Ka Ulu Hoi

Ke kupu nei kekahi pilikia e nui ana, ʻo ka ʻaʻai ʻana o ke kai i Koʻolauloa. Pilikia nā hale e noho ana ma ka ʻae kai i ka ʻaʻai ʻana o ke kai i ke kahua one ma lalo o nā hale. Ke hoʻāʻo nei kekahi o nā mea hale o laila e kūkulu i mau pā pale kai ma waena o ko lākou mau hale a me ke kai. Ke hoʻonoho nei lākou i mau ʻeke i piha ʻia i ke one ma ke ʻano he pā pale kai, a ʻano kāpulu ke ʻano o ia mau pā. He ʻano pupuka ka ʻoiaʻiʻo, a ʻike ʻia hoʻi ka ʻōlelo kaulana a nā kūpuna, "He kai ʻaʻai ko Kaʻaʻawa." He ʻaneʻane e pilikia ko Oʻahu poʻe i ka ʻaʻaianalu o ke kapakai a puni ka moku. No ko lākou kūkulu ʻana ma ke one, ʻaʻole palekana nā hale i kūkulu ʻia i kai a no laila e pilikia ana lākou ke hina iho nā hale i loko o ke kai.

ʻO ka ʻaʻaianalu hoʻi ka lawe ʻana a ka nalu i ke one mai nā kapakai a waiho i ke one ma waho loa, i kai hohonu. Ma muli o ka ʻaʻai o ke kai, ke emi nei ka nui o ka ʻāina ma nā kapakai o ka paeʻāina. Ma ko Oʻahu mau moku ʻo Waialua a me Koʻolauloa a i Maui Komohana hoʻi i ʻike ʻia ai ka nui o kēia ʻano pilikia. Ke piʻi nei ke kai a ke lawe nei nō ʻo ia i ka ʻāina. E hoʻomau ana ke kai e ʻai i ka ʻāina a inā nō pēlā, e hina pau ana nā hale i loko o ke kai. He aha lā kā kākou hana e hoʻopakele ai i nā hale i kai?

ʻAʻohe paha haʻina maiau a kākou e hoʻoholo ai. ʻAʻole loa hiki iā kākou poʻe kanaka ke hoʻōki i nā hana o ke kai. A no ke akamai o nā kūpuna, i ʻōlelo mai no ke kai ʻaʻai, maopopo leʻa iā kākou ke akamai ʻole o ke kūkulu ʻana i kai. Ke loli nei ke au a ke piʻi nei ke kai. Wahi a nā loea kilokilo, e ʻauheʻe mau ana nā kapakai o Hawaiʻi i uka aʻe ma muli o ka ʻaʻaianalu. E neʻe ana ka ʻaekai he iwakālua kapuaʻi i uka i ka makahiki 2050, a he 40 kapuaʻi i ka makahiki 2100. Ke hiki mai ka makahiki 2100 e ʻauheʻe ana ka hapanui o nā kapakai o Hawaiʻi nei, ma kahi o ka 96%, i kuhi mai ai nā loea.

Aia kekahi poʻe e hoʻāʻo ana e mālama i ko lākou mau hale ma o ka hoʻonoho ʻana i nā ʻeke one a i ʻole ka hoʻopaʻa ʻana i kimeki ma waena o ka hale a me ke kai. He pilikia kēia no nā ʻahahui o ka mokuʻāina. ʻO ka maʻamau, hoʻopiha ʻia he pepa noi e noi i ka mokuʻāina i ka hoʻonoho ʻana i ka pā pale kai. ʻAʻole naʻe e hoʻopiha ana ka poʻe i pilikia i nā pepa i pono ai. Hele wale lākou e hana me ka ʻae ʻole. ʻO ka pilikia o ke kūkulu wale ʻana aku i nā pā, ʻo ka hana koke me ka hana kāpulu o nā mea hale. Ke ʻae ka mokuʻāina i ke kūkulu ʻana i nā pā, hana lākou me kekahi ʻano maiau me ka manaʻo e mālama i ka ʻāina pilikia. No laila, me ka ʻole o ka ʻae ʻana, a me ke kāpulu o nā pā, e pilikia hou ana nō ka ʻāina o ia mau hale. E pilikia nui ana kākou inā hoʻomau lākou e hana me ke kīkoʻolā.

ʻO kekahi o nā pilikia o ka hana kāpulu a ka haole, ʻo ka hopena o ka hoʻonoho ʻana i pā pale kai. Ke loaʻa kekahi pā pale kai ma waena o kekahi hale a me ke kai, hele kaʻapuni nā nalu i nā ʻaoʻao ʻelua o ka pā. ʻAʻai mau ke kai i ka ʻāina ma nā ʻaoʻao o nā pā pale kai. ʻAʻole loa he hāʻina maoli ka pā pale kai. ʻO ka ʻoiaʻiʻo, e hōʻeha mau ana nā pā i ka ʻāina. Hiolo ke kimeki o nā pā i loko o ke kai a hoʻohaumia ʻia ka ʻāina koʻa o nā iʻa. E pakele ana nā hale no kekahi manawa pōkole wale nō. ʻO ia wale nō ka pōmaikaʻi o kēia ʻano hana. ʻOi aku ka nui o ka pilikia ma mua o ka pōmaikaʻi o nā pā. Like ka pā pale kai me kekahi wahīʻeha i kau ʻia ma luna o ka lima i moku. ʻAʻole nō he kōkua! Akā nui nā pilikia hou e kupu mai ana ma muli o ke kūkulu pā. E ulu ana ka ʻaʻai o ke one i ka ʻaoʻao o nā pā, a he mea māʻinoʻino kēia mau pā no ke kaiapuni ola o kai. E hiolo ana nā ʻeke a me ke kimeki i loko o ke kai a pōʻino wale akula ke kai kohola.

Ke ʻimi nei nā haole i hāʻina no ka pilikia o ka ʻaʻai, akā ʻo ka pilikia maoli ke kūkulu ʻana i nā hale i kahi kokoke loa i kai. Maopopo i nā Hawaiʻi ka hūpō o ke kūkulu ʻana i kai, ʻo ia ke kumu a kākou i kūkulu ai i nā kauhale i uka. Ua hele mai ka malihini a ʻike i ka nui o ka ʻāina i kai. Hele a hōʻeuʻeu ka haole i ka manaʻo e kūkulu hale i kai me he mea lā e hoʻokumu ana i kauhale palekaiko. ʻAʻohe wahi pono iki o ka moemoeā a ka poʻe haole e hoʻolilo iā Hawaiʻi i pāka palekaiko a ʻaʻole loa he pono ke kūkulu ʻana i kai. E aho kākou e hoʻolaha i ka lehulehu, ʻaʻole hiki ke kūkulu ʻia nā hale i kai. Pono kākou e noho i uka e pakele kākou i nā hana ʻehuehu a ke kai. ʻO ia wale nō ka hāʻina o kēia pilikia, ʻaʻole hiki ke hoʻopakele i nā hale i kai, no laila e naue kākou i uka.

© Nāinoa Alefaio 2022