʻe nui ʻana mai o nā malihini. Ke hōʻea nui mai nei lākou a ke kūʻai nei i nā hale. No ia kumu, ʻaʻole hiki i ka poʻe Hawaiʻi o Hilo nei ke kūʻai hale a noho ma ke one hānau. Ke ʻau umauma nei nō ko Hilo i ka wai o ke au malihini. No ka Pele: Ua hoʻi hou mai ke Aliʻiwahine o ka lua i Halemaʻumaʻu. Ua hoʻomaka hou ka puaʻi ʻana o ka Pele ma ka lā 29 o Kepakemapa ma kahi o ka hola 3:20 o ke aumoe, eia nō ke lapalapa maila i kēia mau lā. Nui ka poʻe malihini e kipa aku nei e ʻike i ke ahi kupaianaha a ka Wahine. Ua ʻano like kēia hū ʻana o ka Pele me ka puaʻi ʻana o ka Pele no ʻekolu mahina i ka makahiki 2018. A ma hope o ʻekolu mau makahiki, ua hoʻi mai ʻo Pele e noho aliʻi hou ai ma Halemaʻumaʻu. Ola ka Wahine ʻai honua. Me ke aloha o ka ua Kanilehua, Nā Haumāna o ke kula kaiapuni ʻo Ka ʻUmeke Kāʻeo Honohononui, Keaukaha, Hilo, 28 ʻOkakopa 2021 na Kaimana Kawaha ko mua ko hope

< hoʻi hope Piʻi mai nā Kai o Hawaiʻi Maile Wong 1 Nowemapa 2022 He wahi mea hoihoi kaʻu e waiho ana ma mua ou, e ka mea heluhelu iā Ka Ulu Hoi , ʻo ia hoʻi, ke piʻi nei ke kai o Hawaiʻi. Ua kala kahiko ka nūhou o ka piʻi maoli ʻana o ke kai ma kahakai. Lohe mau kākou pilikia ʻia ke kahakai i ka hana hewa o nā poʻe lehulehu ma ka honua nei i kēia au. E piʻi maoli ana ke kai he hoʻokahi kapuaʻi i ka makahiki iwakālua kūmālima aʻe nei. I kēlā me kēia makahiki ke nui nei ke kai piha a e pihō auaneʻi nā kaona a me nā wahi like ʻole ma kai. Akā, ʻo ka mea hoihoi, ʻaʻole wale nō ma kahakai e piʻi ana ke kai. Piʻi hoʻi ke kai i loko o nā lāʻau e ulu aʻe ma kahakai. Penei e ʻike ʻia ai ka piʻi ʻana o ke kai i loko o nā lāʻau: Inā hele ʻoe i kahakai ma Hawaiʻi, e ʻike ʻoe i ka lilelile o nā lāʻau ma kai i nā kukuna o Kānehoa. Ma uka pono o ka poʻana kai, ʻanapa ka hinahina o ka lau nihoa o ka maʻo lāua ʻo ka ʻilima, lalilali ka lau o ke ʻākulikuli, ka pāʻū o Hiʻiaka, a me ka naupaka. I ka ʻike mua ʻana, me he mea lā, ʻaʻole pilikia iki ʻia lākou. Akā naʻe, e pilikia ʻia nō. I loko nō o ko lākou noho maoli ʻana ma kahakai, e mūkiki wai lākou mai ka wai ʻili ( freshwater lens ) mai i kahakai. ʻO ka wai ʻili ka waihona wai hāiki loa ma lalo o ke one. Inā ʻeliʻeli ʻoe ma ke one ma uka aʻe o ka palena o ke kai nui, e loaʻa koke kekahi kūlana pulu o ke one. Pulu kēia one i ka wai, ʻo ia nō ka wai ʻili a nā lāʻau e mūkiki ai. I ka piʻi ʻana o ke kai, lilo ka wai ʻili i wai kai, ʻo ka piʻi maila nō ia o ke kai i loko o nā lāʻau. Penei e piʻi ai ke kai i loko o nā lāʻau. Inā ʻaʻole pilikia ka lāʻau i ka piʻi ʻana o ke kai i loko ona, a ulu pono aʻe ʻo ia a hoʻopulapula hou e like me ka mea maʻamau, he halophyte ia lāʻau. No kekahi manawa lōʻihi, kainō he mau halophyte ka poʻe lāʻau Hawaiʻi a pau ma kai. Akā i ka ʻimi noiʻi ʻana aku, hoʻomaopopo akula kākou ʻaʻole nō paha pēlā. Ua hana ʻia he hana ʻimi noiʻi ma Lāwaʻi Kai, Kauaʻi a me ka hale hoʻoulu mea kanu ʻo Pope (Pope Greenhouse) ma ke Kulanui o Hawaiʻi i Mānoa. ʻO ka pahu hopu, ʻo ia ka wae ʻana i ka lāʻau i pilikia ʻia i ke kai piʻi (nā glycophytes ) a me nā lāʻau pilikia ʻole (nā halophytes ) i mea e hoʻomaopopo ai i nā papahana hoʻōla lāʻau no ke kanu hou ʻana i kai, a me nā lāʻau e pono ai ke kōkua. Ua kanu ʻia aku kekahi poʻe lāʻau Hawaiʻi i kona wā keiki. ʻOi aku ka weliweli o ka piʻi ʻana o ke kai no nā lāʻau keiki ma mua o nā lāʻau makua. Hiki i nā lāʻau makua ke hoʻomau, akā mae koke kēlā lāʻau keiki. E pilikia auaneʻi ke kahakai ma hope o ka hala ʻana o nā lāʻau makua, ʻaʻohe āna pulapula e hoʻomau ma laila. Penei nō paha e nalo wale ai nā lāʻau i kahakai inā ʻaʻole e kākoʻo ʻia. Ua kanu ʻia ka milo, ka pili, ka maʻo, ka pāʻū o Hiʻiaka, ke kou, ka nanea, ke ʻākulikuli, ka mauʻu ʻakiʻaki, ke ʻaeʻae a me ke ʻaʻaliʻi. He mau lāʻau maʻamau kēia e ulu aʻe i ke one ma uka pono o ka poʻana kai. Ua ninini ʻia ke kai ma nā lāʻau i kanu ʻia i mea e ʻimi ai i ka hopena o ka lāʻau ma muli ka piʻi ʻana o kona kai ( salinification ). Ma waena o nā lāʻau he 12 i hoʻāʻo ʻia, ʻo ka milo a me ke ʻākulikuli wale nō paha nā halophyte . ʻO nā lāʻau he ʻumi i koe, e mae koke ana ke piʻi mai kona kai. Ua kapa ʻia kēia ʻano lāʻau he glycophyte . Ke holomua nei ka ʻimi noiʻi, akā eia ka manaʻo mua i ʻupu aʻe ke ʻike ʻia ka ʻikepili i hōʻiliʻili ʻia mai. Inā i piʻi ke kai me ka mālie ma muli o ka hana ʻino ʻole o ka lehulehu kanaka ma kēia honua nei, inā nō ua lawa ka manawa no ka neʻe mālie maoli ʻana o nā lāʻau mai kai a i uka, inā nō hoʻi ua lawa ka manawa no ko lākou maʻa ʻana aku i ka piʻi mālie o ke kai. Akā naʻe, i kēia manawa weliweli, piʻi wawe ke kai, ʻo ke kōkua ka pono no ke kanaka ma Hawaiʻi nei. ʻO kēia ke kumu o ko mākou ʻimi noiʻi ʻana, i mea e wae ai i nā mea e kanu ai i kahakai a me nā mea e hoʻoneʻe ai i uka. He kuleana ko ka poʻe hana ma ka papahana conservation e alakaʻi ai. Akā naʻe, na kākou e kākoʻo i ka hoʻoneʻe ʻana i nā lāʻau glycophytes mai kai a i uka, a e kanu hou i nā lāʻau halophyte ma kai. ʻAʻole na ka poʻe ʻōiwi kēia pilikia o ke kai piʻi, akā, ua mālama ʻia, ua aloha ʻia, a ua kilo ʻia kēia ʻāina e ka poʻe Hawaiʻi. Kūpono paha ko kākou kakoʻo ʻana i ka hoʻoponopono ʻana i kēia pilikia i kai. ʻO ka mea nui a kākou e hoʻomanaʻo ai, ʻo ia ka pilina maoli e hehei ʻia ai nā mea a pau e ola a e hoʻōla ma Hawaiʻi nei. ʻO nā lāʻau a me nā kānaka kekahi o ia mea e ola, ʻo ke kai a me ka wai kekahi o ia mea e hoʻōla. He pilina ʻohana ko kākou. Like nō ka wai e kahe i ke kino o nā lāʻau Hawaiʻi, like nō ka wai e kahe ana i loko o kākou. E hele paha kākou i kai a kilo kākou i ka loli wawe o ke kai, a pēlā paha e maopopo ai iā kākou ke kiaʻi ʻana i ko kākou ʻāina aloha mai uka a i kai. I loko nō o ko kākou lana mālie ʻana i nā kai ʻewalu, i loko hoʻi o ke kahe ʻana o ka hou i ka lā ʻalaneo, mai poina, ke piʻi mai nei ke kai o Hawaiʻi. Pehea ke kai i loko o kākou, e piʻi anei? © Maile Wong 2022 na Maile Wong ko mua ko hope

< hoʻi hope ʻAʻole Lawa ka Papa Kamaʻilio Hoʻokahi ma ke Kulanui Kauhi Gample 28 Pepeluali 2021 ʻAuhea ʻoukou e nā ʻōpuʻu lehua e uluwehi ai nā paia o Kawaihuelani. ʻO au kekahi i hoʻomanawanui i ka paka ua o Waʻahila. Lōʻihi ka huakaʻi ʻana o ko kākou waʻa e pae ai i Kapaʻa, a ua hōʻea nō. No laila, ʻo kēia ka manawa e hoʻoponopono ai i ia waʻa no nā pōkiʻi. ʻO ka pahuhopu a nā haumāna e aʻo ana i ka ʻōlelo Hawaiʻi, ʻo ia nō ka walewaha. Eia naʻe ka pilikia: ʻaʻole lawa ka papa kamaʻilio hoʻokahi no ka hoʻokō ʻana i ia pahuhopu. He kuleana nui ko Kawaihuelani, ʻo ke aʻo ʻana i ka ʻōlelo Hawaiʻi. Na lākou ka hoʻokumu ʻana i nā papa ʻōlelo Hawaiʻi a me nā moʻohaʻawina, nā papa koina, nā papa koho, a pēlā aku i mea e paʻa pono ai ko kākou waʻa. Akā, nāwaliwali ka māhele o ke kamaʻilio ʻana. Hoʻokahi wale nō papa kamaʻilio i ke kekelē lae pua ʻōlelo Hawaiʻi, a he papa ʻekolu haneli ia. Inā pēlā, i hea e hoʻomaʻamaʻa ai nā haumāna ma nā pae ʻē aʻe i ka ʻōlelo ʻana? Aia ka pono ʻo ka hoʻokumu ʻana i nā papa kamaʻilio ma nā pae a pau. A eia kahi mea e ulu ai ka hoi. ʻOkoʻa nā pono o nā haumāna pākahi. ʻO kekahi o nā haumāna, maʻa lākou i kekahi ʻano o ka ʻōlelo ʻana, no ka hele ʻana paha i ke kula kiʻekiʻe i aʻo aku i ka ʻōlelo Hawaiʻi, no ka hele ʻana paha i ke Kula Kaiapuni, a i ʻole no ka noho ʻana me nā mākua ʻōlelo Hawaiʻi. A ʻo ke koena, ʻakahi nō ā hoʻomaka i ke aʻo ʻana mai i ka ʻōlelo Hawaiʻi. He hōlona nō. ʻO ka hana maʻa mau, hui pū nā haumāna āpau i ka lumi papa like i ka makahiki ʻekolu. Akā ke hui pū lākou, ʻokoʻa loa ke kūlana o ka maʻamaʻa o ua mau haumāna lā i ka ʻōlelo ʻana. Penei e hoʻokumu ʻia ai ka hilahila a me ka manaʻo kānalua i nā haumāna maʻa ʻole i ka ʻōlelo, a manaʻo ihola, “ ʻAʻole wau mākaukau.” Me he ʻōpuʻu lehua lā ka ʻiʻini e ulu ana i loko o ka haumāna i maʻa ʻole i ka ʻōlelo. ʻO kēia ka ʻiʻini a ka haumāna e hoʻomau ai i ke aʻo ʻana. He mea haki wale ia, a aia nō a mālama ʻia, mohala nō ka lehua i ke keʻekehi ʻia e ka ua. Aia hoʻi i kēia wā o ke kānalua a me ka haki wale, aia ka pono ʻo ka mālama. I mea e kākoʻo ai a e kīpaipai ai iā lākou e holomua, ua pono ka hoʻolako ʻana i ka manawa kūpono no lākou e hoʻāʻo ai, e kāpae i ka manaʻo kānalua a e waiho i ka hilahila a e hoʻoikaika i ko lākou waʻa. No laila, e hoʻokumu paha ʻo Kawaihuelani i kekahi mau papa kamaʻilio hou, kahi a nā haumāna e hoʻomaʻamaʻa ai i nā mea i aʻo ʻia i ko lākou mau pae ponoʻī. ʻEhā mau papa ʻōlelo Hawaiʻi hōlona mai ka papa 101 ā i ka papa 202. Akā naʻe, ʻaʻohe papa kamaʻilio hōlona o ka makahiki ʻekahi a me ʻelua. I ka hui ʻana o kēia mau haumāna i kā lākou papa ponoʻī, hoʻēmi ʻia ke kānalua o loko. ʻO ka hopena ka hoʻomaka ʻana o ka haumāna i ka hoʻopuka ʻana i ka ʻōlelo. ʻO ia ka māhele ʻoi aku o ka paʻakikī no nā haumāna i maʻa ʻole i ka ʻōlelo. A, ke puka kāna ʻōlelo, he kai malino e holo ai kona waʻa. I kēia manawa, loaʻa ka papa kamaʻilio i ka makahiki ʻekolu wale nō a nele hou nā haumāna makahiki ʻehā i ka papa kamaʻilio ʻole. A pehea e mahuʻi ai i ka mākaukau o nā haumāna no ka ʻōlelo ʻana ma mua a ma hope o kēlā papa kamaʻilio hoʻokahi? No ka mea inā ʻo ka walewaha ka pahuhopu, aia nō a hoʻokumu ʻia nā papa kamaʻilio i kēlā me kēia pae e loaʻa ai ia pahuhopu. © Kauhi Gample 2021 ko mua ko hope

< hoʻi hope Hū! Keu a ka Wela! E Hele Kākou i Waikomo! Kamāhie Baricuatro 1 Nowemapa 2022 I Hawaiʻi nei, nui nā mea leʻaleʻa ā kākou e hana ai i nā lā wela loa. Hele paha kākou i ka ʻauʻau wai a me ka ʻaukai, a i ʻole, kiʻi paha kākou i kekahi mea ʻono huʻihuʻi. No Lahaina mai au, a ʻaʻole nui nā kahawai i ia wahi no ka mea i ka wā mahi kō ua ʻoki ʻia nā kahawai no ka hānai kō. No laila, inā makemake au e ʻauʻau i ka wai, e kalaiwa aku au a hiki i Wailuku no ke komo ʻana i ke kahawai ʻo Kepaniwai ā ʻo ʻĪao. ‘Olu‘olu ka wai hu‘ihu‘i i ka la wela loa. I ka manawa oʻu i ʻauʻau ʻole ai, e kiʻi ana au i ka haukōhi! Nui nā hale kūʻai e kūʻai aku i ka haukōhi, akā i kēia mau lā e hele ana au i Waikomo! ʻO Waikomo ka inoa o ʻelua mau mea, ʻo ia hoʻi kekahi kahawai i Kauaʻi, a me kekahi kalaka kūʻai haukōhi ma Maui. He aha ka pilina o ia mau mea? Eia, ʻo Jonathan ke kāne nāna i wehe i ke kalaka haukōhi ʻo Waikomo. No Kauaʻi mai ʻo ia, a ʻo Waikomo kahi i hānai ʻia ai ʻo ia ma kona wā kamaliʻi. Nani ka pilina o ka inoa ʻo Waikomo i ka manaʻo o ke komo ʻana i ka wai, ʻoiai he mea ia a kākou e hana ai i nā lā wela loa. Nolaila, maikaʻi ka hāʻawi ʻana i kēia inoa i ke kalaka haukōhi. Ua wehe ʻia ʻekolu mau kalaka haukōhi e Jonathan. ʻO LocoCoco ke kalaka mua āna i wehe mua ai i Kauaʻi, aia ka lua o ke kalaka ma Las Vegas, akā ua kūʻai ʻia aku kēia kalaka i kekahi mau kānaka ʻē aʻe na lākou e mālama. A ʻo Waikomo ke kolu o ke kalaka, aiama Maui. Akamai loa ua kanaka nei i ka wehe ʻana i nā kalaka kūʻai haukōhi i nā wahi wela loa. ʻOi aku nō ke emi o kēia ʻano o kahi kūʻai mea ʻai ma mua o ka wehe ʻana i hale paʻa.. Aia ke kalaka haukōhi ʻo Waikomo i Honokawai, ma Maui. ʻAno ʻokoʻa ko Waikomo haukōhi, ʻokoʻa ka haukōhi maʻamau. Hana ʻo ia i ka waihua ʻoiaʻiʻo, ʻaʻole ka malakeke, a ma luna o ka puʻu haukōhi, ninini ʻo ia i ka hone, ka waiū niu, a me ka hua poke liʻiliʻi. ʻOno loa kēia ʻano o ka haukōhi! Ua koho ‘o ia e hana i ka waihua ‘oia‘i‘o i kāna haukōhi no ka mea, makemake ‘o ia e kāko‘o i ka nohona ola maika‘i o ka lāhui kanaka. I ka ‘ai ‘ana i ka haukōhi a Waikomo, ho‘ānu a ho‘onanea ʻia ke kino, ‘a‘ole kēia haukōhi he keu a ka momona. He he‘e nalu ‘o Jonathan, no laila, i nā lā wela loa a hūia ke kai, e kalaiwa ana ‘o ia i kona kalaka haukōhi ʻo Waikomo i kahakai no ka poʻe heʻe nalu! Nui wale kona hauʻoli i ka ‘ike ʻana i nā minoʻaka o ka poʻe e ‘ai ana i kāna haukōhi! I kona hāʻawi ‘ana i ka haukōhi i kekahi kanaka, paʻi wikiō na ‘o ia i kona ho‘ā‘o ‘ana i ka haukōhi a hoʻouka ‘ia ka wikiō ma ka ʻaoʻao Kiʻiwawe ‘o Waikomo. Ma ia ʻaoʻao Kiʻiwawe, hāʻawi makana ʻo Jonathan i nā mea e hahai ana iā ia. Puni ʻo Jonathan i ka minoʻaka ʻana o kona mau hoa, a i kāna hana i Waikomo, hāʻawi nō ʻo ia i nā minoʻaka nui i ka lāhui Hawaiʻi. Ke hoʻoulu nei ʻo Jonathan i ka hauʻoli a me ka ʻoluʻolu o kona home ʻo Waikomo i Kauaʻi i loko o kāna hana. I ka lā wela loa, hiki iā kākou ke komo i ka wai ʻoluʻolu a kiʻi i ka haukōhi mai Waikomo mai, a laila, he minoʻaka ko kākou i ke kiʻi ʻana i ka haukōhi. I Waikomo kākou e ʻolu ai! © Kamāhie Baricuatro 2022 ko mua ko hope

< hoʻi hope He Aloha no ka Miki Aloha Hula Kaimana Kawaha 30 ʻApelila 2022 Mai ka lā 21 a i ka lā 23 o ʻApelila, ua mālama ʻia ka hoʻokūkū hula nui kaulana o ke ao, ka Mele Manaka, ma kahi i mālama mau ʻia ai, ma Hilo hoʻi i ka ua Kanilehua. Ma ia mau lā, e lei ana ʻo Hilo i nā ʻaʻahu o ka ʻāina, ʻo nā lei nani ʻoe, ʻo nā ʻala onaona ʻoe, ʻo nā lole mikiʻoi ʻoe, a ʻo nā helehelena uʻi mai nō hoʻi kau o nā Hawaiʻi. Ke hoʻomanaʻo nei kou mea kākau i kēia hoʻohialaʻai, ʻIke hou ana i ka nani o Hilo I ka uluwehiwehi i ka lehua Lei hoʻohihi a ka malihini Mea ʻole i ke kono a ke aloha Ma ka pō mua nō o ka Mele Manaka, ua kau ʻia aʻela ka lei kalaunu o ka Miki Aloha Hula 2022 i ka wahine nāna ka hula ʻoi kelakela ʻana. A eia nō ke hoʻomaikaʻi hauʻoli ʻia aku nei ka wahine nona ia lei kalaunu nui o ka hanohano a me ka haʻaheo ʻo Piʻikea Kekīhenelehuawewehiikekauʻōnohi Lopes. He ʻōlapa nō ʻo ia nei na ka hālau hula ʻo Ka Lā ʻŌnohi Mai O Haʻehaʻe kahi e aʻo ʻia nei e nā kumu hula e Tracie lāua ʻo Keawe Lopes. Iā ʻoukou nō kēia leo aloha hoʻomaikaʻi! No ka māhele hula kahiko, ua hula nō ua ʻelele nei i ke mele ʻo No Puna ke Āiwaiwa Hikina no ka mahalo ʻana aʻe i nā wahi pana kaulana o ka ʻāina paia ʻaʻala i ka hala. Ua haku ʻia nō kēia mele e Lolokū a ua ʻōlelo ʻia nō hoʻi he mele a hula kēia e hoʻohanohano ana i ka moʻokūʻauhau hula o Kumu Tracie Lopes a i kona poʻe kumu hula hoʻi ʻo OʻBrien Eselu lāua ʻo Thaddeus Wilson. Ua pā maoli nō ka naʻau! No ka māhele hula ʻauana, ua hula ʻo ia nei i ke mele ʻo Pua Be-Still i haku ʻia e Bill Aliʻiloa Lincoln no ka hoʻohaliʻa ʻana a me ka hoʻohanohano ʻana hoʻi i ke one hānau o ua Lincoln nei ma Kohala, Hawaiʻi. Ua ʻōlelo ʻia, he mele nō kēia e hoʻohanohano ana i ka moʻokūʻauhau ʻohana o ka makuakāne o ua Piʻikea nei, ʻo Keawe Lopes hoʻi. No ia kumu i pākela ai ke aloha a me ka mahalo no ia mele a hula ʻana. ʻO kekahi mea hoʻi i haʻaheo ai ʻo loko a i hāloʻi ai ka waimaka, ʻo ia nō ke kūpaʻa lanakila mau ʻana o ia lālā o Kawaihuelani nei ma ka ʻōlelo aloha o ka ʻāina. Mai kona wehewehe mua ʻana mai i ka pōʻaiapili i koho ʻia ai nā mele i hula ʻia a hiki i kona nīnauele ʻia ma hope o ka lei ʻana i ka lei kalaunu, ʻo ka ʻōlelo Hawaiʻi wale nō kai hoʻopuka ʻia. Ua kū nō ka ʻōlelo aloha i ka lanakila i kēia Mele Manaka a puni ke ao ma muli nō o kēia koa ʻōlelo makuahine. Me ʻoe aku nō e Piʻikea ke aloha mau loa! Ua ola nō nā kūpuna, ua ola nō ka ʻōlelo, ua ola nō ka moʻolelo, a ua ola nō hoʻi ka ʻāina aloha! Eō e Puna ē! Eō e Puna hoʻi! Eō e Pili me Kalāhikiola! Eō e Ka Lā ʻŌnohi Mai o Haʻehaʻe! © Ka Ulu Hoi 2022 ko mua ko hope

Ke Ao Politika E Hoʻokaʻawale i ka ʻŌʻo mai ka Lima Aku Yuko Uchida 4 Kēkemapa 2023 He lono kupaianaha kā ka i kūkala ʻia maila iā mākou e pili ana no ka haʻalele haʻaheo ʻana o ka pelekikena o ke kulanui o Hawaiʻi i noho lōʻihi i kāna kūlana. I ka lā 19 o Kepakemapa, ua kūkala ʻia aku ka manaʻo o Pelekikena David Lassner i mua o ka lehulehu. E hoʻomaha loa ana ʻo ia i ka hopena o ka makahiki kula 2024. Ma loko o kāna leka kūkala, ʻī maila ʻo iala no kona "haʻaheo" i nā mea i kō ma lalo o kona noho pelekikena ʻana. Eia kekahi mea āna i haʻaheo ai, ʻo ka hele ʻana o ke kulanui a "culturally strong." No laila, he aha kāna mau hana no ka lāhui a me ka "moʻomeheu" Hawaiʻi? Hōhonu nō ke kawa. e heluhelu Me he ʻIwa lā i Kāʻili Waiwai Māhie Beck 5 ʻOkakopa 2023 Paipai mākou iā ʻoukou, e nā makamaka heluhelu, e noʻonoʻo i nā mea e hana ʻia nei ma Maui Komohana, a e nānā i nā hana a nā hui nui o laila. Ma loko o kēia pōpilikia kaumaha loa, ʻike mōakaaka ʻia, ʻaʻole hiki iā kākou ke hilinaʻi i ke aupuni, no ka mea, ʻaʻole lākou e mālama i ka pono o ka lehulehu, a i ka pono o Hawaiʻi. Hoʻolako mau ʻia nā hui nui i ka wai, no ke kumu hoʻokahi ʻo ke kālā a me nā pōmaikaʻi ʻē aʻe e loaʻa ana i ke aupuni. e heluhelu He Maʻi Kūloko Kuehuikapono Seto Myers 1 Nowemapa 2022 He kino liʻiliʻi loa ko COVID, pēlā nō hoʻi me ka maʻi ʻaʻai, me ka maʻi kuni, a me ke kunu kalea. ʻO ka maʻi naʻe nona kēia ʻatikala, kahi maʻi hoʻi e nahunahu ana i ka noʻonoʻo o kākou, ʻaʻohe ona kino, ʻaʻohe ona niho e kekē mai ana, ʻaʻohe hoʻi ona lāʻau maoli no kākou e pakele ai. He haʻohaʻo wale nō ia. e heluhelu No ka Malihini Kamalei Krug 1 Nowemapa 2020 Hoʻokahi nō lā o ka malihini E nā kupa o ka ʻāina, ka poʻe e noho ana i ka ʻolu o kou ʻāina kulāiwi. ʻO ka hoʻokipa, he loina Hawaiʻi koʻikoʻi loa ia i ili mai ka wā kahiko loa mai a hiki i kēia au. Kuhi pinepine ʻia ma nā moʻolelo Hawaiʻi no ke ʻano ʻoluʻolu o ka poʻe kamaʻāina i ka poʻe malihini. e heluhelu Ka Noho Kūʻokoʻa Lanakila ʻana o kou ʻĀina Hānau Ponoʻī Keleka Falces 4 Kēkēmapa 2023 I kau ʻia maila i luna ke poʻomanaʻo i ʻike ʻia ai ka pono a me ke ʻano koʻikoʻi o ia mea no ka mau loa aku o ke ola o kekahi lāhui. ʻO ka noho kūʻokoʻa lanakila ʻana o kou one hānau ponoʻī ka wai kahe e lupalupa mai ai ka ʻāina. Ke kāʻili ʻia a ke hōʻaui ʻia akula hoʻi ua wai lā mai kou ʻāina aku, e pau pū iho ana nō hoʻi nā mea e lako pono ai ka nohona. e heluhelu Pūʻā Kōlea Keleka Falces 5 ʻOkakopa 2023 Eia mai kākou ma kahi o ʻekolu makahiki ma hope o ka pae mua ʻana mai o ka maʻi Kolona i ke one o Hawaiʻi nei. Ua ʻō ʻia ka hapanui o ka lehulehu i ka lāʻau koʻokoʻo, a e manaʻo ʻia paha, ua pau ka maʻi ahulau. Eia naʻe, i kēlā mahina aku nei i piʻi māhuahua aʻela ka nui o ka poʻe i loaʻa i ka maʻi Kolona. e heluhelu E Hoʻihoʻi Hou ʻia ke Aupuni Hawaiʻi: Ka Hiolo o ʻAmelika Hui Pū ʻIa Hoaloha Westcott 30 Ianuali 2022 E like me ka puka ʻana a me ka napoʻo ʻana o ka lā, ma waena o ka mōʻaukala o ka honua poepoe, ala a hiolo nā aupuni ʻemepela nui. E like me ke aupuni ʻemepela ʻo Loma, e hiolo iho auaneʻi ke aupuni ʻemepela ʻo ʻAmelika Hui Pū ʻIa. E kuʻu mau makamaka Hawaiʻi mai ka moku o Keawe a hiki i ka mokupuni ʻo Niʻihau, e hoʻomākaukau kākou no ka lā e hoʻihoʻi ʻia ai ke aupuni Hawaiʻi! e heluhelu E ʻae ʻia ana ka hoʻohaumia ʻāina ʻo RIMPAC ma Hawaiʻi Nei? Kalehuakea Kelling 1 ʻOkakopa 2020 Mai ka wā hoʻokahuli aupuni a hiki mai i kēia au nei, noho hewa ka pūʻali koa ʻAmerika ma luna o ko kākou ʻāina aloha. Ma ka hoʻomaʻa ʻo RIMPAC i kono ai ka pūʻali koa i nā hoa kumakaia ʻāina ʻē aʻe e hoʻohaumia i ke kulāiwi o kākou. A he nui wale nā kumu e hōʻike ana i ka ʻino o ia hanana, no laila e kākoʻo anei ke kaiāulu i ia hanana kēlā me kēia makahiki he ʻelua? e heluhelu ʻŌʻili Pulelo ke Ahi o Kamaile Māhie Beck 4 Kēkēmapa 2023 Mai ka wā mai i hōʻea mai ai nā malihini i Hawaiʻi nei, a hiki i kēia wā, ua mākaʻikaʻi ʻia he wahi pana i kapa ʻia ʻo Hāʻena, e nā malihini i ʻike ʻole i ke ʻano o ia wahi. E hōʻea mai ana lākou me ke kuko nui iā ia me he paredaiso lā, no ia mea e hoʻomāunauna ana lākou i ia wahi. Hāiki ia kahakai a me ke alanui kīkeʻekeʻe ʻo Kūhio, a pihakuʻi i nā malihini. I loko o ka lā hoʻokahi, he ʻelua kaukani malihini e kipa ana iā Hāʻena. No ka poʻe Hawaiʻi e noho ana ma laila, hana nui ka hōʻea ʻana aku i ko lākou home a me ka haʻalele ʻana mai. e heluhelu Wehe ʻia ke Kau ʻAha ʻŌlelo 2023 Māhealani Traub 15 Pepeluali 2023 ʻO ka lā 18 o Ianuali, ʻo ia nō ka lā i wehe ʻia ai ka ʻahaʻōlelo o ke aupuni ma ke kapikala. He lā nui kēia no nā poʻe o Hawaiʻi nei. Koʻikoʻi loa kēia au o ka makahiki, no ka nui o nā pila like ʻole e kākau ‘ia nei, ā inā ‘āpono ʻia ua mau pila nei, he mau kānāwai hou ia no ke aupuni. e heluhelu No ke Alu Like ʻAna Kamalei Krug 10 Pepeluali 2021 He moʻolelo nūpepa kēia e hoʻomaopopo ana iā kākou i ka waiwai o ia mea ʻo ke alu like ʻana. Ua kākau ʻia kekahi moʻolelo ma ka puke ʻo Braiding Sweetgrass e kekahi wahine ʻIlikini Potawatomi, e Robin Kimmerer. e heluhelu Ke Aloha ʻĀina e Hoʻolulu Nei Leikuluwaimaka Meleiseā 1 ʻOkakopa 2020 Ma ka puke ʻo Moʻolelo Hawaiʻi i kākau ʻia e Davida Malo, ma ka mokuna ʻehiku i wehewehe ʻia aku ai nā hiʻohiʻona o ka ʻāina. Wahi āna, kapa ʻia ka ‘āina he ʻāina no ka nohona o nā kānaka. Ma mua o ka nohona o nā kānaka i ka ʻāina, kapa ʻia he moku ia. e heluhelu

< hoʻi hope ʻŌʻili Pulelo ke Ahi o Kamaile Māhie Beck 4 Kēkēmapa 2023 Mai ka wā mai i hōʻea mai ai nā malihini i Hawaiʻi nei, a hiki i kēia wā, ua mākaʻikaʻi ʻia he wahi pana i kapa ʻia ʻo Hāʻena, e nā malihini i ʻike ʻole i ke ʻano o ia wahi. E hōʻea mai ana lākou me ke kuko nui iā ia me he paredaiso lā, no ia mea e hoʻomāunauna ana lākou i ia wahi. Hāiki ia kahakai a me ke alanui kīkeʻekeʻe ʻo Kūhio, a pihakuʻi i nā malihini. I loko o ka lā hoʻokahi, he ʻelua kaukani malihini e kipa ana iā Hāʻena. No ka poʻe Hawaiʻi e noho ana ma laila, hana nui ka hōʻea ʻana aku i ko lākou home a me ka haʻalele ʻana mai. ʻAʻole kēia he mea hou. ʻOiai he mea maʻamau i ka poʻe Hawaiʻi ka hoʻokipa malihini me ke aloha, ʻaʻohe o kākou makemake e hōʻino wale aku. Akā, ua ahuwale kā lākou hana ʻino ʻana mai iā kākou a me ko kākou ʻāina. No nā kau ā kau, ua kiaʻi nā kānaka Hawaiʻi i kēlā wahi pana, a pēlā ana nō ka poʻe ʻōiwi o ia ʻāina. I ke au ʻana mai o ka manawa, e ʻaʻaiawā ʻia ana ke alanui i Hāʻena ma muli o nā hana kohu ʻole a ka poʻe mākaʻikaʻi. I ʻApelila o ka makahiki 2018, ua hiki mai ka ua loku me ka wai hālana pōʻino. Ua uhi ʻia ke alanui i ka hāneʻe ʻana iho o ka mauna, a ua paʻa maila ke alanui. Ua hana pū ke kaiāulu e hoʻoponopono i ko lākou ʻāina. Ua emi maila ka nui o nā malihini i komo i Hāʻena, mai ka ʻelua kaukani a hiki i ka ʻole. Ua hele a maikaʻi Kauaʻi, hemolele i ka mālie. A no laila, ʻo kēia ka manawa kūpono hou, e hāpai ai i ka nīnau: Pehea kākou e noho ʻoluʻolu ai me nā malihini? I ka manawa i paʻa ai kēia alanui, ua hoʻopaʻa pū ka Department of Land and Natural Resources i ka pāka ʻo Hāʻena. Ua hana pū ka DLNR me nā ʻoihana manawaleʻa o Haleleʻa i kekahi palapala ʻaelike no ke kahu ʻana i ia pāka mokuʻāina. Ma o ka palapala ʻaelike me ka Hawaiʻi State Parks, ua hoʻomaka ʻia kēia ʻōnaehana no ka hoʻopōmaikaʻi ʻana i nā kupa o ia ʻāina. He ʻōnaehana lawe ʻōhua kēia i hoʻokumu ʻia e hoʻēmi ai i ka nui o nā kaʻa a me nā malihini ma Hāʻena. ʻElua ʻoihana manawaleʻa i ʻauamo i kēia kuleana, ʻo ia hoʻi, ka Hanalei Initiative, no ka ʻāina e hoʻohiwahiwa ai i ka ua loku, lāua ʻo ka Hui Makaʻāinana o Makana, no ka pali ʻō ahi o Makana. Hoʻokō ʻia kēia ʻōnaehana no kekahi kumu kikoʻī, ʻo ia hoʻi, no ka mālama ʻana i kēia wahi no nā hana maoli. He ʻekolu koho a ka poʻe malihini. 1) E hoʻokū i ko lākou kaʻa ma Waipā he ʻāina uluwehi, ʻeono mau mile ma mua o ka pāka o Hāʻena. E kūʻai i kekahi likiki lā no ke kaʻa ʻōhua. He kanakolu kūmālima kālā no ka makua, a he iwakālua kūmālima kālā no ka ʻōpiopio. Hōʻea ke kaʻa ʻōhua i kēlā me kēia iwakālua minuke. I ka hōʻea ʻana ma ka pāka ʻo Hāʻena, e uku ʻia ʻelima kālā no ka uku komo a ka mokuʻāina. 2) E hoʻopaʻa i kekahi wahi hoʻokū kaʻa ma o ka pūnaewele. ʻO kēia kahua hoʻokū kaʻa, aia ma ka pāka ʻo Hāʻena. He ʻumi kālā no kēlā me kēia ʻeono hola. A e uku ʻia ʻelima kālā no ka uku komo a ka mokuʻāina. 3) E komo me ka ʻole o ke kaʻa e hoʻokū ai, a uku ʻia ʻelima kālā no ka uku komo o ka mokuʻāina. A pehea nā kamaʻāina? Ma hea lākou e hoʻokū ai i ke kaʻa? Ma nā wahi hoʻokū kaʻa ma ka pāka ʻo Hāʻena, aia ke komo ʻana a hōʻike ʻia aku ka laikini kalaiwa kaʻa ma ka ʻīpuka a manuahi ke komo ʻana. Ua kau palena ʻia ka nui o nā wahi hoʻokū kaʻa e kūʻai ʻia ana i nā malihini, i mea e lawa ai nā wahi hoʻokuʻu kaʻa o nā kamaʻāina. He akamai hoʻi kau! ʻO ka uku komo wale nō ke kālā e lilo ana i ka mokuʻāina. No laila, iā wai e lilo ai ke kālā keu? E hoʻolilo ʻia kēia kālā i ka Waipā Foundation no nā polokalamu pili ʻāina. E hoʻolilo ʻia kēia kālā i ka Hanalei Initiative no ke kaiāulu ʻo Hanalei, no ke kūkulu ʻana i kekahi kahua pāʻani, i kekahi kahua kinipōpō hīnaʻi, a pēlā aku. E hoʻokomo ʻia kēia kālā e ka Hui Makaʻāinana o Hāʻena i nā hana mālama ʻāina, e like me ka mahiʻai kalo a me nā polokalamu ʻōpio. Me kēia ʻōnaehana hou, piha ka pāka ʻo Hāʻena ke hiki mai nā malihini he 900, ʻaʻole e like me nā malihini 2,000 i hōʻike ʻia ma mua. Emi loa ka heluna o nā kaʻa, a ua hoʻokuʻu ʻia ke amo mai ka pāka aku. Eia kekahi, hoʻonui ʻia ka uku kaʻa he 200 kālā no ke kū kaʻa ʻana ma haʻi o ke alanui. A no laila, hiki i ka poʻe Hawaiʻi ke hele lanakila ma ko lākou ʻāina me ka pilikia ʻole. E paipai ʻia ke komo ʻana o ka poʻe Hawaiʻi i kēia wahi. Mai poina kākou, e hoʻomau i ke ola o kēia ʻāina. Kau mai ʻo Haleleʻa i ka mālie, Ke one pua rose aʻo Mahamoku, Nani wale Hīhīmanu kū kilakila, Kilakila Nāmolokama kau i ka ʻohu, He lei ʻohuʻohu ke kēhau o Māmalahoa, Pā mai ka ʻŌmaʻokaulehua, Heleleʻi nā wai maka o Lūpua, Pakika i ka limu o Manuʻakepa, Kūpaʻa kākou ma hope o Kilioe Pōhaku, I ola mau nā iwi o ka ʻāina. Ola nā iwi! E hoʻāʻo ʻia kēia ʻōnaehana i nā wahi ʻē aʻe mai ka piʻi ʻana o ka lā i Haʻehaʻe a i ka mole o Lehua! Koe aku ia, e nānā ana kākou. © Māhie Beck 2023 #alohaaina #aina #keaopolitika Mahalo a nui no ka noʻonoʻo a me nā manaʻo o Mehana Blaich Vaughn lāua ʻo Kamealoha Forrest i kākau ʻia ma kēia mau lālani mele. ko mua ko hope

‘Āina ʻŌʻili Pulelo ke Ahi o Kamaile Māhie Beck Mai ka wā mai i hōʻea mai ai nā malihini i Hawaiʻi nei, a hiki i kēia wā, ua mākaʻikaʻi ʻia he wahi pana i kapa ʻia ʻo Hāʻena, e nā malihini i ʻike ʻole i ke ʻano o ia wahi. E hōʻea mai ana lākou me ke kuko nui iā ia me he paredaiso lā, no ia mea e hoʻomāunauna ana lākou i ia wahi. Hāiki ia kahakai a me ke alanui kīkeʻekeʻe ʻo Kūhio, a pihakuʻi i nā malihini. I loko o ka lā hoʻokahi, he ʻelua kaukani malihini e kipa ana iā Hāʻena. No ka poʻe Hawaiʻi e noho ana ma laila, hana nui ka hōʻea ʻana aku i ko lākou home a me ka haʻalele ʻana mai. 4 Kēkēmapa 2023 e heluhelu No ka Pono o ka ʻĀina Kūpono Achuela He ui, he nīnau, aia i hea ka wai a Kāne? He ui, he nīnau hou, aia i hea ke aloha no ka wai a Kāne? Ke aloha no nēia ʻāina? Aia kā i ka pūʻali koa o ʻAmelika? ʻO ia nā nīnau koʻikoʻi loa. He moʻolelo kēia no ka wehewehe pono ʻana i ke kūlana maoli o ka hana a ka poʻe i kūkala mai na lākou nō e hoʻomalu iā Kapūkakī, ʻo ia hoʻi ʻo Red Hill. 15 Pepeluali 2023 e heluhelu Piʻi mai nā Kai o Hawaiʻi Maile Wong He wahi mea hoihoi kaʻu e waiho ana ma mua ou, e ka mea heluhelu iā Ka Ulu Hoi, ʻo ia hoʻi, ke piʻi nei ke kai o Hawaiʻi. I kēlā me kēia makahiki ke nui nei ke kai piha a e pihō auaneʻi nā kaona a me nā wahi like ʻole ma kai. Akā, ʻo ka mea hoihoi, ʻaʻole wale nō ma kahakai e piʻi ana ke kai. Piʻi hoʻi ke kai i loko o nā lāʻau e ulu aʻe ma kahakai. 1 Nowemapa 2022 e heluhelu Nā Hui Mālama ʻĀina ma Koʻolaupoko, Oʻahu Hiʻilani Chang I ka wā kahiko, he mau wahi ma Koʻolaupoko, Oʻahu i mālama ʻia aku ai nā ʻōnaehana mea ʻai. Ua wāwahi ʻia aku ia mau māla, akā i kēia mau lā, he mau hui e kūkulu hou nei i nā ʻōnaehana e like me ka loʻi a me ka loko iʻa a kono lākou i ka lehulehu e kōkua i kekahi mau lā. 1 ʻOkakopa 2022 e heluhelu Me he ʻIwa lā i Kāʻili Waiwai Māhie Beck Paipai mākou iā ʻoukou, e nā makamaka heluhelu, e noʻonoʻo i nā mea e hana ʻia nei ma Maui Komohana, a e nānā i nā hana a nā hui nui o laila. Ma loko o kēia pōpilikia kaumaha loa, ʻike mōakaaka ʻia, ʻaʻole hiki iā kākou ke hilinaʻi i ke aupuni, no ka mea, ʻaʻole lākou e mālama i ka pono o ka lehulehu, a i ka pono o Hawaiʻi. Hoʻolako mau ʻia nā hui nui i ka wai, no ke kumu hoʻokahi ʻo ke kālā a me nā pōmaikaʻi ʻē aʻe e loaʻa ana i ke aupuni. E noʻonoʻo pono kākou no ka pilina o nā hui nui lāua ʻo nā luna aupuni. 5 ʻOkakopa 2023 e heluhelu E Mālama iā Lēʻahi! Yuko Uchida No kona nani i kipa nui ʻia ai ʻo Lēʻahi e ka nui lehulehu. Akā, ʻaʻole maʻemaʻe ka ʻāina ma luna o ka mauna. Inā nui nā mea kipa o Lēʻahi, loaʻa ka hihia i ka mauna. ʻEhia kānaka e piʻi i ka puʻu ʻo Lēʻahi i hoʻokahi lā? He ʻeono kaukani kānaka i kipa mai i ka lā hoʻokahi! 1 Nowemapa 2022 e heluhelu Aia ka ʻAi i ka Ulu Lāʻau Maile Wong I ka wā kahiko, ua hānai ʻia ka lehulehu e ka “ulu lāʻau ʻai”. He ʻano mahi ʻai kēia, ʻo ia hoʻi ke kānu pū ʻana i nā kumu lāʻau a me laʻalāʻau like ʻole i mea e kākoʻo ai kekahi i kekahi. ʻAne like kēia wahi me ka ulu lāʻau a i ʻole ka ulu nāhelehele ke ʻike mua ʻia. Akā naʻe, mahi ʻia nō hoʻi ka ulu lāʻau i mea e hānai ʻia ai ka lehulehu. 1 ʻOkakopa 2022 e heluhelu E Ola ke Kani Hone o nā Manu Kaleilehuaohaililani I loko o nā makahiki he ʻelua a ʻoi iki aku nō paha e hiki koke mai nei, ke mahuʻi iho nei ka poʻe ʻepekema o kēia au, e pau loa aku ana kekahi o nā manu maoli o Hawaiʻi nei. Wahi a ua noiʻina hou nei o ka Department of Land and Natural Resources, ke mahuʻi ʻia nei ka nalowale pau ʻana o nā ʻohana manu he ʻehā: ʻo ka ʻakikiki, ʻo ke kiwikiu, ʻo ka ʻākohekohe, a ʻo ke akekeʻe. 30 ʻApelila 2022 e heluhelu Ua Pau ʻo Waiola i ke Ahi Kailana Keen Eia nā ʻohana ma Lāhaiana, Maui, ke luʻuluʻu nei i ke aloha. Hoʻokahi mahina aku nei, ua hele a pau loa ka nani o Lāhaina i ke ahi. Ua ʻā nā hale a me nā halekuʻi a pau loa, a ua hele kekahi mau kānaka i ke ala hoʻi ʻole mai. Nui loa aʻela nā leo uwē o ka lehulehu me ke kulu makawalu ʻana o ka waimaka i ka pau ʻana o ke ola o kānaka a me nā mea waiwai i ke ahi. ʻO kekahi o nā hale i pau, ʻo ia nō ka hale pule kupaianaha loa ʻo Waiola i kū ma ke alanui ʻo Waineʻe. 5 ʻOkakopa 2023 e heluhelu He Kai ʻAʻai ko Kaʻaʻawa, He Kai ʻAʻai ko Oʻahu a Puni Nāinoa Alefaio Ke kupu nei kekahi pilikia e nui ana, ʻo ka ʻaʻai ʻana o ke kai i Koʻolauloa. Pilikia nā hale e noho ana ma ka ʻae kai i ka ʻaʻai ʻana o ke kai i ke kahua one ma lalo o nā hale. Ke hoʻāʻo nei kekahi o nā mea hale o laila e kūkulu i mau pā pale kai ma waena o ko lākou mau hale a me ke kai. 1 Nowemapa 2022 e heluhelu He Aloha no Miloliʻi Nāinoa Alefaio I kēia mau lā, he kumu hou e kaulana ai ua ʻāina nei ʻo Miloliʻi ma laila i hoʻokumu ʻia iho nei he CBSFA hou. ʻO ka CBSFA (Community-based Subsistence Fishing Area) o Miloliʻi, he kūlana ia no ke kaiāulu o laila, nāna e hoʻoholo i mau polokolamu e mālama ai i ko lākou ʻāina. ʻO ka pahuhopu o kēia ʻano mea he CBSFA ʻo ka mālama ʻana i nā iʻa a me nā mea waiwai o ka poʻe ʻōiwi o laila. 1 ʻOkakopa 2022 e heluhelu Mai Poina ka Inoa Kanikapila Chong “I ka ʻōlelo nō ke ola, I ka ʻōlelo nō ka make.” I ka wā kamaliʻi au i lohe ai i kēia ʻōlelo noʻeau a ʻupu aʻe hoʻi kēia nīnau “He aha ka waiwai o ka ʻōlelo?” Ua ʻōlelo mai koʻu makuahine iaʻu, “Mai poina nā inoa Hawaiʻi o nā wahi pana no ka mea, aia nā moʻolelo i loko o kēia mau inoa. Ma laila e ʻike ai i ke ʻano o kēia mau wahi pana i ka wā kahiko a hiki paha i kēia mau lā.” 28 Pepeluali 2022 e heluhelu kiʻi hou

< hoʻi hope E Malama i na Moo Kupa Kama Kaaikaula 1 ʻOkakopa 2020 Auhea oukou e na makamaka heluhelu o Ka Ulu Hoi, mai Hawaii nui o Keawe a hiki loa aku i Niihau o Kahelelani, aloha no. Oiai, ke noho kaawale nei kakou mamuli o ka mai ahulau e laha loa aku nei, oia hoi ka mai Corona, eia no he wahi moolelo e hoonanea ai i na minuke hana ole. I keia mau la, nui ino na mu e lele ana io ianei o ka okai oe, o ka elelu oe, o ka huhu oe, o ka nananana oe, a pela aku no. I po ke ao, o ka lakou hana maamau, oia no ka imi ana i ka malamalama o loko o ka hale. Ke loaa he puka e komo ai, o ke komo mai la no ia me he mea kipa la i kahea ole ia. A pau ka “waiwai” o ka hale ia lakou, haalele koke mai la me ka manao ole ana i ka mea nona ka hale. No laila, pehea e kipaku aku ai ia mau mea ino? Aole paha ka laau hoomake mu o ka mea helu ekahi e hoohana ai ma ka hale. Eia no kekahi mea e pono ai ka hale, oia no ka moo. E ka makamaka heluhelu, aole keia o na moo mai Madagascar mai (oia no na moo ano omaomao me na kiko alani ma ke kua), ke olelo nei keia no na moo i ano noho a kupa i keia aina. I ke kii i kauia maluna, hiki ke ike ua nui na ano o ua mau moo kupa la, okoa iki paha na hiohiona o kekahi me kekahi, aka, he ohana no lakou apau malalo o ka moiwahine o na moo, oia o Mooinanea. Mai kona kino mai i hanauia’i na ano moo like ole e laa me na moo alii, na moo akua, na moo kaula, na moo kahuna, a me na moo makaainana. A o ua mau moo makaainana nei ke ano moo e ike mau ia nei ma ko kakou home i keia wa. I ka wa o ko kakou mau kupuna, he mea nui no ka moo a nui no hoi kona mana. O ka hana maamau, oia no ke kiai ana i na aina momona i ka wai a me ka hoolako ana i ka ai e maona ai na opu o kanaka. A no ia kumu, malamaia hoi na moo a me ua mau aina wai la e kanaka. Mamuli o ka hoololi nui ia ana o ka aina a me ka uhiia ana hoi o na wai like ole, ua loli ko kakou pilina me keia mau moo. I keia mau la, aole i kau nui ka manao ma na moo, aka aole i pau ka lakou malama ana mai ia kakou, i na kanaka o Hawaii. Nolaila, e malama kakou i na moo, a e like me ka lakou ku kiai ana i na wai o Hawaii, kiai lakou i ka aina o kakou a paleia aku na mea ino like ole. Oia no kai ikeia ma Moanalua nei. I kela me keia po, hiki mai na mu a loheia ka mumuhu o ka lakou lele ana io ianei. Oia no ka wa i ikeia’i he moo e kakali malie ana ma ka aoao. I nana aku ka hana, he eha mau moo ma ka puka aniani. A lele mai la kahi mu, aole i liuliu, paa ia mea ino i ka waha o kekahi moo, a pau ka mumuhu, o ka muka wale no ke kani i loheia. No ia mau moo kiai e kipa mau i ka hale ma Moanalua nei, ua hakuia he mele i hoike aku ai i ka hana maikai o ua mau moo nei, na kiai e pale aku i na mu ma ka hale. I po ke ao Lele mai na mu Muhu, mumuhu Eia he kukui E a mai nei Muhu, mumuhu Imi ana i puka E komo ai Muhu, mumuhu Hiki mai ka moo I nanea ai Muhu, mumuhu Imo ka maka Paa ka pio Muhu, mumuhu Pau ka mu I ka aiia Mumuhu, muka! © Kama Kaaikaula 2020 na Kama Kaaikaula ko mua ko hope

< hoʻi hope Ka Waiwai o nā Moʻolelo Kaʻao Kēhaulani Greene 1 Nowemapa 2020 He aha ka waiwai o nā moʻolelo kaʻao? I ka lā 10 o Iulai, MH 1875, ua hoʻopuka ʻia e Ka Nupepa Kuokoa ka moʻolelo ʻo “He Aha ka Waiwai o na Kaʻao Kahiko?” Ma ua moʻolelo nūpepa nei, helu ʻia e A. Panui he mau mea waiwai āna i ʻike ai i nā moʻolelo kaʻao. Wahi a Panui, “O ke kaao, he kumuwaiwai no ia no ka poe ike i ke kaao. O na kaao kahiko, he mau nuhou ano nui ia i ka hanauna hou.” Ua ʻike ʻia kekahi mau kuleana o ke kaʻao ma kāna ʻōlelo, ʻo ia hoʻi ka leʻaleʻa a me ka nanea ʻana i ka heluhelu i ia mau kaʻao. Eia kekahi, ua ʻōlelo ʻia he mau nūhou nā kaʻao i ka hanauna hou. Koʻikoʻi ka manaʻo o ke aʻo ʻana mai o ka hanauna hou i nā ʻike Hawaiʻi a me nā hanana o ka wā kahiko ma nā kaʻao. Mahalo ʻia kāna wehewehe ʻana i nā waiwai i paʻa iā ia. E ka makamaka heluhelu, ma kēia moʻolelo, e helu ʻia ana nā mea waiwai aʻu i ʻike ai ma nā moʻolelo kaʻao. No ka mea, ʻoiai ua ʻaelike au me ko Panui manaʻo, aia paha he mau waiwai hou aku i wehewehe ʻole ʻia e ia nei ma kāna moʻolelo. Eia hoʻi kekahi mau waiwai hou aku aʻu i ʻike ai ma nā moʻolelo kaʻao aʻu i heluhelu ai. ʻO ka mea mua, ʻo ia nō ka hoʻopili ʻana i kēia au a kākou e noho nei a me ka wā kahiko. Eia he laʻana, ma ka moʻolelo ʻo Hiʻiakaikapoliopele i kākau ʻia e Joseph Poepoe, na ka makuahine o Pele, na Kahinaliʻi, i alakaʻi i ko Pele waʻa i kona holo ʻana ma ka moana. Hoʻouna akula ʻo Kahinaliʻi i ke ʻino a me ke kai “hoee nui a ka launa ole.” Ua kākau ʻia ma ka moʻolelo, ʻo kēia kai luku “ke kai a Kahinalii i alahula ai i Hawaiʻi nei.” ʻO ka manaʻo nui o kēia māhele, ʻo ia nō ka lilo ʻana o ia luku o ka wā kahiko i alahula iā Hawaiʻi i kēia wā. He mea nui kēia e hōʻike ana i ka pilina o nā hanana ma ka wā kahiko ma loko o nā kaʻao a me kēia wā a kākou e noho nei. A ma ka moʻolelo kaʻao ʻo Keaomelemele i kākau ʻia e Mose Manu, ua nahā ʻo Konahuanui a ua hoʻokaʻawale ʻia ʻo Waolani i ko Keaomelemele leo hula, a ua lilo ʻo Nuʻuanu i awāwa. Hōʻike ʻia ka moʻolelo e pili ana i ke awāwa ʻo Nuʻuanu ma ka moʻolelo ʻo Keaomelemele i mea e hoʻomaopopo ʻia ai e nā makamaka heluhelu kahi ʻo Nuʻuanu ma kēia wā a me kona moʻolelo mai kēlā wā mai. He waiwai nō kēia mau ʻike pili i ka ʻāina ma ua mau moʻolelo ʻelua nei i mea e maopopo ai iā kākou, i ka lāhui Hawaiʻi, nā moʻolelo e pili ana i nā wahi kaulana o ko kākou mau ʻāina. ʻO kekahi mea waiwai hou aku, ʻo ia hoʻi ke aʻo ʻana aku i kekahi haʻawina. He mea nui ke aʻo ʻana mai o nā meʻe o nā moʻolelo kaʻao i ka ʻike ma ko lākou huakaʻi ʻana. ʻO Paliuli kekahi o ia mau meʻe e huakaʻi ana no kona naʻauʻauā, eia naʻe, loaʻa iā ia ka ʻike i kona huakaʻi ʻana a ua ikaika aʻe ka naʻau. Ma ka moʻolelo kaʻao ʻo Keaomelemele, haʻalele ke kāne a Paliuli, ʻo Kahānaiakeakua, iā ia. Haʻalele ke kāne a noho akula me Poliʻahu, ʻo ka naʻauʻauā ihola nō ia o Paliuli i ke aloha o kāna kāne. Huakaʻi akula ʻo Paliuli e ʻimi ai i kāna kāne i nā ʻāina like ʻole, eia naʻe, i kona huakaʻi ʻana ua aʻo mai ʻo ia i ka hula, ʻo ia ka mea hoʻokahi e ʻano nā ai kona naʻau. ʻO nā moʻolelo kaʻao Hawaiʻi, he waihona ʻike nō ia no ka lāhui Hawaiʻi. A ma o ka heluhelu ʻia ʻana o nā kaʻao, pēlā kākou e aʻo mai ai i nā hanana a me ka ʻike o ko kākou poʻe kūpuna. A ua ʻike ʻia ke kuleana o ka moʻolelo kaʻao, ʻo ia nō ka hoʻomau ʻana i ka ʻike Hawaiʻi. I ka heluhelu ʻana i nā moʻolelo e pili ana i ka ʻāina a me nā kaʻao a nā kūpuna, ke mālama nei kākou i kēlā ʻike o nā kūpuna i kēia wā e holo nei. A no kēia, ua hiki ke aʻo ʻia i nā hanauna hou ia mau ʻike o ka wā kahiko. © Kēhaulani Greene 2020 ko mua ko hope