Ka Ulu Hoi

ʻO ka maʻi Alzheimer’s, ʻo ia ka maʻi lolo e hoʻopau mālie i ka hoʻomanaʻo a me ka mākau noʻonoʻo a, i ka hopena, ka hiki ke hoʻokō i nā hana maʻalahi. Mālama au i koʻu makuahine, kahi mea i lilo i kauā na ka Alzheimer’s, no ʻelua mau makahiki, akā, ʻaʻole maopopo loa iaʻu kēia maʻi, nā ʻōuli, nā hana e mālama ai i ka poʻe maʻi, a i ʻole ko ka maʻi hoʻololi ʻana i ke ʻano o ke kanaka. No laila, ʻo ke kumu o kēia ʻatikala ka hoʻolaha ʻana i ka ʻike e pili ana i ka maʻi ʻo Alzheimer’s i hiki i ka poʻe ke ʻike i nā ʻōuli i mea e kōkua ai i ka poʻe e hōʻike i kēlā mau ʻōuli.

He maʻi weliweli kēia e loaʻa pinepine ai ka poʻe no lākou paha nā makahiki he kanaono a ʻoi, akā i kekahi manawa kakaʻikahi, ma waena o nā makahiki kanakolu ā hiki i ke kanaono, kupu mai ia maʻi. Inā pēlā, kapa ʻia kēia maʻi ʻo ka Early-onset Alzheimer’s. Hoʻololi kēia maʻi i ka poʻe i loaʻa, akā pili pū kekahi i ka ʻohana e mālama a e aloha i ua kanaka maʻi nei.

ʻO nā pilikia hoʻomanaʻo kekahi o nā hōʻailona mua o ka maʻi Alzheimer, a me ka ʻaui ʻana o ka noʻonoʻo, no laila paʻakikī maila ka loaʻa ʻana o nā huaʻōlelo kūpono, ka hoʻomaopopo pono ʻana i ke kokoke a me ka mamao, a me ka ʻike ʻana i ka pono. He hōʻailona paha kēia no nā pae mua loa o ka maʻi Alzheimer. Ua pilikia wale ke kanaka i loaʻa i ka maʻi Alzheimer i ka hana ʻana i nā mea maʻamau o ke ola e like me ke kalaiwa ʻana i ke kaʻa, ke kuke ʻana i ka meaʻai, ka uku ʻana i nā bila, a me ke komo ʻana i kekahi kamaʻilio maʻalahi. E nīnau pinepine paha ʻo ia i nā nīnau like, ʻauana ʻo ia me ka maʻalahi, nalowale paha nā mea āna i waiho ai i nā wahi like ʻole, a e huikau lākou i nā hana maʻalahi. Ke holo ka maʻi, no kekahi, nui aʻe paha ka hopohopo a me ka huhū i loko ona.

Ua kūkā kamaʻilio au me koʻu makuahine no ka mea, loaʻa ʻo ia i ka maʻi Alzheimer’s. Ua nīnau akula au, “He aha kou ʻike no ke ola ʻana me ka maʻi Alzheimer’s?” Pane maila koʻu makuahine, “Ma mua o ka loaʻa ʻana i kēia maʻi, ua manaʻo au he "mau wā ʻelemakule" wale nō ia a i ʻole he mau haʻalulu i koʻu hoʻomanaʻo. Ma hope o kekahi mau hōʻike, ua hāʻawi ʻia ka lāʻau. Akā ma muli o ia lāʻau, ua emi koʻu hoʻomanaʻo ʻana. He lāʻau ʻokoʻa kaʻu i kēia manawa a ʻike au i ka maopopo a ʻaneʻane kūlike me ke ʻano mau.”

Ua kūkā kamaʻilio au me koʻu ʻanakē no ka mea, ke noho nei ʻo ia me koʻu makuahine. Ua nīnau au, “He aha kou ʻike no ka noho ʻana me kekahi mea aloha i loaʻa i ka maʻi Alzheimer’s?” Ua pane koʻu ʻanakē, “Ke ʻike nei au i kekahi ʻano ʻē aʻe o ke aʻo ʻana a me ka ulu pū ʻana. Aʻo mai au e hāʻawi aku iā ia i kahi e hana ai i nā mea āna e ʻoluʻolu ai i ka hana me ka pilikia ʻole.” He manaʻo maikaʻi kēia i koʻu ʻike, a e hoʻāʻo ana au e kīpaipai i koʻu makuahine e hana i nā mea ʻoluʻolu ʻole iā ia, a e ʻae e hoʻomaha ʻo ia o uē paha ʻo ia ma muli o ke koʻikoʻi. Ua hoʻomau koʻu ʻanakē, “A e hōʻike i ke ahonui i kāu mea i aloha ai. Ke noho nei me ia i hiki iā ʻoe ke kōkua iā ia inā poina iā ia kahi i waiho ai i kāna mau mea e like me ke kī a me ke kelepona. Ua aʻo mai au, ʻaʻole ʻo ia makemake e mālama ʻia i kekahi ʻano ʻokoʻa, akā e kamaʻilio pū me ia inā pēlā kona makemake.” He manaʻo paʻakikī kēia e hoʻomaopopo ai, a ʻike au i koʻu makuahine e naku nei i kekahi mau hana a makemake au e kōkua iā ia. Akā, he mea kēlā kōkua mau ʻana e pio ai ʻo ia i ka maʻi. ʻŌlelo hou mai koʻu ʻanakē, “Eia kekahi, ʻaʻole e hoʻohuikau i kāu mea i aloha ai i kāu koho huaʻōlelo. ʻO ka hoʻomaopopo ʻana, ke aloha, a me ka ʻoluʻolu nā mea nui ʻē aʻe e hoʻomanaʻo ai i ka noho ʻana me kāu mea i aloha ai i loaʻa i ka maʻi Alzheimer.”

Hoʻololi kēia maʻi weliweli i ka ʻohana o ke kanaka i loaʻa i ka maʻi manaʻo poina ke ʻike lākou i ka hoʻololi ʻana o kēlā maʻi i ko lākou mea aloha. Kaumaha ka loli ʻana o kāu mea aloha i kanaka kamaʻāina ʻole paha, a ʻokoʻa nā manaʻo a me nā hana like ʻole o ua kanaka nei ma mua. Inā ʻoe e ʻike i nā ʻōuli o kēia maʻi, e kōkua i kēlā kanaka i loaʻa iā ia ke kōkua e pono ai ma mua o ka ulu ʻana o ka maʻi. “‘Ike aku, ‘ike mai. Kōkua aku, kōkua mai. Pēlā ka nohona ‘ohana.”

© Noah Ellis 2021