Ka Ulu Hoi

E Kuʻu ʻOhana o Hale Aupuni,

ʻAuhea ʻoukou e nā puʻuwai aloha ʻāina e noho ana a kupa i ka ʻāina uluwehi ʻo Waimānalo i hoʻopuni ʻia e ka malu o nā pali Koʻolau a me ke kai hāwanawana nei i ke one. Eia ka welina a ke aloha e pāhola ʻia aku nei i mua o ʻoukou e nā makamaka o nā home uʻi o ka ʻāina Aupuni mua loa o Waimānalo e kū kilakila mau nei. He wahi manaʻo hoʻi koʻu no ka pāka e waiho nei i ka piko ponoʻī o ke kūlanakauhale ʻo Hale Aupuni, kahi hoʻi nona kēia kākau ʻana.

Ua loaʻa i ko Hale Aupuni nei poʻe ka pōmaikaʻi ma muli o ka loaʻa ʻana he pāka, i ka hoʻōla ʻia o ua ʻāpana ʻāina nei e kuʻu tūtū kāne ʻo Henry Figueroa a me kona mau hoa noho o ke kaiahome. He pāka ia e hele mau ai ke kamaliʻi o Hale Aupuni e pāʻani ai a e leʻaleʻa ai hoʻi i ka lele koali. ʻĀkoakoa mau nā ʻohana ma ia pāka e walea ai a e pāʻina pū ai kekahi me kekahi. No ʻoukou hoʻi e nā ʻohana e hele mau ana i ka pāka ke kumu o kēia kākau ʻana me ke noi haʻahaʻa i ke kōkua mai i ka mālama ʻana i ka pāka aloha nui ʻia o ko kākou kaiahome.

I kēia mau lā ua kū hoʻokahi ʻo Figueroa i ka ʻoki mauʻu ʻana, i ka ʻoki lāʻau ʻana, a me ka hoʻomaʻemaʻe ʻana i ka pāka. I loko nō o kona mālama ʻana a maʻemaʻe, he kōkua ke ʻimi ʻia aku nei nō. Ua ʻelemakule mai koʻu kupuna kāne ʻo Figueroa a no laila ua lilo kēia mau hana he hana e pī nei kahi ʻamo. ʻAʻole loa kākou e waiho i kēia ʻano hana no ka ʻelemakule no ka mea eia kākou nā ʻōpio o Hale Aupuni me nā kino ʻoʻoleʻa i kūpono no ia mau hana ʻo ka ʻoki mauʻu.

Na Figueroa i hoʻōla hou i ka pāka i ka makahiki 2018 ma hope o ka waiho wale ʻia o ka pāka i ka mālama ʻole. Waiho a pilikia hoʻi ka pāka i ke kahihi ʻia i ka nahele i uluāhewa ma ka ʻāina. I ko ia nei kīʻei ʻana aku mai ka puka aniani o kona hale, he aha lā kāna mea i ʻike iho ai? Kā! ʻO ka ʻōpio kolohe e komo ana i ka pāka a ʻai poʻopoʻo, aia nō i ka hana kūpono ʻole ʻo ka inu ʻana a ʻona a me ka puhi ʻana. Lilo hoʻi kēia he hana kuluma ma ka pāka a pohō wale ʻia kēia ʻāina i kēia hana. ʻAʻole loa ʻo Figueroa i manaʻo pēlā ka pono a me ke kumu hoʻi o ka pāka. Paʻa ihola kona manaʻo e hoʻihoʻi i ka pāka i pāka maoli a ʻo ia nō kāna mea i hana ai. Me ke kōkua o nā hoa noho ua hoʻomaʻemaʻe ʻo Figueroa mā a waele akula i ka nāhelehele, hoʻowehi akula i ka ʻāina i ka lāʻau pua ānuenue, waiho akula he mau pākaukau, a kūkulu akula i lele koali. Ua hoʻokumu hou lākou i ka pāka ma kona ʻano kūpono a hoʻihoʻi ʻia kona waiwai.

A penei ka ʻōlelo a Henry Figueroa i kēia mau lā, “Ua kō mai koʻu makemake no ia pāka i ka hoʻihoʻi ʻia o kona ʻano he pāka maoli no nā ʻohana o Hale Aupuni.” He mea kēia pāka e haʻaheo ai kākou, ʻo ia hoʻi kā Henry pahuhopu nui. Eia naʻe hopohopo nō ʻo ia me ka ʻōlelo ʻana, “Ua hiki mai nō koʻu wā ʻelemakule a ʻaʻole naʻu ka mālama ʻana i ka pāka a mau loa.” Eia nō hoʻi ka mea e ʻimi ʻia nei a me ka mea āna e ʻiʻini aʻe nei, e ka mea heluhelu, ʻo ia hoʻi nā kānaka nāna e kū mai a ʻauamo pū mai i kēia kuleana ʻo ka mālama ʻana i ka pāka e like hoʻi me kā Figueroa e ʻauamo hoʻokahi nei. Hopohopo ʻo Figueroa no ka wā e hiki ʻole ai iā ia ke mālama aku i ka pāka. Inā nō pau kona mālama ʻana, he aha auaneʻi ka hopena o ka pāka? He pohō wale? Poina hou kona pono?

He mau manaʻo koʻu no ko kākou komo pū ʻana ma ia hana kaiāulu ʻo ka mālama pāka, ʻo ka ʻoki mauʻu a me ka ʻoki lāʻau hoʻi. ʻO kekahi manaʻo ʻo ia hoʻi ka hoʻomōhala hou ʻana i ka pāka. He piko hoʻi kēia no ko kākou kūlanakauhale ʻo Hale Aupuni a kūpono hoʻi no ka ʻākoakoa ʻana a me ka lōkahi ʻana o ko kākou kaiāulu e mālama aku. Ma kona ʻano he piko, kūpono paha ka hoʻoulu ʻana i ka meaʻai no ke kaiahome. E kanu hoʻi kākou i mau kumu lāʻau, i kumu ʻulu paha, i kumu huaʻai paha. Ma waena o ka poʻe e noho ana ma Hawaiʻi nei, ua ulu a nui hoʻi kēia manaʻo ʻo ke “kūʻokoʻa”. He wahi kūpono hoʻi ka pāka e hōʻike aku ai i ko kākou kūʻokoʻa ʻana ma ke ʻano he kaiahome. E komo pū kākou ma kēia hana hoʻokahi ʻo ka mālama ʻana i ka pāka e mau ai kona pono. Penei nō e ʻike ʻia ai ka ikaika o ka ʻohana o Hale Aupuni. No laila e nā ʻohana, e ʻauamo pū mai i kēia kuleana ʻo ka hoʻoholomua ʻana i kēia pāka. E hōʻike mai nō i ko ʻoukou mau manaʻo no ke komo pū ʻana mai ma ka mālama ʻana i ka pāka a inā nō he manaʻo kou e komo ma kēia papahana e hoʻouna mai i kou mau manaʻo i ka helu leka o ka pāka a e heluhelu nō mākou ka ʻohana Figueroa.

-Māhealani Figueroa-Lee

Kepakemapa 2025, Hale Aupuni, Waimānalo, Koʻolaupoko, Oʻahualua

© Māhealani Figueroa-Lee 2025