top of page

No ke Alu Like ʻAna

Kamalei Krug
10 Pepeluali 2021

He moʻolelo nūpepa kēia e hoʻomaopopo ana iā kākou i ka waiwai o ia mea ʻo ke alu like ʻana. Ua kākau ʻia kekahi moʻolelo ma ka puke ʻo Braiding Sweetgrass e kekahi wahine ʻIlikini Potawatomi, e Robin Kimmerer. Piha kēia puke i nā ʻano moʻolelo like ʻole o ka poʻe Potawatomi i pili i ka ʻāina, a me ka mahalo ʻana i nā mea ola a puni kākou. ʻO kekahi mea hoihoi o kēia puke, he mau haʻawina koʻikoʻi ko kēia mau moʻolelo e aʻo a e hoʻopilipili aku ai kākou kānaka. ʻOkoʻa ka Hawaiʻi, a ʻokoʻa ka poʻe Potawatomi, eia naʻe he mau wai like nō ko nā lāhui ʻelua. ʻO kekahi wai like ka mālama ʻana i ka ʻāina. Ua mālama nā ʻIlikini o ʻAmelika i ka ʻāina e like me ka Hawaiʻi. Ma muli o ke kūlana akua o ka ʻāina i hoʻopili ai lākou i ke ʻano o ka ulu ʻana o nā lāʻau a me nā holoholona. Ma kēia ʻatikala nūpepa nei, e haʻi hou aku ana wau i ka moʻolelo Potawatomi no nā kumulāʻau Pikana (Pecan).


He mau kumulāʻau koʻikoʻi loa nā Pikana i ka poʻe ʻIlikini ʻoiai hiki ke mālama ʻia ʻo ia a hiki i ka wā hoʻoilo, ka wā wī hoʻi. ʻOkoʻa naʻe nā hua Pikana a ʻokoʻa nā ʻŌhelo Papa a me ia ʻano hua. Hiki ke ʻai ʻia nā ʻŌhelo Papa i ia manawa ʻānō, ma hope pono o ka ʻohiʻohi ʻana aku. ʻO nā hua Pikana naʻe, he hua ia e ʻai ai ma hope loa o kona ʻohiʻohi ʻia ʻana. Paila ʻia nā Pikana, a hana ʻia he Pikana paka e ʻai ai ma ka wā hoʻoilo. ʻO ka mea ʻāpiki o kēia mau kumulāʻau, ʻaʻole lākou hua mai i kēlā a me kēia makahiki, a ʻaʻohe wā kū mau e hua mai ai lākou. Eia naʻe, ke hua mai lākou, ua ʻeu nā hua Pikana. Hua mai nā kumulāʻau a pau o ka ulu Pikana i ka wā like.


I ka wā e hua ai lākou a pau, ʻai ʻia e nā Kiulela a māʻona maila, a hoʻomaka ka ulu ʻana o ka heluna o nā Kiulela. I ka nui ʻana mai o nā Kiulela, māʻona mai nā ʻIo i ka ʻai Kiulela. Pēlā pū me nā ʻAlopeka. Ma ka nui ʻana o ka heluna ʻIo, māʻona mai nā ʻAlopeka i ka ʻai ʻIo. Ke hua pū mai nā kumulāʻau Pikana, lawa nā hua e hauʻoli ai nā holoholona a pau a puni nā ulu Pikana. Ma muli o ka nui loa o nā hua i hāʻule ma ka wā like, lawa pū ka heluna hua i koe e ulu ai lākou i mau kumulāʻau Pikana hou aku.


E like me nā mea ola ʻē aʻe o ka honua nei, he mau kumulāʻau Pikana e hoʻopili ʻole ana i ka hapa nui o nā kumu Pikana. ʻAʻole lākou hua pū i ka wā like e hua ai nā kumulāʻau Pikana ʻē aʻe. Hua koke mai kekahi, a hua lohi mai kekahi. Ma muli o ko kēia mau kumulāʻau Pikana hua ʻole ʻana ma ka wā e hua pū ai ka hapa nui o nā kumulāʻau ʻē aʻe, ʻai pau ʻia nā hua. ʻAi ʻia nā hua a pau e nā Kiulela, a ʻaʻohe hua koe e ulu ai nā kumulāʻau Pikana hou aku ma ia wahi.


ʻO ke alulike ʻana ka mea e ola ai nā ulu Pikana. Ke hua pū nā kumulāʻau, ola nā holoholona a pau a puni lākou, a lawa nā hua i koe e ulu ai nā kumulāʻau hou aku. I ka hua kaʻawale ʻana o nā kumulāʻau, māʻona mai kekahi mau Kiulela, a ʻaʻohe hua koe e ulu ai nā kumulāʻau hou aku.


ʻO ka waiwai o ke alu like ʻana ka haʻawina koʻikoʻi loa o kēia moʻolelo. I ka hua pū ʻana o nā kumulāʻau a pau i ka wā like ka mea e māʻona ai nā holoholona a pau a puni lākou. Like ka pōmaikaʻi no kākou poʻe Kānaka. E hua pū kākou i ka wā like. ʻO nā hana a pau a kākou e hana ai i mea e ola ai ka ʻike a me ke kuanaʻike o ko kākou lāhui ka hua. Inā hana kākou a pau pū no ke kumu like, e loli ana ka nohona a maikaʻi aʻe. Keu hoʻi i kēia au a kākou e noho ai ma lalo o ka lima ikaika o ʻAmelika, paʻakikī ke ola ʻana o nā loina kahiko inā ʻaʻole kākou a pau e alu pū. ʻO ka nui kānaka ka mea e ola ai ka ʻōlelo a me ka ʻike. ʻAʻole kākou e kū hoʻokahi a hana wale nō e like me ko kākou makemake me ka nānā ʻole ʻana aku i ka mea e pono ai ka lāhui. E kakali i ka hapa nui o ka lāhui, a i ka mākaukau ʻana o kākou a pau, a laila kākou e hua pū ai. Pēia pū ka poʻe e ulolohi ana i hope. E wiki mai ʻapa nei. E hōʻeleu aku, a e hui pū me ka lāhui. I ka wā i alulike ai nā kumulāʻau, ua nui ka loli o nā holoholona a puni lākou. Pēlā pū hoʻi kākou. I ko kākou ʻōlelo Hawaiʻi pū ʻana, a me ko kākou aloha pū ʻana i ka ʻāina, e loli ana ka nohona.


© Kamalei Krug 2021

bottom of page