top of page

He Wahi Moolelo no Mikololou

Kama Kaaikaula
1 Nowemapa 2020

I keia mau la, ke ikeia kekahi mano e holo ana ma kahakai, o ka hoolaha aku la no ia i na kanaka a pau me he la he mea ino ka mano. Aka aole pela ke ano o ka manao i ka wa mamua ma ka aina i kapaia o ke awalau o Puuloa. I ka wa kahiko, ua kauia he kapu ma luna o Puuloa, ua papaia, aole e nahu ka mano i ke kanaka. Ma ia wahi i noho alii ai kekahi mano, o ia ka mea nona ka olelo kaulana, “Alahula Puuloa, he alahele na Kaahupahau.” Nona hoi ke kuleana e hooholo ai i ua kanawai la, o Kaahupahau no kona inoa. Hoomaluia na kanaka e na mano a malamaia mai la no hoi na mano e na kanaka. Pela lakou e noho ana i ka wa kahiko. He wahi kipa nui ia o Puuloa e na mano malihini mai na moku puni like ole o nei pae aina, o ka ike maka ana aku ia Kaahupahau ka pahuhopu o ia kipa ana mai. I hoea mai ka mano malihini, o ka malama pono ia iho la no ia o ke kapu o ia aina e na mea kipa, o hoopaiia auanei ka malihini e na kamaaina. No laila e ka makamaka heluhelu, eia no kekahi moolelo e nanea ai ka maka i ka heluhelu. I ka manao o keia wahi mea kakau nei, he pono paha ka hai hou ana aku i nei moolelo i keia wa o kakou.


Mai Maui mai a i Oahu nei i hiki mai ai kekahi mano malihini me ka manao e kipa aku ai ia Kaahupaahu. O Mikololou ka inoa o ua mano malihini la, a ono mau oia i ka papai ula o ka aina, oia hoi ke kanaka. Oiai ma Maui, aohe paha kapu nana e hoole i ka aiia ana o na kanaka, ua papaia keia ano hana ma ke awalau o Puuloa, no laila ua kaohiia iho ia ono o ka malihini. I kona hoea ana mai i ke awalau, halawai aku la oia me na alii o ia aina, o Komoawa ke kiai o ka nuku, o Kahiuka ka pukaua nui o ke awalau o Puuloa, o Honuiki ka pukaua kiai kino o ke aliiwahine, a o Kaahupahau no ke aliiwahine ma luna o lakou a pau. O ka lakou hana maamau, oia no ka holo ana iuka no ka auau wai. Aia a pau ka huakai auau wai, paina pu lakou a o ka awa a me ka niu haohao ka lakou mea ai.


A pela no keia kipa ana mai o ua malihini la a po ke ao. I ka wa e hiamoe ana na mano kamaaina o nei wahi, ua holo malu aku ka malihini iuka e imi ai i papai nana e ai . O kona holo aku la no ia iuka a paa kana pio, pau i ka nahuia. A lawa kona makemake, hoi mai la no oia i kahi e moe ana na mano kamaaina. Aka, i kona wa e hoi ana, ikeia ua mano ino la e Kaahupahau, maopopo mai la i ia aliiwahine o Puuloa, aole i malamaia ke kapu o keia aina e ua wahi mano ino la. No laila, holo aku la o Kaahupahau iuka me ke kahea ana aku i na kanaka o ka aina, “E lakou nei, e ala.” Puoho ae la no na kanaka i ka loheia ana o ka leo o ke aliiwahine, o ka lakou akoakoa mai la no ia i mua ona e hoolohe ai i ka hoomau ana mai i kana olelo ana, “akahi no a ikeia ke ano ino o kela wahi mano malihini, no laila penei ka oukou hana, ia makou e huakai ana iuka o Waikele, o ka oukou hookuu iho la no ia i na upena he nui i mea e paa ai ke kahawai a hiki ole i ua mano ino la ke puka aku. I loa no iaia a paa, o ia no ka wa e kauo aku ai ia malihini i kahaone, o ka ho-a ae la no ia i ke ahi, a komo aku la i kona kino i ke ahi. Pela e make ai ua mano ino la.” I ka pau ana o ia olelo a ke aliiwahine, hoi mai la oia i kona wahi noho.


A hele no hoi a wehewehe kaiao, makaukau ka hui mano e huakai auau iuka i ka wai punahele a ke aliiwahine, oia no o Waipahu. Aia no a hoea ka hui mano iuka, akoakoa mai la na kanaka o ka aina no ka hooko ana iho i ke kauoha a ke aliiwahine, o ka hookuu iho la no ia i na upena he nui a paa ke kahawai. Ma ka wai oluolu o Waipahu, ua hoolakoia ka awa he nui no Mikololou, o ka inu iho la no ia, a ooki mai la ka ona a ka awa iaia nei. Ma ia manawa, hoopuniia ka mano malihini e na kamaaina a oia no ka manawa i pane aku ai ke aliiwahine ia Mikololou, “Ai a mano aohe nana i kumu pali!” Me ia olelo a ke aliiwahine, poipu mai la na mano kamaaina i ua Mikololou la, o ko ia ala auhee aku la no ia i kai me ka wikiwiki a kui aku i na upena i hookuuia. Ua puka aku ia malihini i kela me keia upena a hiki i ka mea hope loa a paa iho la, aole i u, lele mai la na kanaka a kauo mai la no i ke kino o ua Mikololou la i kahaone. Ua hoaia oia i ke ahi a pau keia mano ino i ka puhi ahi ia.


A hala he mau la hele mai la kekahi mau keiki me ka ilio i kahakai. I na keiki e auau ana, e eli iho ana ka ilio i ke one a loaa kekahi mea, lilo ia i mea paani na keia ilio nei ma ke one. I ka pau ana o ka auau ana o na keiki, kahea aku la kekahi i ka ilio, e hoi kakou! Hookuu wale ia iho la ia mea paani a ka ilio i ke kai a o kona hoi pu aku la no ia me na keiki. E ka makamaka heluhelu, o keia mea paani a ka ilio, oia no ke alelo o Mikololou i pau ole ia i ke ahi. I loa no a pulu ia alelo i ke kai, ola hou o Mikololou. Alaila, o kona hoi aku la no ia i kona aina ponoi i Maui e noho ai. Aole no i pau ka moolelo o Mikololou maanei, aka ua lawa paha keia no ka manawa.


I keia wa weliweli i ka mai Corona, he mea nui na kanawai i kauia no ka hoemi ana i ua mai ahulau la i mea e palekana ai ka poe kupa o keia mau kaha. A oiai mau no ka noho kaawale ana o kakou poe kamaaina, ua weheia ka ipuka o Hawaii no ke kipa ana mai o na mea kipa mai na aina e, me ka manao e malamaia ana na kanawai e lakou. Aka aole paha pela ka lakou hana i na manawa a pau. No laila he aha la ka hoopai kupono no ua mau mea ino la e malama ole i na kanawai? Aole paha ka pepehi ana aku a make e like me ka hopena o Mikololou, aka e aho paha ke kipaku ana aku ia lakou mai keia aina nei, a o ka hoi aku la no ia i ko lakou aina ponoi. A e like me ke ola mau ana o ka moolelo o Mikololou ma o ka moolelo ana aku, i ka hoi ana aku o ia malihini i hoopaiia, e hoomaopopo aku i na mea kipa e ae, i makemake lakou e kipa mai i nei pae aina, pono no ka malamaia ana o na kanawai mai Corona o keia wa o pau koke auanei ka huakai makaikai. A pela no e palekana ai kakou poe kamaaina mai ka laha hou ana aku o ia mai.


© Kama Kaaikaula 2020



na Kama Kaaikaula

bottom of page