Ka Ulu Hoi

I ka mahina ʻo Iune o kēia makahiki, ua hoʻolaha ʻia ka malama ʻo Kepakemapa ʻo ia ka Mahina Moʻolelo Hawaiʻi. ʻOiai e kūʻē ana paha kekahi i ke kaupalena ʻana ʻo ka mahina hoʻokahi, he manawa kūpono ia no ke aʻo ʻana a me nā hanana. Ma kēia malama nō ka lā hānau o ka Mōʻīwahine Liliʻuokalani a me ka Mahina Moʻolelo Hawaiʻi, no laila he mea nui ka noʻonoʻo ʻana i nā ʻōlelo a ka Mōʻīwahine Liliʻuokalani i kākau ai ma kāna puke ʻo Hawaiʻi’s Story by Hawaiʻi’s Queen. Ua paʻi ʻia i ka makahiki 1898, a e hōʻike ana ka moʻolelo i ke ola ʻana o ka Mōʻīwahine Liliʻuokalani a hiki i ka hoʻokahuli ʻia ʻana o ke Aupuni Hawaiʻi. Me he mea lā no ka wā kahiko ka hoʻokahuli ʻana, akā, ke mau nei nō a hiki i kēia la. No ia mea, he mea nui ka mālama ʻana i wā e noʻonoʻo ai i nā kumuwaiwai i loaʻa iā kākou no ka hoʻomaopopo ʻana i ka wā i hala a me kēia manawa.

ʻO wai ka mea maikaʻi e haʻi i ka moʻolelo ma mua o ka mea nona ia moʻolelo? Ua kākau ka Mōʻīwahine Liliʻuokalani i kona moʻolelo ponoʻī, mai kona hānau ʻana a hiki i ka manawa o kāna kākau ʻana. Noʻonoʻo ʻo ia i ka moʻolelo o Hawaiʻi, kona ola, a me ke komo ʻana o ʻAmelika Hui Pū ʻIa. Ma o kāna moʻolelo, hōʻike ʻo ia i nā hana a ka poʻe Hawaiʻi a me ke Aupuni Hawaiʻi. ʻOiai hāʻawi ka moʻolelo i ka ʻike, hāpai ʻia hoʻi nā nīnau no ka mea heluhelu. No wai i kākau ʻia ai? Ua kākau ʻia i mea e hoʻomanaʻo ai ka poʻe Hawaiʻi i ko kākou moʻolelo? Na ka poʻe Hawaiʻi anei e hoʻomaopopo i ka mea e hana ʻia nei? ʻO ia paha. Eia nō naʻe, hoihoi ka moʻolelo i nā haole. ʻAʻole paha i kākau ʻo Liliuʻokalani i nei puke no ka haʻi moʻolelo wale ʻana nō, akā no ka hoʻopiʻi ʻana i ke aloha o kekahi mau haole a me ka nīnau ʻana i ko lākou pono. Hoʻomanaʻo ʻo ia i ka mea heluhelu i ka pilina a me ke kaulana o ke Aupuni Hawaiʻi. He mea kākau kaulana ʻo ia i kona wā, ʻo ka Mōʻīwahine Liliʻuokalani kai kūʻē akamai i ka moʻolelo i haku ʻia e ʻAmelika Hui Pū ʻIa.

No laila, inā hoihoi kekahi i ka moʻolelo o Hawaiʻi, e aho e heluhelu iā Hawaiʻi's Story by Hawaiʻi's Queen. Penei kekahi ʻōlelo noʻeau, “I ka wā ma mua, ka wā ma hope.” Na ka haole i kākau i ka nui o ka moʻolelo o ke Aupuni Hawaiʻi. ʻO ka hoʻoilina a ka Mōʻīwahine Liliʻuokalani, ʻo kēia puke nō, he moʻolelo pilikino mai loko mai o ke aupuni. ʻAʻole hiki ke kāpae wale ʻia ma ke ʻano he moʻolelo o ka wā i hala, akā he ʻāpana ia no ko kākou moʻolelo holoʻokoʻa, a no kēia wā kekahi. Ma ka mokuna ʻumi kumamāwalu, ua kākau ka Mōʻīwahine Liliʻuokalani e pili ana i nā hana aloha i hoʻokumu ʻia e ka ʻohana aliʻi, e laʻa ka hoʻokumu ʻana o Bernice Pauahi Bishop i ke Kula ʻo Kamehameha. Ke hoʻoweliweli ʻia ka moʻolelo a me ka hana a ka poʻe Hawaiʻi, ʻoi aku ka nui o ka hoʻomaopopo ʻana i ko kākou moʻolelo mai ke kumu.

Hiki ke heluhelu ʻia nā mokuna mua he ʻumikūmākolu ma ka ʻōlelo Hawaiʻi ma Ke Aloha Aina e hoʻomaka ana i ka lā ʻelua o ʻAperila i ka makahiki 1898, a mau aku no kanakolu pukana i kapa ʻia "Ka Buke Moolelo Hawaii I Hakuia E Ka Moiwahine Liliuokalani ma Wasinetona." Hiki ke kiʻi ʻia kēia mau ʻatikala ma o ka Papakilo Database. ʻOiai ʻaʻole pau ka unuhi ʻana a nā limahana o Ke Aloha Aina, he ʻike hoihoi kā lākou unuhi hapa ʻana i ka puke a ka Mōʻīwahine Liliuʻokalani. ʻIke ʻia ke koʻikoʻi o kēia puke ma muli o ka hana i hana ʻia e hōʻoia i ka nui lehulehu. E heluhelu aku nō.

© Kenzie Kahale-Alexander 2025