Ka Ulu Hoi

ʻAuhea ʻoukou e nā keiki neʻepapa, nā mamo a Hāloa, nā kalo kanu o ka ʻāina, mai ka puka ʻana a ka lā i Haʻehaʻe a hiki i kona welo ʻana i ka mole ʻolu o Lehua, a me nā kānaka Hawaiʻi a puni ka honua, ʻanoʻai ka welina o ke aloha. I kēia manawa, aia kekahi mau kānaka e noho nei me ka manaʻo, ʻaʻole paha lākou he Hawaiʻi maoli. Pēlā paha kekahi mau kānaka ma muli o ko lākou nele ʻana i ka ʻike Hawaiʻi a me ka ʻōlelo Hawaiʻi, a i ʻole no ko lākou hoʻokaʻawale ʻia ʻana paha mai ka moʻomeheu Hawaiʻi aku. He mea hoʻomanaʻo kēia, ua lawa ʻoe.

ʻO ka wehewehena nōhie, ʻo ka moʻokūʻauhau ka mea e Hawaiʻi ai ke kanaka, no laila, inā he koko Hawaiʻi kou, he Hawaiʻi nō ʻoe. Akā, i koʻu manaʻo, aia ka pono ʻo ka hoʻokō ʻana o ka Hawaiʻi i ka loina o kona mau kūpuna. ʻO ia hoʻi ka mālama ʻana i ka poʻe a puni kākou, a me ka pili ʻana me ka ʻāina hānau o kākou, a me ka mālama ʻana i ka ʻāina no kākou a no kā kākou mau mamo. I kēia lā, alakaʻi ʻia ka nohona e nā lāhui nui o ke ao, e laʻa ʻo ʻAmelika, no laila hele a paʻakikī ka ʻike ʻana i ka mea pono. He paio kēia noʻu.

Ua hānai ʻia au i kekahi ʻohana me ka ʻike liʻiliʻi o ka ʻike Hawaiʻi. He ʻike Hawaiʻi paha ko lākou, ʻaʻole naʻe lākou i hāʻawi mai iaʻu. Ua hele au i kekahi kula Kalikiano kahi i nui ʻole ai ke aʻo ʻana i ka moʻomeheu Hawaiʻi. I ka hopena, ua aʻo au naʻu nō ke koho e ʻimi i kaʻu mea e aʻo mai ai. Naʻu e koho e aʻo i ka ʻōlelo Hawaiʻi, a e komo i nā papa e aʻo mai ana i ka moʻomeheu Hawaiʻi. Pēlā koʻu hiki ʻana i kēia pae i kēia lā—ua koho au e hahai i ke ala o ke aʻo ʻana mai i ka ʻōlelo Hawaiʻi a me ka ʻike Hawaiʻi. Ua piʻi nō au ma kēia pae, akā ʻaʻole i pau ka ʻike iaʻu, a ke hoʻomau aʻe nei nō i ke aʻo.

E kuʻu hoa heluhelu, e aʻo mai paha ʻoe mai kaʻu moʻolelo. Inā manaʻo ʻoe, “ʻAʻole au he Hawaiʻi maoli,” e ahonui, a e ʻimi i kahi manawa kūpono e ʻapo ai i kou moʻomeheu Hawaiʻi. Inā pili kou moʻokūʻauhau i ka ʻāina nei, he Hawaiʻi ʻoe. Akā, e hoʻomau i ke aʻo ʻana mai i ka loina a nā kūpuna, ka ʻōlelo Hawaiʻi, ka ʻike Hawaiʻi, a me nā mea āpau āu e aʻo mai ai.

He poʻi na kai uli, kai koʻo, ʻaʻohe hina pūkoʻa. ʻO ʻoe ka pūkoʻa, e kū ma loko o kou kai uli a me ke kai koʻo. Mai hopohopo, ua lawa ʻoe a e ʻapo wale i ka mea āu i manaʻo ai he pono.

© Noah Ellis 2022