Ka Ulu Hoi

ʻAuhea ʻoukou e nā mamo aloha ʻāina, nā pouhana koʻokoʻo o ka lāhui. He moʻolelo pōkole nō kēia no ke kilo ʻana i ka ʻāina i kēia wā e laha ai ka maʻi ahulau, ka wā hoʻi e kākaʻikahi ai ka poʻe mākaʻikaʻi. Eia ka nīnau: he aha nā hanana kikoʻī a ke kaiāulu e ʻike nei ma kēia wā ʻeʻehia? I ka mahina ʻo Malaki i kēia makahiki o 2020, ua pae maila ka maʻi ahulau ʻo COVID-19 i Hawaiʻi nei. Ma muli hoʻi o kēia maʻi, ua hoʻokū ʻia ke kipa ʻana mai o nā malihini, pani ʻia nā ʻoihana like ʻole, a pāpā ʻia ka lehulehu, ʻaʻole e hele i nā pāka a me kahakai. A no ia mau kumu ke ʻike ʻia nei ma Hawaiʻi ka ulu hou ʻana o ka ʻāina a me ke kai, ma o ka nui iʻa, ka limu, a me ka polapola ʻana o nā wahi i pā nui i nā malihini.

Ma Waimānalo, ua kilo ka hui limu i ka ulu a nui ʻana o ka Līpoa. A wahi a ua mau kupa nei, ʻaʻole loa i ʻike ʻia kēia ʻano ulu ʻana aʻe o ka limu no iwakālua mau makahiki a ʻoi paha. Ma kahi huna e luʻu pinepine ai ʻo ʻAnakala Wally Ito, ua ʻike ʻo ia i nā puhi he nui e kiaʻi ana i nā pū koʻa. He loea limu ʻo ʻAnakala Wally no Kalihi, Oʻahu, a ʻī maila ʻo ia no kēia ʻikena, he hōʻailona ia no ke kaiaola uluwehi.

Akā, he aha ke kumu o kēia uluwehi hou ʻana o ke kai, me ka ikaika a me ka ʻāwīwī? Pili paha i ka wā hoʻomaha me ka ʻole o ka lehulehu malihini e mākaʻikaʻi ana i Hawaiʻi nei. ʻO ka mea maʻamau ke kipa mai ka malihini, ʻaʻole nui ko lākou hōʻihi i ka ʻāina a me ka moʻomeheu Hawaiʻi. Ke hele lākou i kahakai, hamohamo nui ʻia ka ʻaila pale lā, a he ʻaila ia i hoʻokuakea ʻia ai ke koʻa. I ka makahiki 2015, ua ʻohi ʻia ka ʻikepili e ka Department of Land and Resources (DLNR), a wahi āna ma kahi o ka iwakālua a i ke kanahā pakeneka o nā koʻa ma Hawaiʻi nei, ua kuakea.

No laila, ma Iune i hālāwai pū ai kekahi mau lālā kaiāulu mai ʻō a ʻō o ka pae ʻāina a me ka hui ʻo Kuaʻāina Ulu ʻAuamo (KUA), e kamaʻilio no nā hanana a mākou e kilo nei ma ko mākou mau ʻāina ponoʻī. He hui ʻauhau ʻole ʻo KUA i hoʻokumu ʻia i ka makahiki 2003. Kākoʻo lākou i nā hui aloha ʻāina o ka pae ʻāina nei ma o ka hoʻolālā a alakaʻi ʻana i kekahi mau hālāwai like ʻole me he kuamoʻo lā. He mau hālāwai ia no ke kākoʻo ʻana i nā ʻahahui, a loaʻa nā mea e pono ai, ʻo ka hoʻoulu kālā ʻoe, ka ʻohi ʻikepili ʻoe, ka hoʻohanohano kaiāulu ʻoe, a ia mea aku nō.

Ua hoʻomaka mua wau i ke kōkua ʻana i kēia hui iaʻu ma ke kula kiʻekiʻe no ka ʻimi ʻana i mau ala e kō ai ke aloha ʻāina. A i kēlā kauwela i hala iho nei, ua hoʻoholo ʻia e kēia hui ka hoʻokumu ʻana i kekahi ana manaʻo ma ka punaewele i mea e palapala ai i kēia mau kilo aʻo, a i mea hoʻi e ana ai i ka polapola maikaʻi o ka ʻāina. Ua hoʻomaka kēia ana manaʻo i ka lā mua o Iulai a e kū ana ma Nowemapa. I ka hopena, e ʻohi ana ʻo KUA i ka ʻikepili mai nā kaiāulu. Eia au ka mea kākau ke paipai nei iā ʻoukou e kilo aku i ko ʻoukou mau ʻāina a e palapala mai i nā mea āu e ʻike ai i loko o ke ana manaʻo ma kēia loulou: Ke Ana Manaʻo Kilo.

ʻO kēia ʻike, e lawe ʻia aku ana i ka ʻaha ʻōlelo o ke aupuni mokuʻāina a e paio no ka hoʻokumu ʻana i palapala a ka malihini e hoʻopihapiha ai ke kipa mai. He hoʻohiki kēia e hōʻihi, a e mālama i ko kākou ʻāina i ko lākou wā e noho ana ma ʻaneʻi. Ua hoʻokumu ʻē ʻia kēia ʻano palapala hoʻohiki ma Palau, a ua ʻike ʻia ka hopena: he kaiaola maikaʻi no ke koʻa. Ua ahuwale ke ola maikaʻi a me ka momona o ka ʻāina ke pā nui ʻole ʻia e kānaka. Kākoʻo piha ʻia kēia manaʻo e ka ʻikepili i ʻike ʻē ʻia ma kēia wā maʻi ahulau. He hoʻāʻo kēia palapala hoʻohiki e koiʻi i ke kaukaʻi ʻana ma luna o nā malihini no ka hoʻokele waiwai. Ua lawa ka hoʻohaumia ʻana iā Papahānaumoku no ka hoʻonui ʻana i ka puʻu kālā o ke aupuni. Ua oki. E mālama kākou i ke ea o ka ʻāina, ko kākou aliʻi hoʻi. He kauā wale nō kākou.

© Kalehuakea Kelling 2020

na Kalehuakea Kelling